«Ескі және жаңа қазақстандықтар жоқ»: Мәулен Әшімбаев еліміздегі «қос билік» кезеңі туралы айтты

Фото: Егемен Қазақстан

Сенат төрағасы Мәулен Әшімбаев «Время» газетіне берген мақаласында 2019 жылы елдегі биліктің ауысуына байланысты қандай өзгерістер белең алғанын айтты. Оның айтуынша, Қасым-Жомарт Тоқаевтың президенттік мерзімінің алғашқы жылдарында оның жақтастары ескі билік элитасының қарсылығын еңсеруге мәжбүр болды. Бұл туралы Stan.kz ақпарат агенттігі хабарлайды.

Мақалада Мәулен Әшімбаев сол уақытта президенттің көмекшісі және оның әкімшілігі басшысының бірінші орынбасары ретінде жаңа Қазақстанның қалыптасуының куәгері болды. Дегенмен жаңа басшылыққа бұрынғы әкімшіліктен 30 жылда шешімін таппай келе жатқан көптеген мәселелер қалып кетті.

Әшімбаевтың айтуынша, 30 жыл бойы ақталмаған үміт пен қордаланған қателер үшін барлық жауапкершілік президенттің мойнына жүктелді.

«Менің ойымша, сол күні халық шок пен үмітті қатар сезінді. Дегенмен үміт деген – сенімнің күмәнді гаранты. Сонымен қатар биліктегі элитаның көптеген өкілі инерция бойынша бұрынғы шешім қабылдау орталығына жалтақтауды жалғастыра берді. Бұл, шын мәнінде, қос билік кезеңі болды», – деп жазды Мәулен Әшімбаев.

Әшімбаев өз мақаласында экономикадағы зерделенген мәселелерге де назар аударды. Сенат спикерінің айтуынша, 2010 жылдары Қазақстанда «экономиканың презентациясы» дамыды.

Үдемелі индустрияландырудың мемлекеттік бағдарламасы бойынша жыл сайын «үлкен қызыл түймені басу» арқылы жаңа зауыттар мен өндіріс орындары ашылды. Бірақ бұл тек теледидарда көрініс тапты. Бұл ретте 2000-2007 жылдары 4,5%-ға жеткен өнімділік өсімі 2012-2022 жылдары 0,9%-ға дейін төмендеді. Негізгі капиталға инвестиция және кәсіпкерлікті несиелендіру қысқарды.

Бұдан бөлек Әшімбаев президенттің алдында ескірген жүйенің тиімсіздігінің төрт факторын шешу міндеті тұрғанын атап өтті.

• жоғары биліктің шоғырлануы мен алынбауы;
• мемлекеттің саясаттағы рөлін асыра сілтеу;
• бақылаусыз мұнай түсімдерінің салдары;
• олигархиялық топтардың нарықтарды басып алуы сияқты факторлар.

Сенат төрағасы бұл сын-қатерлерге жауап ретінде мемлекеттік, қоғамдық-саяси және экономикалық институттардың жағдайын жақсартуға бағытталған жүйелі қадамдар осы үдерістердің қайтымсыздығына кепілдік берілгеніне тоқталды. Осы бесжылдық жоспардың нәтижесінде трансформацияланып, ел суперпрезиденттік жүйеден президенттік республикаға көшті.

«Қазіргі жаһандық турбуленттік жағдайда күш пен билікті шоғырландыру қажет екенін ұран ретінде қайталауға тура келеді. Бірақ президент Қасым-Жомарт Тоқаев сынақтар мен қауіп-қатерлерге қарамастан, әуел бастан-ақ табандылық танытып, берік таңдауды ұстанып келеді. Қасым-Жомарт Тоқаевтың модернизация күн тәртібінің айқындаушы айырмашылығы осында: егер бұрын реформалар жоғарыдан таңылса, енді олар төменнен әлеуметтік сұранысқа жауап беріп отыр», – деп атап өтті сенат спикері мақаласында.

Мақалада Әшімбаев Жаңа Қазақстанда да ешқайда кетпеген сол адамдар өмір сүретінін атап өтті.

«Қасым-Жомарт Кемелұлы атап өткендей, ескі және жаңа қазақстандықтар жоқ. Біз – бір елміз, бір қоғамбыз. Арамызда бізге жаңаша өмір сүруді үйрететін жаңа адамдар да бар емес пе?» – деп жазды Әшімбаев.

Оның айтуынша, қазір Қазақстанның теріс салдарсыз өзгерістер енгізуге мүмкіндігі, мемлекетпен жаңа әлеуметтік келісімшарт жасасу мүмкіндігі бар. Сенат төрағасы келісім кресло үлгілеріне емес, жанды қоғамдық сұранысқа негізделуі керек екенін айтты.

«Оның мәнін былай тұжырымдауға болады: ескі басқару парадигмасынан ашық демократиялық үлгіге көшу + елдің барлық азаматтарының экономикалық әл-ауқаты. Формуланың бірінші бөлігі мемлекеттің басымдығын көрсетеді. Ал екіншісі біріншіден тікелей туындайды: бұрынғы басқару әдістері мен мотивация жүйесі қазірдің өзінде экономикалық әл-ауқатқа кепілдік бермейді», – дейді сенат спикері.