بيزنەس جاڭالىقتارجاڭالىقتار

اۆياتسيالىق وتىن نارىعى: قاجەتتىلىك تولىق وتەلگەنى تۋرالى مالىمدەمە قانشالىقتى راس?

سوڭعى 1,5-2 ايدان بەرى ەلىمىزدە اۆياتسيالىق جانارماي تاپشىلىعى ماسەلەسى ءجيى قوزعالىپ ءجۇر. شىنىمەن سولاي ما?  وسى جاعدايدى زەردەلەپ, وي ەلەگىنەن وتكىزىپ كورەيىك.

قازاقستان نارىعىنداعى اۆياتسيالىق وتىندى ىشكى تۇتىنۋ كولەمى جىلىنا شامامەن 670 مىڭ توننا شاماسىندا.  ول كەلەسى قاجەتتىلىكتەرگە جۇمسالادى:

1. تۇراقتى جانە چارتەرلىك رەيستەردى ورىندايتىن قازاقستاندىق اۋە كومپانيالارىنا;

2. قازاقستانعا جولاۋشىلار رەيسىن ورىندايتىن شەتەلدىك اۋە تاسىمالداۋشىلارىنا;

3. قر قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ, ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ, ۇلتتىق ۇلاننىڭ, قازاقستان رەسپۋبليكاسى توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگىنىڭ قۇرىلىمدارىنا بولىنەدى.

بيىل مۇناي-وڭدەۋ زاۋىتتارىنداعى جاڭعىرتۋلار ناتيجەسىندە اۆياتسيالىق وتىن ءوندىرىسىنىڭ كولەمى شامامەن 580 مىڭ توننانى قۇرايدى دەپ كۇتىلۋدە. قر ءموز-دەرىنىڭ 2022 جىلعا وندىرىستىك جوسپارى 660 مىڭ توننا شاماسىندا.

ال بيىل 80  مىڭ توننا دەڭگەيىندە اۆياتسيالىق جانارماي تاپشىلىعى بايقالادى.  ايتا كەتەتىنى 2021 جىلدىڭ باسىنان بەرى قازاقستان شەتەلدەن 80 مىڭ تونناعا جۋىق اۆياتسيالىق جانارماي يمپورتتاعان.

ال ەلىمىز سىرتقا اۆيا جانارماي ەكسپورتتاعان جوق. بۇل شارا مەملەكەتتىڭ ىشكى نارىعىنداعى اۆياتسيالىق جانارماي تاپشىلىعىن جويۋعا باعىتتالعان.

بۇل نەنى بىلدىرەدى? بۇل قازاقستانداعى وتاندىق اۆياتسيالىق وتىن ءوندىرىسى بيىلعى جىلى ەلىمىزدىڭ ىشكى نارىعىنداعى قاجەتتىلىكتىڭ 85%-عا جۋىعىن – قازاقستاندىق اۆياتاسىمالداۋشىلار, شەتەلدىك جولاۋشىلار اۆياتاسىمالداۋشىلارى مەن قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ قىزمەتىن قامتاماسىز ەتىپ وتىر.

ەندەشە, ازاماتتىق اۆياتسيا سۋبەكتىلەرى نەلىكتەن ءبىراۋىزدان “كەروسيننىڭ جوق” دەپ شىرىلداۋدا?

ەلىمىزدىڭ بىرقاتار اۋەجايلارى جانارماي قۇيۋ ءۇشىن شەتەلدىك جۇك تاسىمالداۋشىلاردى تارتۋ بويىنشا بەلسەندى جۇمىس جۇرگىزۋدە.

بۇل قالاي جۇمىس ىستەيدى?  بيىلعى جىلى قازاقستاندا جاسالعان اۆياوتىننىڭ قۇنى قاڭتارداعى 170 000 تەڭگە/توننادان قىركۇيەكتىڭ اياعىندا 220 000 تەڭگە/تونناعا دەيىن نەمەسە تيىسىنشە 400 دوللار/توننادان 520 دوللار/تونناعا دەيىن اۋىتقىدى.  بۇل ۇشاق بيلەتتەرىنىڭ قۇنى قۇرىلىمىنداعى وتىنن باعاسىن 30-35% دەڭگەيىندە ۇستاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

بيىلعى جىلدىڭ مامىر ايىنان باستاپ 2019 جىلدىڭ سايكەس كەزەڭدەرىمەن سالىستىرعاندا اۆياتسيالىق وتىندى تۇتىنۋدىڭ ايتارلىقتاي وسكەنى بايقالادى.  اۋە جولاۋشىلار تاسىمالىنىڭ كولەمى ايتارلىقتاي وسپەگەن سياقتى, بىراق اي سايىنعى اۆياتسيالىق وتىندى تۇتىنۋ كولەمى 14-15 مىڭ تونناعا ءوستى.

بۇل نەنى بىلدىرەدى? بۇل قازاقستان اۋماعىنا جانارماي قۇيۋ ءۇشىن ترانزيتتىك شەتەلدىك جۇك تاسىمالداۋشىلاردى تارتۋ بويىنشا قازاقستاندىق اۋەجايلار قىزمەتىنىڭ وتە ءتيىمدى ناتيجەسى ەكەنىن بىلدىرەدى. جانە بۇل وتە تارتىمدى جانە جوعارى تابىستى بيزنەس. ىشكى نارىقتا جانار-جاعارمايدى ىشكى باعامەن – 400 – 500 دوللار/توننا ساتىپ الىپ, شەتەلدىك جۇك كولىكتەرىنە 1100 – 1400 دوللار/تونناعا ساتۋ ارقىلى ەلىمىزدىڭ اۋەجايلارى 3 ەسەگە جۋىق تابىس الادى. بۇل «سۇر» بولسا دا, ەلدەن اۆياتسيالىق وتىندى ەكسپورتتاۋدىڭ ابدەن زاڭدى سحەماسى. شەتەلدىك ءبىر جۇك ۇشاعى 60-90 توننا جانارماي قۇيادى. مەن قازىر الماتى اۋەجايىنا تۇراقتى ۇشىپ-قوناتىن, 300 توننا جانارماي قۇيىلاتىن ان-225 «مريا» تۋرالى ايتىپ وتىرعان جوقپىن.

ياعني, قاراپايىم اريفمەتيكا ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ مامىر ايىنان قازان ايىنا دەيىن50 ملن. $شەتەل جۇك بىرگە ەلدەن 60-70 مىڭ تونناعا جۋىق اۆياتسيالىق جانار-جاعارمايدىڭ «ۇشىپ كەتكەنىن» دالەلدەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

سونىمەن قاتار, مۇنايشىلار ەلىمىزدىڭ ىشكى نارىعىنداعى باعانىڭ ءوسۋىن تەجەۋ ​​جانە اۋە تاسىمالداۋشىلارىنىڭ بيلەت باعاسى تومەن دەڭگەيىن ۇستاپ تۇرۋ ءۇشىن ەلىمىزدىڭ مۇناي وڭدەۋ زاۋىتتارىنا مۇنايدى باررەلىنە 20-30 دوللاردان (نارىقتان 3 ەسە تومەن) جەتكىزۋدى جالعاستىرۋدا. ەل ۇكىمەتى مۇناي ونىمدەرىنىڭ ەكسپورتى ەلدەگى وتاندىق مۇناي وڭدەۋدىڭ تابىستىلىعىنا ايتارلىقتاي قولداۋ كورسەتە الاتىنىنا قاراماستان اۆياكەروسيندى الەمدىك نارىققا شىعارۋعا تىيىم سالۋدى جالعاستىرۋدا.

اۋە جۇكتەرىن ترانزيتتىك تاسىمالداۋدى جۇزەگە اسىراتىن شەتەلدىك اۆياكومپانيالاردى تارتۋ بويىنشا بيزنەستى دامىتۋعا مۇلدەم قارسى ەمەسپىن. بۇل ەل بيۋدجەتىنە قوماقتى ۆاليۋتالىق تابىس جانە قوسىمشا ءتۇسىم ەكەنى داۋسىز. شىنىندا دا, جانارماي قۇيۋدان باسقا, ترانزيتتىك اۆياكومپانيالار اۋەجايلارعا ءداستۇرلى ۇشىپ-قونۋ اقىسىن تولەيدى, اۋەجايلاردا تۇراق, قازاقستان اۋماعى ارقىلى رەيس بولەك تولەنەدى – مۇنىڭ ءبارى اقشا ەكەنى ءسوزسىز, بىراق بۇل بيزنەستىڭ دامۋى وتاندىق مۇناي وڭدەۋدىڭ دامۋىنا زيانىن تيگىزەدى, ال بۇل سالانىڭ مىندەتى ەلدىڭ ىشكى قاجەتتىلىكتەرىن قامتاماسىز ەتۋ بولىپ تابىلادى.

مۇنداي مارجامەن اۋەجايلار رەسەيدەن اۆياتسيالىق جانارمايدى ءوز بەتىنشە يمپورتتاي الاتىن سياقتى كورىنەدى, الايدا بۇگىندە رەسەيلىك جانارمايدى نۇر-سۇلتانداعى قويمالارعا جەتكىزىلۋىمەن بىرگە تونناسىنا 950-960 دوللار شاماسىندا ۇسىنىپ وتىر.

ياعني, وتاندىق مۇناي وڭدەۋ رەنتابەلدىلىگىن ارتتىرۋ, ءتىپتى رەنتابەلدىلىك ەمەس, مۇنايدىڭ ىشكى وزىندىك قۇنىن ونىڭ وندىرىستىك وزىندىك قۇنى دەڭگەيىنە جەتكىزۋ ەسەبىنەن اۋەجاي بيزنەسىنىڭ دامۋىن بايقاۋعا بولادى.

بۇگىنگى تاڭدا قازاقستاندىق نارىقتا دا اۆياتسيالىق جانارماي باعاسىنىڭ ءوسۋى بايقالادى, بۇل, مەنىڭ ويىمشا, ەلدەگى ءىرى اۋەجايلاردىڭ جوعارى باعامەن جانار-جاعارماي ساتىپ الۋعا دايىندىعىمەن نەگىزدەلەدى, بىراق جانارماي باعاسى ءالى دە رەسەيلىكتەن تومەن بولىپ قالا بەرەدى. ال الەمدىك نارىقتا – اۋە تاسىمالى نارىعى وسۋدە, دەمەك, اۆياتسيالىق وتىنعا دەگەن سۇرانىس تا وسۋدە.

بىراق ىشكى باعانىڭ كوتەرىلۋى دە ەكى ءجۇزدى قىلىش. قازاقستاندىق اۋەجايلاردىڭ وتىندى وتاندىق اۆياكومپانيالار ساتىپ الۋعا دايىن باعادان جوعارى باعامەن ساتىپ الۋ مۇمكىندىگى ەلىمىزدىڭ ىشكى نارىعىنداعى باعانىڭ وسۋىنە الىپ كەلەدى, بۇل قازاقستاندىق اۆياكومپانيالاردىڭ قىزمەت قۇنىنا اسەر ەتەتىنى ءسوزسىز. قازاقستاندىق تاسىمالداۋشىلاردى اۋە جانارمايىمەن باسىمدىقپەن قامتاماسىز ەتۋ قاجەتتىگى تۋرالى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ شەشىمدەرى ۋاقىتشا عانا ناتيجە بەرەدى, ويتكەنى … بيزنەستىڭ اتى بيزنەس – كىم كوبىرەك تولەۋگە دايىن بولسا, سول جانار-جاعارمايدى الادى.

جاقىندا رەسەيلىك اەروفلوت ىشكى رەيستەردە جانارمايعا قوسىمشا اقى 1650 رۋبلدەن 2200 رۋبلگە دەيىن كوتەرىلەتىنىن حابارلادى. بۇل رەسەيدە بيلەتتەر قۇنىنىڭ ءوسۋىن كورسەتەدى جانە اۆياتسيالىق جانارماي باعاسىنىڭ وسۋىمەن بايلانىستى.

بىراق رەسەي مەن قازاقستان اۋەجايلارىنىڭ قىزمەتىندە ءبىر ەلەۋلى ايىرماشىلىق بار – رەسەيدىڭ بارلىق ءىرى اۆياتسيالىق ايلاقتارىندا ۇشاقتارعا جانارماي قۇيۋدى مۇناي كومپانيالارى – «روسنەفت» ااق, «گازپرومنەفت» ااق, «لۋكويل» ااق جۇزەگە اسىرادى. بۇل اۋەجاي اۋماعىنداعى جانارماي قۇيۋ ستانتسياسىنىڭ ءبىر ءتۇرى. ياعني, رەسەيلىك مۇنايشىلار ءوز ءىسىن دامىتا وتىرىپ, ءىس جۇزىندە ەكونوميكالىق شىعىنعا ۇشىرامايدى,  قازاقستاندىق اۋەجايلاردىڭ جوعارى تابىستىلىعىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن مۇنايدى تومەن باعامەن جەتكىزۋدى قامتاماسىز ەتەتىن قازاقستاندىق مۇنايشىلاردان ايىرماشىلىعى وسى.

مۇناي كومپانيالارى ءۇشىن قر اۋەجايلارنىڭ جوعارى تابىس تابۋىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىمەن اۆياجانارماي باعاسىن تومەن دەڭگەيدە ۇستاپ تۇرۋ قانشالىقتى ماڭىزدى? اۋە جانارمايىن اۋەجايلار ءوز بەتىنشە نارىقتان جەڭىلدەتىلگەن باعامەن ەمەس, نارىقتىق باعامەن ساتىپ الۋى كەرەك ەمەس پە?

ىلمەكتەر

وسى ايداردا

دوباۆيت كوممەنتاري

Close