Oralman máselesi ońalmaı tur

Oralman máselesi ońalmaı tur


4 qyrkúıekte Almaty qalasy, Aqbulaq yqsham aýdanyna qarasty «Úrimshi» kafesinde qalalyq Almaty qalalyq Eńbek ınspekııasy jáne kóshi-qon basqarmasy, qalalyq kóshi-qon polıııasy ókilderi shetten kelgen qandastarmen kezdesti. Sharany Almaty qalalyq Ishki saıasat basqarmasynyń qoldaýymen «Adyrna» ulttyq-etnografııalyq birlestigi «Otan ottan da ystyq» jobasy aıasynda uıymdastyryp otyr.
Jıyn barysynda turaqty tirkeýge turý, azamattyq alý jáne kámelet jasyqa tolmaǵan balalardy azamattyqqa qabyldaý joldary talqylandy. Ásirese Ersinbek Eltaı men Názıra Qaıratqyzynyń qazirgi taǵdyry jınalǵandardyń nazaryn birden aýdardy. Sondaı-aq, Turysqazy Maqpaldyń da qujattyq qıynshylyqtary kópke kedeıin talqylandy. Biri Shyǵys Qazaqstannan, ekinshileri Soltústik óńirden kelipti. Biraq, sheshimi shyqpady. Sebei — shetten kelgen qandastardyń salǵyrttyǵy men keıbir aýdandyq kóshi-qon mekemeleriniń durys jumys jasamaýy saldarynan atalǵan azamattar qazirgi tańda eshbir qujatsyz júr. Bar qujattary Qazaqstanda turyp, azamattyq alýǵa jaramsyz. Al zań júzinde bul máseleni retteýdiń jalǵyz joly – Qytaı asyryp, keri qaıtarý. Alaıda biriniń balasy, biriniń anasy bolyp otyrǵan joǵarydaǵy azamattyrdyń Qytaıǵa qaıtqysy joq. Shekara attasa bolǵany Qytaı «quryǵy» daıyn tur. Iaǵnı «saıası úırenýdiń» «shákirti» bolady. Bul bárimizge aıan. Dál osyndaı zań sheńberinde birden sheship tastaýǵa kelmeıtin kúrmeýi kúrdeli máseleler jıyn barysynda uzaq talqylandy. Jıyn barysynda zańger – Aıgúl Orynbek pen Kámshat Esmuhambette bul proesti jeńildetýdiń joldaryn usyndy. Báriniń maqsat-múddeleri bir – «qaıtsek azamattarymyzdy elimizde alyp qalamyz?» — degen. Alaıda joǵaryda aty atalǵandardyń tirkeýi basqa oblys bolǵandyǵy sebepti, eń birinshi tirkeýdi Almatyǵa aýystyrýdan bastaýdy usyndy mamandar. Sol arqyly kómek kóresetin bolyp kelisti.

Jıyn sońynda sala mamandary qandsatarǵa azamattyq alý joldaryn, azamattyqqa qujat tapsyrarda keıbir talaptardyń aıryqsha mańyzdylyǵyna toqtaldy.
О́z kezeginde Kúlparan Galıeva qandastarǵa qujatqa muqııat bolýdy erekshe tapsyrdy.

Almaty qalasy Memlekettik eńbek ınspekııasy jáne kóshi-qon basqarmasy kóshi-qon bóliminiń basshysy
— Keıbir qandastarymyz keledi. «Myna qujat kórshimdiki edi, ákemdiki edi taǵysyn-taǵy jaqyndarymdiki edi» — dep. О́kinishke oraı biz ondaı birde bir qujatty qabyldaı almaımyz. «Bul qujattyń ıesi ózi kelsin» desek, «aýyryp jatyr, qujat toltyra almaıdy…» Tolyp jatqan sebepter aıtady. Olaı bolmaıdy. Qujat kimdiki zań boıynsha sol azamattyń nemese azamatshanyń ózi kelýi kerek. Orynyna basqa bir jaqyndarynyń kelýi zańsyz bolyp tabylady. Tipti, deldal bolýy da yqtımal. Sondyqtan, árqandaı qujatqa ózderińiz kelińizder. Bizdi de túsińizder. Barlyǵymyz QR zańyna sáıkes jumys jasaımyz. «Qart eken, naýqas eken» — dep qujattardy qabyldaı berý bizdiń qolymyzdan kelmeıdi. Sondaı-aq, Qazaqstan respýblıkasynan qandaı da bir qujat almaq bolsańyz oǵan qajetti qosymsha derekter, dálelder kerek. Sizder «ótip kel, alyp kel» degenniń bárin ýaqyty alyp kelseńizder búgingideı qıynshylyqtarǵa tap bolmas ta edińizder. Sondyqtan, kez kelgen jaǵdaıdy ýshyqtyrmaı, keshiktirmeı, zań aıasynda jumys jasasańyz bitpeıtin qujat bolmaıdy. Tipti, ol úshin eshqandaı deldaldyń da kómegi kerek emes. Qazaqstanda bitpeıtin qujat bolmaıdy. Tek talaptaryn ýaqytyly oryndaý jaǵy kemshil. Eger siz deldal kómegine júginseńiz, onda siz de QR zańyn buzǵan eseptelesiz. Aldaǵy ýaqytta osyndaı problemalardy eskerersizder. Jáne de oralman mártebesi kez kelgen shetten kelgen qandasqa bir aq ret beriledi. Jáne ol ýaqyty ótip ketken jaǵdaıda alty aı ishinde taǵy úsh aı merzimge ǵana uzartylady. О́kinishke oraı kóptegen qandastarymyz osy oralman kýálikteriniń ýaqyty ótip, azamattyq ala almaı júr. Mine osy máseleni «Adyrna» ulttyq-etnografııalyq birlestigi kóterip, sizderge kómektesýdiń joldaryn qarastyryp jatyr eken. Múmkin aldaǵy ýaqytta oń sheshimin taýyp qalar. Biraq, qazirgi zańǵa sáıkes oralman mártebesiniń ýaqyty ótken kisiler azamattyqqa qujat tapsyra almaıdy. Sondyqtan, kez kelgen qujattaryńyzdyń jaramdylyq merzimine mán berińizder.


Lázzat Muhıtova
Almaty qalsy Ishki ister departamenti kóshi-qon qyzmeti basqarmasynyń erekshe tapsyrmalar boıynsha aǵa ınspektory, polıııa podpolkovnıgi
— Keıbir shetten kelgen qandastarymyz «Oralman» bolǵysy kelmeıdi. Ásirese, Reseıden kelgen qandastar. Azamattyq alýǵa keldim deıdi. Azamattyq alý úshin qajetti qujattar tizimin usynamyz. Sonda oralman kýálik te bolý kerek degendi kórip renjip jatady. Sizder, qadirli qandastar oralman mártebesin alýǵa renjimeńizder. Qaıta atalǵan mártebe sizderdiń jyldam QR azamattyǵyn alýlaryńyzǵa septigin tıgizedi. Al, oralman kýáligi joq adam Qazaqstan azamaty bolý úshin talaptar óte aýyr. Jaıdan jaı azamattyq kýálik berile bermeıdi. Mysal sheteldikter elimiz azamattyǵyn alýy úshin vızasy «turaqty turýǵa» degen bolýy kerek. Al, oralman mártebeńiz bolsa, onda birde-bir artyq talap joq. Tikeleı qujattar tapsyra beresizder.
 Esterińizge sala ketsek. Qandastarǵa quqyqtyq jáne tildik kómek kórsetý jáne olardy beıimdeý isi boıynsha «Otan ottan da ystyq» jobasy osy jyldyń kóktem aıynda qolǵa alynǵan. Shara aıasynda oralmandarǵa aqparattyq qoldaý kórsetetin www.qandastar.kz saıty men jedel jeli telefondary (+7 778 808 77 08, +7 727 983 51 33) iske qosylǵan.
Qurmetolla MUHAMETHANULY