Búgin – Muqaǵalı Maqataevtyń týǵan kúni

Foto:arhıv

Búgin qazaq poezııasyna erekshe serpin ákelgen aqıyq aqyn Muqaǵalı (Muhamedqalı) Súleımenuly Maqataevtyń týǵanyna 94 jyl toldy, dep habarlaıdy qandastar.kz

Muqaǵalı Maqataev – qazaqtyń lırık aqyny, zamanynda laıyq baǵasyn ala almasa da ózinen keıingiler úshin mártebesi bıik.

Ol 1931 jyly 9 aqpanda Almaty oblysy qazirgi Raıymbek (burynǵy Narynqol) aýdanynyń Qarasaz aýylynda dúnıege kelgen. Ákesi soǵysta qaza taýyp, anasy men ájesiniń tárbıesinde ósedi.

Muqaǵalı aqyn 1962 jyly Almatyǵa qonys aýdaryp, ádebı ortaǵa etene aralasa bastaıdy. Almaty Shet tilderi ınstıtýtynda, Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń fılologııa fakýltetinde, Máskeýdegi M. Gorkıı atyndaǵy Álem ádebıeti ınstıtýtynda bilim alady.

Munan soń «Soıalıstik Qazaqstan» (qazirgi «Egemen Qazaqstan») gazetiniń (1962-1963 jj.), «Mádenıet jáne turmys» (qazirgi «Parasat») (1963-1965 jj.), «Juldyz» (1965-1972 jj.) jýrnaldarynyń redakııasynda, Qazaqstan Jazýshylar odaǵynda (1972-1973 jj.) qyzmet atqarady.

Muqaǵalı Almatydaǵy qazaq ádebıeti men óneriniń qaımaqtary shoǵyrlanǵan ortada ótkergen az ǵana jyldar ishinde ózindik dara únin, sýretkerlik qaıtalanbas darynyn tanytyp, ónimdi eńbektene bildi.

«Ilıch» (1964), «Armysyńdar dostar» (1966), «Qarlyǵashym, keldiń be?», «Mavr» (1970), «Aqqýlar uıyqtaǵanda» (1973), «Shýaǵym meniń» (1975) atty jyr jınaqtaryn kóziniń tirisinde jarııalap úlgerdi.

Aqyn poezııasynyń qaınar kózi, shabyt tuǵyry – týǵan eli, ósken jeri, Otan taǵdyry, zamana tynysy, zamandastarynyń arman-ańsary. Osynyń bárin ol jas darynǵa tán qaıtalanbas sheberlikpen, ár júrekpen til tabysar syrshyl da shynshyl sezimmen, naǵyz poezııaǵa ǵana tán beıneli obrazdarmen bederlep, ólmes týyndylardy dúnıege ákeldi.

Aqynnyń tuńǵysh óleńderi «Qyrman basynda», «Qoıshy bala – Ákitaı» aýdandyq «Sovettik shekara» gazetinde jarııalandy (1949). «Inimniń oıy», «Sheber» óleńderi «Jastyq jyry» atty jınaqqa endi (1951). Alǵash Muqaǵalı talantyn baǵalaǵan Á.Tájibaev: «О́zińnen de jigerlileý, ottylaý jas jetkinshek jetkende, maqtanbasqa bola ma?!» – dep baǵa bergen.

Muqaǵalıdyń «Qarlyǵashym, keldiń be?», «Darıǵa júrek» (1972 jyly), «Aqqýlar uıyqtaǵanda», «Shýaǵym meniń» (1975 j.), «Soǵady júrek», «Sholpan», «Jyrlaıdy júrek», «О́mir-ózen», «О́mir-dastan» jáne t.b. jyr jınaqtary, sondaı-aq, «Qosh, mahabbat!» (1988 jyly) atty prozalyq kitaby da bar.

Birshama óleńine án jazyldy. О́zin aýdarmashylyq qyrynan da synap kórgen Muqaǵalı Danteniń «Qudiretti komedııasynyń» «Tamuq» degen bólimin (1971 jyly), Shekspırdiń «Sonetterin» (1970 jyly), Ýolt Ýıtmenniń óleńderin (1969 jyly) qazaq tiline aýdardy.