100 gradýstan asatyn aptap ystyq bolady: mıllıondaǵan adamnyń ómirine qaýip tónedi

Foto asiaplustj.info saıtynan alyndy

Tórt kontınenttegi qalalardy jazdyń aptap ystyǵy kúıdirip barady. Bul týraly Reuters agenttigine silteme jasaǵan Aikyn.kz habarlaıdy.

Soltústik Afrıkadan soqqan jel Balqan arqyly ystyq tolqyndy alyp kelgen. Densaýlyq saqtaý organdary «qyzyl dabyl» jarııalap, turǵyndarǵa kóshege shyqpaýǵa keńes bergen. Foto Getty Images saıtynan alyndy. Avtory: Dan Kitwood 

Klımattyń ózgerýi rekordtyq ystyq alyp keldi, ótken jazdaǵy eń ystyq degen rekordtar bıyl odan da asyp túsýi múmkin. Bul – meteorologtardyń boljamy. Sońǵy kúnderdegi rekordtyq temperatýra Azııa men Eýropada júzdegen, tipti myńdaǵan adamnyń ólimine sebep bolǵan.

Jerorta teńizi elderi apta boıy temperatýranyń kóterilýin bastan ótkerdi, Portýgalııadan Grekııaǵa jáne Afrıkanyń soltústik jaǵalaýynan Aljırge deıingi aralyqta orman órtteri boldy. Bul týraly AQSh Ulttyq muhıttyq jáne atmosferalyq basqarmasynyń Jer observatorııasy málimdegen.

Serbııada meteorologtar osy aptada shamamen farrengeıt shkalasy boıynsha 104 gradýs ystyq (elsıı boıynsha 40C) bolǵanyn tirkegen. О́ıtkeni Soltústik Afrıkadan soqqan jel Balqan arqyly ystyq tolqyndy alyp kelgen. Bul eldiń Densaýlyq saqtaý organdary «qyzyl dabyl» jarııalap, turǵyndarǵa kóshege shyqpaýǵa keńes bergen.

Belgradtyń jedel qyzmetiniń dárigerleri júrek-qan tamyrlary jáne sozylmaly aýrýlary bar adamdardyń ómirin saqtap qalý úshin bir túnde 109 ret shaqyrýǵa barǵan.

AQSh-tyń Ulttyq densaýlyq aqparattyq júıesi beısenbide (20 maýsym) 100 mıllıonǵa jýyq amerıkalyqqa eskertýler jasap, olardy baqylaýǵa alǵan. Foto Reuters saıtynan alyndy. Avtory: Priyanshu Singh

Eýropada bıyl qaýipti aptap ystyqtan qaıtys bolǵan jáne iz-túzsiz joǵalǵan týrıster sany artqan. Grekııanyń Matrakı aralynda «55 jastaǵy amerıkalyq er adam óli tabyldy» dep habarlady polıııa dúısenbide. Bul bir aptadaǵy úshinshi týrıst ólimi.

Nıý-Iorkte kitaphanalarda, qarttar úılerinde jáne basqa mekemelerde jedel salqyndatý ortalyqtary ashyldy. Qala mektepteri aptap ystyqtan saqtaný úshin oqýshylardy úılerine erte jiberýde.

Beısenbide AQSh-tyń Arızona shtatynyń keıbir bólikterinde, sonyń ishinde temperatýra 45,5C (114 F) jetedi dep kútiletin Fenıkste tym ystyq bolatyny týraly dabyl qaǵyldy. AQSh-tyń Federaldy úkimetiniń Ulttyq biriktirilgen densaýlyq aqparattyq júıesi beısenbide (20 maýsym) 100 mıllıonǵa jýyq amerıkalyqqa eskertýler jasap, olardy baqylaýǵa alǵan.

Meteorologııalyq departamenttiń málimetinshe, Nıý-Delıde 14 mamyrdan beri 38 kún qatarynan maksımaldy temperatýra 40C (104F) nemese odan da joǵary bolǵan. Foto Reuters saıtynan alyndy. Avtory: Priyanshu Singh

Úndistandaǵy jaz naýryzdan mamyrǵa deıin sozylady, bul kezde mýssondar búkil elge baıaý taraı bastaıdy jáne ystyqty basady. Biraq sársenbide (19 maýsym) Nıý-Delı 55 jyldaǵy eń ystyq túndi tirkedi, Úndistannyń Safdarjýng observatorııasy túngi saǵat 1-de  temperatýra 35,2C (95,4F) bolǵanyn habarlady.

Temperatýra ádette túnde tómendeıdi, biraq ǵalymdar «klımattyń ózgerýi túngi temperatýranyń kóterilýine sebep boldy» deıdi. 

Meteorologııalyq departamenttiń málimetinshe, Nıý-Delıde 14 mamyrdan beri 38 kún qatarynan maksımaldy temperatýra 40C (104F) nemese odan da joǵary bolǵan.

Eýropalyq Odaqtyń klımattyń ózgerýin baqylaý qyzmetiniń habarlaýynsha, aptap ystyq tolqyndary ótken jylmen salystyrǵanda rekordtyq eń ystyq dep sanalatyn 12 aı boıy tirkelýde.

Ǵalymdardyń aıtýynsha, eger álem qazbaly otyndy jaǵýdan klımatty jylytatyn shyǵaryndylardy shyǵarýdy jalǵastyra berse, jylý tolqyndary kúsheıe beredi.

WWA málimetteri boıynsha, eger jahandyq jylyný 2°C (3,6F) kóterilse, jylý tolqyndary 10 jylda orta eseppen 5,6 ret qaıtalanatyn bolady.

Qazaqstannyń da ońtústik aýdandary, batysy men ortalyǵy aptap ystyq tolqyndaryn sezine bastady. Bul tek jaz aılarynyń basy ekenin eskersek, onda eldiń barlyq óńirleriniń turǵyndary aptap ystyqtan qorǵanýdyń joldaryn qazirden bastap izdeýi tıis.

Densaýlyq saqtaý mınıstrligi de aqparattyq jumysty kúsheıtip, turǵyndardy ystyqtan saqtanýǵa keńes berip, júrekterinde aqaýlyqtary bar adamdardy erekshe qorǵaý joldaryn túsindirgeni durys bolar edi.

Biz de qazaqstandyqtardy jazdaǵy aptap ystyqtan saqtanyp, óte qajet bolmasa kóshege shyqpaýǵa keńes beremiz. Aptap ystyqtan bylaı saqtanýǵa bolady:

Az mólsherde, biraq jıi sý ishińiz; Bólmeniń terezelerin perdemen jaýyp qoıyńyz; Kondııonerden abaı bolyńyz; Turmystyq tehnıkany az paıdalanyńyz; Dıetany ózgertińiz, jeńildetińiz; Kıimińizdi jıi sýlap turyńyz; Qolyńyzdy sýyq sýǵa salyńyz; Bedýınder sııaqty kıim kıińiz; Salqyn dýsh (sýyq emes) qabyldańyz.