Qazaqstandaǵy oralmandar: kómek, jeńildikter, beıimdelý

Oralmandar – bul Qazaqstan Respýblıkasy egemendik alǵan kezde onyń sheginen tys jerlerde turaqty turǵan jáne Qazaqstanǵa turaqty turý maqsatymen QR zańnamasyna sáıkes kelgen ulty qazaq sheteldikter nemese azamattyǵy joq adamdar. «Oralman» (qazaq tiline aýdarǵanda «oralǵan» degen maǵynany bildiredi) túsiniginiń ózi biregeı bolyp tabylady, óıtkeni álemdik tájirıbede ol belgisiz. Oralmandar basqa da ımmıgranttar sııaqty ýaqytsha  nemese turaqty turǵylyqty mekenjaıy  boıynsha tirkelýge mindetti.  Oralmandar tómende sıpattalǵan memleketten kvotalar men jeńildikterge quqyly.

Oralmandarǵa, etnıkalyq qazaqtarǵa jáne olardyń otbasy múshelerine usynylatyn memlekettik qoldaý sharalary

«Oralman mártebesin» alǵan tulǵalar jáne olardyń otbasy músheleri kelesimen qamtamasyz etiledi:

1. Oralmandardy beıimdeý jáne biriktirý ortalyqtaryndaǵy tegin beıimdeý jáne biriktirý qyzmetteri, olar mynalardy qamtıdy:

• aqparattyq jáne anyqtamalyq qyzmetterdi usyný;
• aýdarma boıynsha qyzmetterdi kórsetý;
• jumysqa ornalastyrýda, kásibı daıyndyqta, qaıta daıarlaýda jáne biliktilikti arttyrýdaǵy kómek;
• Qazaqstan Respýblıkasy tarıhy, mádenıeti jáne dástúri boıynsha, zańnama negizderine jáne shaǵyn bıznesti ashý boıynsha oqytý kýrstaryn ótkizý;
• ár túrli mádenı is-sharalardy ótkizý;
• quqyqtyq kómek kórsetý (keńester, konsýltaııalar berý jáne oralmandardy qabyldaý, azamattyq, áleýmettik járdemaqylardy alý óńirlik kvotasyna engizýge tirkelý, ótinish berýde kómek kórsetý);
• qazaqstandyq azamattyq alý jáne qujattandyrý máselelerine járdemdesý;
• tegin medıınalyq kómektiń kepildendirilgen kólemin alýǵa járdemdesý;
• memlekettik jáne orys tilderin oqytý;
• memlekettik ataýly áleýmettik kómekt alýǵa járdemdesý;

2. Qazaqstan Respýblıkasynyń densaýlyq saqtaý salasyndaǵy zańnamasyna sáıkes medıınalyq kómek;
3. Tehnıkalyq jáne kásiptik, orta bilimnen keıingi jáne joǵary bilim berý baǵdarlamalaryn iske asyratyn bilim berý uıymyna oqýǵa túsý kezinde Qazaqstan Respýblıkasynyń Úkimeti aıqyndaıtyn mólsherde Qazaqstan Respýblıkasynyń azamattary bolyp tabylmaıtyn ulty qazaq tulǵalar úshin qabyldaý kvotasy kózdeledi.
4. Qazaqstan Respýblıkasynyń azamattarymen teń áleýmettik qorǵaý.
5. Qazaqstan Respýblıkasy zańnamasyna sáıkes jumyspen qamtýǵa járdemdesý.

Qazaqstan Respýblıkasynyń «Ataýly áleýmettik kómek týraly«, «Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy arnaýly memlekettik járdemaqy týraly» Zańdaryna sáıkes jan basyna shaqqanda tabysy kedeılik sheginen aspaıtyn oralmandardyń Qazaqstan Respýblıkasynyń azamattarymen teń ataýly áleýmettik kómek jáne arnaýly memlekettik járdemaqy alýǵa quqyǵy bar.

2013 jylǵy 21 maýsymdaǵy Qazaqstan Respýblıkasynyń «Qazaqstan Respýblıkasynda zeınetaqymen qamsyzdandyrý týraly» Zańyna sáıkes Qazaqstan Respýblıkasynyń aýmaǵynda turaqty turatyn oralmandar Qazaqstan Respýblıkasynyń azamattarymen teń zeınetaqymen qamtamasyz etý quqyǵymen paıdalanady.

Qazaqstan Respýblıkasynyń Jer Kodeksine sáıkes oralmandarǵa  jeke qosalqy sharýashylyq júrgizý, baq ósirý jáne saıajaı qurylysy úshin jer ýchaskelerin berý aýyldyq eldi mekenderdiń jerinen, aýyl sharýashylyǵy maqsatyndaǵy jerlerden, ımmıgraııalyq jer qorynan, arnaıy jer qorynan jáne qordaǵy jerlerden ýaqytsha óteýsiz jer paıdalaný quqyǵymen júzege asyrylady.

О́z kezeginde, oralmandarǵa sharýa nemese fermer qojalyǵyn jáne taýarlyq aýylsharýashylyq óndirisin júrgizý úshin jer ýchaskelerin berý aýyldyq eldi mekenderdiń jerinen, aýyl sharýashylyǵy maqsatyndaǵy jerlerden, arnaıy jer qorynan,  ımmıgraııalyq jer qorynan jáne qordaǵy jerlerden ýaqytsha jer paıdalaný quqyǵymen júzege asyrylady.