Қазақстанда әлі де мыңдаған бала «өз ата-анасын» күтіп отыр. Бұл туралы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің мәліметінде айтылады. Әлеуметтік бағдарламалардың дамуына қарамастан, елімізде бала асырап алу көрсеткіші баяу өсуде. Осы мәселеге байланысты «Ана Үйі» қорының «Ұлттық бала асырап алу агенттігі» жобасының жетекшісі Фарида Рахметова пікір білдірді.
Көптеген қазақстандықтар баланың биологиялық ата-анасы нашар ортадан шықса, оның да мінез-құлқы сондай болады деп ойлайды. Рахметованың пікірінше, бұл – қате түсінік.
«Генетика – үкім емес. Иә, ол әсер етеді, бірақ адамның кім болатынын анықтамайды. Көптеген мысал бар: қиын отбасынан шыққан балалар кейін жақсы білім алып, мейірімді, табысты адамдарға айналды. Бәрін шешетін – орта, махаббат және қабылдау», – дейді сарапшы.
Оның айтуынша, баланың қиын мінезі оның кінәсі емес, өткен тәжірибесінің салдары. Балалар детдомда немесе тұрақсыз ортада «тірі қалу үшін» үйренген мінез-құлықты қайталайды.
Бала асырап алғысы келетін барлық үміткерлер «Қамқор ата-аналар» мектебінен өтеді. Бұл – тек ресми рәсім емес, адамның ішкі дайындығын тексерудің маңызды кезеңі.
«Бала асырап алу – ерлік емес, үлкен жауапкершілік. Сондықтан біз болашақ ата-аналарға шынайы жағдайды көрсетеміз: баланың жарасы, оның қорқынышы, бейімделу қиындықтары туралы ашық айтамыз. Кейбіреулер жылап кетеді, кейбірі жалғастырмайды», – дейді Рахметова.
Кейде бала асырап алуға деген қорқыныш адамның өзінен емес, қоғамның көзқарасынан туындайды.
«Кейбір әйелдер баланы асырап алғысы келеді, бірақ күйеуі, туыстары, тіпті көршілері қарсы болады. “Ертең бұзылып кетеді”, “қанында жамандық бар” деген сияқты сөздер естіледі. Осындай қысым, әсіресе ауылдық жерлерде, өте күшті. Мұғалімдер мен көршілердің көзқарасы да балаға әсер етеді. Сондықтан біз педагогтармен де жұмыс істейміз – олар мұндай балалармен қалай сөйлесуді үйренуі керек», – дейді сарапшы.
Фарида Рахметованың айтуынша, балалар үйінің түлектері өмірге бейімделе алмай, жиі қиын жағдайға тап болады.
«Статистикаға қарасақ, балалар үйінен шыққандардың шамамен 40%-ы түрмеге түседі, ал тек 10–20%-ы ғана қоғамда өз орнын табады. Бұл балалар жаман болғандықтан емес, олар отбасылық өмірді көрмегендіктен. Олар сенуді, қарым-қатынас орнатуды, көмек сұрауды білмейді. Сол себепті ең жақсы интернат та отбасының орнын баса алмайды», – дейді ол.
Кей ата-аналар балаға оның асырап алынғанын айтудан қорқады. Бірақ Рахметованың пікірінше, шындық сүйіспеншілікпен айтылса, ол жараламайды.
Сұхбат соңында Фарида Рахметова бала асырап алу туралы ең басты ойды атап өтті.
«Бала асырап алу — аяушылық емес, шынайы махаббат. Бұл – қараңғылыққа емес, өмірдің мәніне жасалған қадам. Кейде баланы босануың емес, оны қабылдауың нағыз аналықты дәлелдейді», – деді ол.
