Қызылордада Арал теңізінің құрғаған табанын көгалдандыруға бағытталған экологиялық жоба іске қосылды, деп хабарлады qandastar.kz
Мәселенің мәні
Арал теңізі – әлемдегі ең ірі экологиялық апаттардың бірі. Теңіз аумағы шамамен 90%-ға дейін тарылып, миллиондаған гектар жер тұзды шөлге айналды. Бұл өңірде пестицид қалдықтарымен қаныққан ондаған миллиард тонна тұз жиналған. Сол тұзды шаң желмен мыңдаған шақырымға таралып, топырақ пен суды улап, ауаның сапасын төмендетіп отыр. Мұның салдарынан тұрғындардың денсаулығына және аймақтың азық-түлік қауіпсіздігіне айтарлықтай қауіп төнуде.
Жаңа технологияның ерекшелігі
Жоба аясында Калифорния университетінің (Беркли) Morphing Matter зертханасында әзірленген E-seed технологиясы сынақтан өтеді. Бұл — дрон арқылы аэросебу әдісіне негізделген инновациялық тәсіл. Арнайы биоыдырайтын капсулалар топыраққа себіліп, өздігінен жерге тереңдей алады. Мұндай әдіс өсімдіктердің жерсіну деңгейін арттырып, көгалдандыру үдерісін айтарлықтай жеделдетеді.
Пилоттық кезеңде бір гектар аумаққа сынама егу жұмыстары 2026 жылдың наурыз–сәуір айларына жоспарланған. Егер жоба сәтті жүзеге асса, 2027 жылы оның көлемі 50 гектарға дейін кеңейтіледі.
Мамандар пікірі
Қорқыт ата атындағы Қызылорда университетінің доценті Рахат Құрманбаевтың айтуынша, E-seed технологиясын қолдану топырақ құрылымын нығайтып, тұз бен шаң бөлінуін азайтады, сондай-ақ өңірдің биологиялық әртүрлілігін арттыруға мүмкіндік береді.
«2040 жылға қарай кемінде 50 шаршы шақырым аумақта экожүйені тұрақтандыру, ауа температурасын 1-2 градусқа төмендету және аймақтың микроклиматын жақсарту көзделіп отыр», – деді ғалым.
Бұл бастама Қазақстанның 2024-2026 жылдары Аралды құтқару халықаралық қорына төрағалық етуімен тікелей байланысты. Осы кезеңде бұрынғы теңіз табанындағы 1 млн гектардан астам аумақты жасыл желекке айналдыру жоспарланып отыр. Жоба аясында тараптар өзара түсіністік туралы меморандумға қол қойды. Қаржыландыруды жеке қор жүзеге асырады.
