قانداستار «قاڭعىپ» جۇرسە, ءسىز قالاي قامسىز جۇرەسىز

الماتى قالاسى ىشكى ساياسات باسقارماسىنىڭ قولداۋىمەن قولعا الىنعان «وتان وتتان دا ىستىق» جوباسى اياسىندا الماتى وبلىسى جامبىل اۋدانى ۇڭگىرتاس اۋىلىنا باردىق. ماقسات – ۇڭگىرتاس اۋىلىنا ون كۇن بۇرىن شقو-دان قونىس اۋدارعان قىتايدان كەلگەن بەرزات جۇماعازى ەسىمدى ازاماتتىڭ وتباسىلىق قيىنشىلىقتارى حاقىندا بولدى. وتباسىلى دەگەندە الەۋمەتتىك ماسەلەسى ءوز الدىنا, قۇجاتتىق قيىنشىلىقتارىنىڭ ءوزى شەشىمىن تابۋ قيىن. بۇكىل ءبىر وتباسىندا «دەنى دۇرىس» بىردە-ءبىر قۇجات قالماپتى. كەيبىرىن جوعالتىپ السا, بارىنىڭ ۋاقىتى ءوتىپ كەتكەن. ءۇش بالاسى بار. بىراق قۇجاتسىز. الدى مەكتەپ جاسىنا كەلىپ قالعان. مەديتسينالىق كومەك, ەكپە دەگەندەرى ءومىرى الىپ كورگەن ەمەس… داۋدىڭ باسى مىنادا ەكەن. 2007 جىلى شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ اقسۋات اۋىلىنا كەلگەن. ءدال سول تۇستا «نۇرلى كوشپەن» وسكەمەن قالاسىنىڭ جانىنان ءۇي العان. وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر «نۇرى كوشتىڭ» ءۇيى ءبىر قاراعاندا تەگىن بولعانىمەن سۇراۋى بار دۇنيە. ماۋسىم سايىن بولەپ تولەپ وتىراسىز. وسىلايشا التى-جەتى جىل كولەمىندە بەرەشەكتەن قۇتىلساڭىز ءۇيدى ءوز باسىڭىزعا اۋداراسىز. بەرزاتتىڭ كەلىنشەگى — روزا وتانبەك تە ءدال وسىنداي يگىلىكتەن پايدالانعان. ياعني, مەملەكەت الدىنداعى قارىزىن قايتارىپ, ءۇيدى ءوز باسىنا اۋدارىپ الادى. اڭگىمە وسى ارادان باستالىپتى. ءۇيدى ءوز باسىنا راسىمدەگەن تۇستا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى تۇراقتى تىركەۋى دە بىردەن سول مەكەن-جايعا كوشىرىلۋى كەرەك ەكەن. كورشىلەردىڭ تىركەۋى ەش قيىندىقسىز, «ءساتتى» كوشىرىلەدى دە, روزا وتانبەككە كەلگەن قىرسىق شالادى. وسكەمەن قالالىق كوشى-قون ماماندارى بۇرىنعى تۇرعان اقسۋات اۋىلىنان تىركەۋدەن شىعۋ تۋرالى قاعاز اكەلۋىن تالاپ ەتەدى. الگى قۇجاتتى الىپ كەلسە, «تىركەيمىز, تىركەلگەنىڭىزدى حابارلايمىز» — دەپ شىعارىپ سالادى. الايدا, بازادان تىركەۋى شىقپاي اقسۋات-وسكەمەن اراسىنا شاپقىلاۋمەن بولادى. ناتيجەسىندە قۇجاتتارىنىڭ ۋاقىتى ءبىتىپ كەتكەن بولىپ شىقتى. بۇل تۋرالى روزا وتانبەك https://qazaqtimes.com/article/47393 پورتالىنا بەرگەن سۇحباتىندا قىسقاشا بىلاي ءتۇسىندىردى:
«بىراق كەيىننەن مەنىڭ تىركەۋىم بازادان انىقتالمادى. ءبىرىنشى بالامنىڭ تۋ تۋرالى كۋالىگىن جاساتاردا ناعاشىلارىم تۇراقتى تىركەۋ جونىندەگى انىقتامانى جىبەرىپ بەردى. بىراق مەن ولاردىڭ ونى قالاي العانىن بىلمەيمىن. كەيىن ەكىنشى-ءۇشىنشى بالام دۇنيەگە كەلگەندە مەنىڭ تۇراقتى تىركەۋىم ەشقانداي جەردەن شىقپادى. بۇل جەردە نەگىزگى كىنا قالالىق كوشى-قون باسقارماسىندا دەپ ويلايمىن. سەبەبى مەن تىركەۋ انىقتاماسىن ءبىر رەت الىپ بارعاندا تىركەۋى كەرەك قوي. كەيىننەن مەن ولارعا تۇراقتى تىركەۋگە تۇرۋ ءۇشىن ءۇش رەت قۇجات تاپسىردىم. بىراق ولار ەشقايدا تىركەمەدى. ەڭ سوڭعى رەت ولار ماعان ايتقاندا بازادا بارسىز, «زاپروس» جىبەردىك دەدى. ول كەزدە 2017 جىلدىڭ ناۋرىز ايىندا پاسپورتىمنىڭ مەرزىمى بىتپەگەن. مەن ونىڭ الدىندا ىقتيار حاتىمدى جوعالتىپ الدىم. سوسىن مەن كوشى-قون پوليتسياسىنا باردىم. ول جەردەگىلەر ماعان اقسۋات اۋىلىنا بارىڭىز دەدى. اقسۋات اۋىلىنداعىلار ماعان ءسىز كىنالى ەمەسسىز وسكەمەن قالاسىنداعىلار بىزگە زاپروس جىبەرۋى كەرەك دەدى. سودان مەن وسكەمەن قالاسىنا قايتىپ كەلىپ, كوشى-قون پوليتسياسىنا بارىپ, ايتتىم: «سىزدەر اقسۋاتقا زاپورس جىبەرۋلەرىڭىز كەرەك ەكەن» دەدىم. ولار «مىنە جىبەرىپ قويدىم» دەپ جاۋاپ بەردى. كەيىننەن ءساۋىر ايىندا تسون-عا بارىپ انىقتاما الايىن دەسەم, مەنىڭ بازادا تىركەۋىم تاعى جوق. مەندە ين بارلىعى بار… قىتايدان كەلگەندەگى قۇجاتتارىمنىڭ بارلىعىنىڭ ۋاقىتى اۋىل مەن كوشى-قون پوليتسياسىنىڭ اراسىندا شاپقىلاپ جۇرگەندە ءوتىپ كەتتى. تىركەۋ بولماعان جاعدايدا بالالاردىڭ قۇجاتتارىن جاساتۋ مۇمكىن ەمەس. مەن تەك ءبىرىنشى بالامنىڭ تۋ تۋرالى كۋالىگىن عانا جاساتا الدىم. قالعان ەكەۋىندە مەتىركەسىنەن باسقا ەشقانداي قۇجات جوق. جاساتايىن دەسەم ماعان تىركەۋىڭىزدى الىپ كەلىڭىز دەيدى. ال مەندە ول جوق. قازىر بالالارىم مەديتسينالىق كومەكتەر الىپ جاتقان جوق. سەبەبى تۇراقتى تىركەۋىڭ بولماسا ەشقانداي اۋرۋحانا بالالاردى قابىلدامايدى…وسى جەردىڭ كوشى-قون پوليتسياسىنىڭ وكىلدەرى ازىرگە ءالى كەلگەن جوق» — دەدى.
بەرزات پەن روزانىڭ ۇڭگىرتاسقا كوشىپ كەلۋىنە تىكەلەي سەبەپكەر بولعان «قايىرىمدى قانداستار» بىرلەستىگىنىڭ باسشىسى — باحارگۇل تابىسقىزى بولعان ءجايدى تولىقتىردى. باحارگۇلدىڭ ايتۋىنشا وسكەمەندە قۇجاتسىز, ءۇيسىز-كۇيسىز قالعان ەكى جاس وتباسى تۋرالى الەۋمەتتىك جەلىدەن ەستىپ, كوشىرىپ الدىرىپتى. كەيىننەن قىتاي كونسۋلدىعىنا قۇجاتتارىن وتكىزگەن. ولار قۇجاتتارىن دايىنداعان, بىراق بەرمەي وتىر. سەبەبى – قر ازاماتتىعىن الماعان بەرزات پەن روزا ءالى دە بولسا قىتاي ازاماتى. «ءبىز ولاردى ەلگە قايتارۋىمىز كەرەك» — دەگەن ءۋاج ايتقان كونسۋل قىزمەتكەرلەرى. ال, بەرزات پەن روزا قىتاي اسسا الدارىندا «ساياسي لاگەر» كۇتىپ تۇر. 3 پەن 5 جاس ارالىعىنداعى ءۇش بىردەي قۇجاتسىز بالاسى دالادا قالادى. قىتايعا شىقپاسا ماسەلە شەشىلمەيدى. بالالارى اتا-اناسىز قالادى.


«ادىرنا» بىرلەستىگىنەن قۇقىقتىق كومەك سۇراعان وتباسىنىڭ ماسەلەسىن ۇڭگىرتاس اۋىلدىق وكۋرگىنىڭ اكىمشىلىگىنە حابارلادىق. اكىم ورىنباسارىمىن دەپ تانىستىرعان ەرجان داۋرەنباەۆ اتالعان وتباسىعا قولدان كەلگەن كومەگىن ايامايتىندىقتارىن ايتىپ, ۋادەنى ءۇيىپ-توكتى. سونداي-اق, بۇعان دەيىن ەمحانا ەسىگىن اشپاعان بالالارعا ەكپەلەرىن سالعىزىپ, دەنساۋلىقتارىن تەكسەرۋدەن وتكىزەتىندىكتەرىن جەتكىزدى. وقۋ جاسىنا تولعان زەرە بەرزاتتىڭ مەكتەپكە بارۋىنا دا مۇمكىندىك جاسايمىز دەپ وتىر. ال, ءبىز قۇجاتتارىنىڭ زاڭدى تۇردە قالپىنا كەلۋىنە جانە اكىمشىلىكتىڭ بەرگەن ۋادەسىن قوعامدىق ۇيىم رەتىندە قاداعالايتىن بولامىز. ەلىم دەپ كەلگەن قانداستار وسىلايشا ءۇيسىز-كۇيسىز «قاڭعىپ» جۇرسە, ءبىز قالاي قامسىز جۇرەمىز اعايىن?
قۇرمەتوللا مۇحامەتحان ۇلى