قازاقتىڭ كورنەكتى اقىنى ورازاقىن اسقار دۇنيەدەن وزدى

قازاقتىڭ كورنەكتى اقىنى ورازاقىن اسقار 84 جاسىنا قاراعان شاعىندا دۇنيەدەن وزدى. ول 1935 جىلى قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ ىلە ايماعىندا دۇنيەگە كەلگەن. قۇلجا قالاسىندا گيمنازيانى ءبىتىرىپ, ءۇرىمشى قالاسىنداعى ۇلتتار ينستيتۋتىنىڭ ءتىل جانە ادەبيەت فاكۋلتەتىندە وقىعان. «شىڭجاڭ گازەتى» رەداكتسياسىندا قىزمەت اتقارعان. 1955 جىلى اتا-مەكەنى قازاقستانعا كوشىپ كەلىپ, 1961 جىلى قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيلولوگيا فاكۋلتەتىن ءبىتىرىپ شىعادى. ءبىراز جىل قازاق كسر عىلىم اكادەمياسىنىڭ ش. ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح, ەتنوگرافيا جانە ارحەولوگيا ينستيتۋتىندا كىشى عىلىمي قىزمەتكەر, ودان كەيىن قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ كوركەم ادەبيەتتى ناسيحاتتاۋ بيۋروسىندا نۇسقاۋشى, رەسپۋبليكالىق كىتاپ پالاتاسىندا ءبولىم مەڭگەرۋشىسى, «جالىن» باسپاسىندا اعا رەداكتور بولعان. جىلدار بويى قازاقتىڭ قارا ولەڭىن ەل ىشىنەن جيناپ, ەكى تومىن باستىردى. «ادەبي مۇرا» باعدارلاماسىنا وراي, «الەم بالالار ادەبيەتىنىڭ» قازاق تىلىندەگى ەلۋ تومدىعىن شىعارۋ جۇمىسىنا اتسالىستى.

—

اقىن ولەڭدەرىنەن:

شەتتە جۇرگەن باۋىرلاستارعا

شەتەلگە كەتسەڭدەر دە باۋىر باسىپ,
قۇتتى ورىن تەپسەندەر دە اۋىرلاسىپ,
اتاجۇرت شاقىرادى تۇقىمىم دەپ,
قۇشاعىن بايتاق دالا, تاۋىڭ دا اشىپ.
بولەنىپ وندا ءبارىڭ بايلىق, باققا,
ءتىپتى يە بولساڭدار دا اتاق, داڭققا,
بىرگە ۇرپاق بارسىن جارقىن بولاشاققا,
بۇرىڭدار كوشتى اتامەكەن جاققا.
قازاعىڭ جەتتى ەجەلگى ارمانىنا,
جاعدايدىڭ قاراماڭدار بار, جوعىنا,
ىلىنبەۋ ءۇشىن ەلدىك بىرلىك كەرەك
ەشقاشان ەندى ەشكىمنىڭ قارماعىنا.
ۋاقىتشا كورسەندەر دە قيىنشىلىق,
مىڭ ارتىق كۇن كەشۋدەن قورقىپ-بۇعىپ,
قوجا بوپ ءوز جەرىڭدە ءوز ەلىڭە
نە جەتسىن تەر توگۋگە سونى ۇعىپ.
استىندا ءوز اسپانىڭ, ءوز تۋىڭنىڭ,
ءوز اۋا, ءنارىن جۇتىپ ءوز سۋىڭنىڭ,
قانداستار قاپى قالما, ورنى بولەك
كۇندە ءوز انۇرانىڭمەن ويانۋدىڭ.
مانگە يە ساتتەرىڭ كوپ ەلدە وتەتىن,
وزبىر جوق سىباعاڭنان كەندە ەتەتىن.
ءبارىمىز ۇيىمداسىپ كوركەيتەيىك
قازاقتىڭ بەيبىت, دەربەس مەملەكەتىن.
شەتەلگە كەتسەڭدەر دە باۋىر باسىپ,
قۇتتى ورىن تەپسەندەر دە اۋىرلاسىپ,
اتاجۇرت شاقىرادى تۇقىمىم دەپ,
قۇشاعىن بايتاق دالا, تاۋىڭ دا اشىپ.
بولەنىپ وندا ءبارىڭ بايلىق, باققا,
ءتىپتى يە بولساڭدار دا اتاق, داڭققا,
بىرگە ۇرپاق بارسىن جارقىن بولاشاققا,
بۇرىڭدار كوشتى اتامەكەن جاققا.
قازاعىڭ جەتتى ەجەلگى ارمانىنا,
جاعدايدىڭ قاراماڭدار بار, جوعىنا,
ىلىنبەۋ ءۇشىن ەلدىك بىرلىك كەرەك
ەشقاشان ەندى ەشكىمنىڭ قارماعىنا.
ۋاقىتشا كورسەندەر دە قيىنشىلىق,
مىڭ ارتىق كۇن كەشۋدەن قورقىپ-بۇعىپ,
قوجا بوپ ءوز جەرىڭدە ءوز ەلىڭە
نە جەتسىن تەر توگۋگە سونى ۇعىپ.
استىندا ءوز اسپانىڭ, ءوز تۋىڭنىڭ,
ءوز اۋا, ءنارىن جۇتىپ ءوز سۋىڭنىڭ,
قانداستار قاپى قالما, ورنى بولەك
كۇندە ءوز انۇرانىڭمەن ويانۋدىڭ.
مانگە يە ساتتەرىڭ كوپ ەلدە وتەتىن,
وزبىر جوق سىباعاڭنان كەندە ەتەتىن.
ءبارىمىز ۇيىمداسىپ كوركەيتەيىك
قازاقتىڭ بەيبىت, دەربەس مەملەكەتىن.

ء7ساۋىر, 1992 ج.


بالا بولعىم كەلەدى

بالا بولعىم كەلەدى
ساباقتان قايتىپ كەلەم ەكى — ءۇش قىزبەن,
قىزدار ءماز بولۋشى ەدى جۇرسە بىزبەن.
ايتىسىپ ءازىل — قالجىڭ ك ۇلىسەمىز
نۇر تامىپ, گۇل جايناعان جاستىق جۇزدەن.
كارى اكەم كورىندى الدان مىجىرايىپ,
بۇل ماعان قىزدار كورسە بولار ايىپ,
«جۇرىڭدەر, مىنا جاقتا قىزىق بار»,- دەپ
ءبىر شەتكە قىزداردى ەرتىپ كەتتىم تايىپ.
ءوزىم دە جىلدار ءوتىپ بولدىم كارى,
مويىنداي قويعان جوقپىن بىراق ءالى.
شىنارداي بوي تۇزەدى ۇل — قىزدارىم,
سۇيسىنەر سىمباتىنا جۇرتتىڭ ءبارى.
باردىم دا جۋرنالعا ءبىر جىر ۇسىنا
قىزىمنىڭ سوعا كەتتىم جۇمىسىنا.
قىزىمنىڭ قاسىنداعى قۇربىلارى
ءتۇرتىسىپ قاراپ ەدى تۇرمىسىما.
مەن كەتىپ جيعان قىزدار كۇلكىدەن ەس,
كورگەندەي «بۇل كىم?» دەپتى ءبىر ءتۇرلى ەلەس:
— اكەم عوي,- دەسە قىزىم, سىلتەپ قولىن,
— الداما,- دەپتى ءبارى,- مۇمكىن ەمەس!

ءوز تۋىم

بۇلتسىز اشىق اسپانىمداي كوك تۋىم,
تۋ تورىنەن ەلگە نۇرىن توكتى كۇن.
تۋ توبەمدە قالىقتادى قىرانداي,
قۋانباعان ءبىر دە قازاق جوق بۇگىن.
كوز تارتادى تۋدان ۇلتتىق ورنەگىم,
ونەرىم عوي, ولەڭىم عوي ول مەنىڭ.
وسى ەمەس پە اشىلعانى باعىمنىڭ,
وشكەن جانىپ, تىرىلگەنى ولگەنىم.
قانداي باقىت ءوز تۋىمدى كورگەنىم,
كەرمەي كەتتى قانشا ساباز ەرلەرىم.
شات بوپ تۇرىپ سولاردى ويلاپ قامىقتىم,
وسى جولدا توككەن قان مەن تەرلەرىن.
كوتەر ەڭسە, كوككە قارا ۇلى ەلىم,
تاۋەلسىزدىك الىپ تۋمەن تۇلەدىڭ.
تويماس كوزىم ءوز تۋىما قاراۋدان,
كوتەرۋدەن تالماس استە بىلەگىم.
كىرلەتپەيمىز سەنى استە كونەرتىپ,
يەم بار دە جاۋعا بەرمەي ولەر تىك.
جاسا ماڭگى ءوز كوگىمدە ءوز تۋىم,
جەلبىرەي بەر كوسەگەمدى كوگەرتىپ!

1 قاڭتار, 1993 ج.

ۇيرەن انا ءتىلىڭدى

ءوز ءتىلىڭسىز كورسەڭ دە ءوز كۇنىڭدى,
ءوز ءتىلىڭسىز بولساڭ دا اسقان ءبىلىمدى.
ءوز حالقىڭا بولا المايسىڭ ازامات,
بىلمەي تۇرىپ تۋعان انا ءتىلىڭدى.

الدە قالاي جوعالتسا انا بالاسىن,
بالا ىزدەپ تاپپاي ما ءوز اناسىن.
وگەي شەشە سەكىلدى وزگە ءتىل دە وگەي,
ءوز تىلىڭمەن ەرتەرەك تاپ جاراسىم.

سەندە ايىپ جوق, ءتىلىڭ دە ەمەس كىنالى,
ەشكىمنىڭ جوق بولسا دا وعان كۇمانى.
ۇيرەنبەسەڭ, ءوز ءتىلىڭدى بىلمەسەڭ.
جازىقسىز-اق جازعىرىپ ەل تۇرادى.

قانىڭ جانىڭ, قازاقى ۇلتتىق ءتۇرىڭ بار,
سەنەن ۇلگى الار قىزىڭ, ۇلىڭ بار.
پەرزەنتىسىڭ ەركىن, ازات حالىقتىڭ,
تاۋەلسىز ەل, مارتەبەلى ءتىلىڭ بار.

جاقسىلىق الدا

سارى ۋايىمعا سالىنىپ,
توندىرمە اقىر زاماندى.
جاقسىلىق الدا بارىن ۇق,
نەگىزى جاڭا قالاندى.
قيىندىق, اۋىرتپالىقتىڭ
ەكەنى ايقىن نە ءۇشىن:
باعى ءۇشىن ەركىن حالىقتىڭ
تەرەتىن ءوزى جەمىسىن.
ەنتەلەۋ وڭاي ەڭىسكە,
بوگەت كوپ شىڭعا ورلەۋگە.
جەتكەنشە ناعىز جەڭىسكە
ءتيىسپىز تىنىم كورمەۋگە.
قامىقپاس قازىر مۇنى ۇققان,
كەلمەسكە كەتسىن پالەكەت.
ارىلىپ قۇلدىق ق ۇلىقتان
وزىڭشە جاسا ارەكەت.