ينتەرنەت, ءدارى-دارمەك, تەمەكى قىمباتتايدى: 1 شىلدەدەن باستاپ قازاقستاندا نە وزگەرەدى?

فوتو: اشىق دەرەككوز

بيىل شىلدەدەن باستاپ ەلىمىزدە زەينەتاقى جارناسىن تولەۋ ەرەجەسى وزگەرەدى. سونىمەن قاتار قارىزىن 90 كۇننەن استام ۋاقىت كەشىكتىرگەن جاندارعا تۇتىنۋشىلىق نەسيە مەن ميكروكرەديت بەرىلمەيدى. وعان قوسا قازاقستاندا 1 شىلدەدەن باستاپ ينتەرنەت, اۆتوگاز, تەمەكى جانە ءدارى-دارمەكتەر قىمباتتايدى. Stan.kz اقپارات اگەنتتىگى 1 شىلدەدەن باستاپ قازاقستاندا نە وزگەرەتىنىن شولىپ شىقتى.

زەينەتاقى جارنالارىن تولەۋ ەرەجەلەرى وزگەرەدى

ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگى مىندەتتى زەينەتاقى جارنالارىن, مىندەتتى كاسىپتىك زەينەتاقى جارنالارىن, جۇمىس بەرۋشىنىڭ مىندەتتى زەينەتاقى جارنالارىن تولەۋ قاعيدالارىنا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزەتىن ۇكىمەت قاۋلىسىن دايىندادى.

مىندەتتى زەينەتاقى جارنالارىن, مىندەتتى كاسىپتىك زەينەتاقى جارنالارىن, جۇمىس بەرۋشىنىڭ مىندەتتى زەينەتاقى جارناسى ەرەجەلەرىنە وزگەرتۋلەر 2024 جىلعى 1 شىلدەدەن باستاپ ISO 20022 قارجىلىق حابارلامالاردىڭ حالىقارالىق ستاندارتىنا كوشۋىمەن بايلانىستى ەنگىزىلەدى. ول تولەمدى تىزبەلىك تولەمدەردى كوزدەمەيتىن حالىقارالىق MX فورماتىندا جىبەرۋدى قامتاماسىز ەتەدى.

بۇل رەتتە, اگەنتتەردىڭ تولەم تاپسىرمالارىن جانە پايداسىنا مىندەتتى زەينەتاقى جارنالارى اۋدارىلاتىن جەكە تۇلعالاردىڭ تىزىمدەرىن ۇسىنۋ ءتارتىبىن ساقتاۋ ۇسىنىلادى. بۇل تالاپ الەۋمەتتىك كودەكستىڭ 38-بابىنىڭ ەرەجەلەرىنە سايكەس كەلەدى. وعان ساي, جەكە زەينەتاقى ەسەپشوتى مىندەتتى زەينەتاقى جارنالارىن, مىندەتتى كاسىپتىك زەينەتاقى جارنالارىن, جۇمىس بەرۋشىنىڭ مىندەتتى زەينەتاقى جارنالارىن ەسەپكە الۋعا اگەنتتەر ۇسىنعان جەكە تۇلعالاردىڭ ءتىزىمى نەگىزىندە اشىلادى.

قارىزىن 90 كۇننەن استام ۋاقىت كەشىكتىرگەن جاندارعا تۇتىنۋشىلىق نەسيە مەن ميكروكرەديت بەرىلمەيدى

مۇنداي شەكتەۋ جۋىردا قابىلدانعان «نەسيە بەرۋدەگى تاۋەكەلدەردى ازايتۋ, قارىز الۋشىلاردىڭ قۇقىعىن قورعاۋ, قارجى نارىعىن رەتتەۋدى جانە اتقارۋشىلىق ءىس جۇرگىزۋدى جەتىلدىرۋ تۋرالى» زاڭ اياسىندا قابىلداندى.

ال 20 تامىزدان باستاپ ادام بانكتەر مەن ميكروقارجى ۇيىمدارىنا بارلىق قولدانىستاعى (وتەلمەگەن) تۇتىنۋشىلىق نەسيەسىنىڭ تولەمىن 90 كۇن مەرزىمىندە كەشىكتىرسە, سىياقى الۋعا تىيىم سالىنادى. سونىمەن قاتار 1 قىركۇيەكتەن باستاپ جەكە تۇلعالارعا جۇبايىنىڭ كەلىسىمىنسىز نەسيە بەرۋگە تىيىم سالۋ تۋرالى شەشىم كۇشىنە ەنەدى.

«بۇل جاڭا ەرەجەلەر وتباسىلاردىڭ مۇددەلەرىن قورعاۋعا جانە ەرلى-زايىپتىنىڭ ءبىرىنىڭ كەلىسىمىنسىز ءىرى تۇتىنۋشىلىق نەسيەسىن اسىعىس الۋىنا جول بەرمەۋگە باعىتتالعان. كەلىسىم الۋ اگەنتتىكتىڭ نورماتيۆتىك اكتىسىمەن بەلگىلەنەدى», – دەدى قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى ءمادينا ابىلقاسىموۆا.

وتەلمەگەن نەسيەلەردى كوللەكتورلارعا بەرۋگە ەكى جىلدىق موراتوري ەنگىزىلەدى

1 شىلدەدەن باستاپ ءوندىرىپ الۋشىلارعا نەسيە بەرۋگە ەكى جىلدىق موراتوري ەنگىزىلەدى. بۇل كەزەڭدە كرەديتورلار مەرزىمى وتكەن نەسيەلەردى ءوندىرىپ الۋشىلارعا بەرە المايدى. نەسيەلەرى ينكاسساتورلارعا بەكىتىلگەن قارىز الۋشىلاردى قولداۋ ءۇشىن 2024 جىلدىڭ قازان ايىنان باستاپ ينكاسساتورلاردىڭ بەرەشەكتى وتەۋ راسىمدەرىن جۇرگىزۋ مىندەتتەمەسى ەنگىزىلەدى.

سونىمەن قاتار قارىزى كوللەكتورلارعا بەرىلگەن قارىز الۋشىلاردى قولداۋ ءۇشىن كوللەكتورلارعا جەكە تۇلعالاردىڭ ساتىپ الىنعان كرەديتتەرى بويىنشا بەرەشەكتى رەتتەۋ راسىمدەرىن جۇرگىزۋ مىندەتى ەنگىزىلەدى. ازاماتتاردىڭ جاڭادان باسقاعا بەرىلگەن كرەديتتەرى بويىنشا موراتوري اياقتالعاننان كەيىن كوللەكتورلار ازاماتتاردىڭ بورىش جۇكتەمەسىن ازايتۋ ءۇشىن ەسەپتەلگەن جانە تولەنبەگەن سىياقىنى ەسەپتەن شىعارۋعا مىندەتتى بولادى.

تەمەكى قىمباتتايدى

بۇعان دەيىن اشىق نقا پورتالىندا ء«فيلترلى, ءفيلترسىز سيگارەتتەرگە, پاپيروستارعا, سيگاريللالارعا جانە قىزدىرىلاتىن تەمەكىسى بار بۇيىمدارعا ەڭ تومەن بولشەك ساۋدا باعالارىن بەلگىلەۋ تۋرالى» بۇيرىق جوباسى جاريالانعان. قۇجاتتا 20 ءفيلترلى, ءفيلترسىز سيگارەتكە, پاپيروستارعا, سيگاريللالارعا جانە قىزدىرىلاتىن تەمەكىسى بار بۇيىمدارعا 2023 جىلعى 1 شىلدەدەن باستاپ 2023 جىلعى 31 جەلتوقساندى قوسا العانعا دەيىن – 710 تەڭگە; 2024 جىلعى 1 قاڭتاردان باستاپ 770 تەڭگە مولشەرىندە ەڭ تومەنگى بولشەك ساۋدا باعالارىن بەلگىلەۋ ۇسىنىلعان ەدى.

وسى بۇيرىق 2023 جىلعى شىلدەدەن باستاپ قولدانىستا. مينيسترلىك باعانىڭ وسۋىنە تەمەكى ونىمدەرىنىڭ اكتسيز مولشەرلەمەسىنىڭ 14% ۇلعايۋى, يمپورتتالاتىن شيكىزات پەن ماتەريالداردىڭ قىمباتتاۋى, لوگيستيكانىڭ ەداۋىر كۇردەلەنۋى جانە ينفلياتسيا سەبەپ بولىپ وتىر دەپ ءتۇسىندىردى.

وسىعان بايلانىستى ۆەدومستۆو تەمەكى ونىمدەرىنە ەڭ تومەنگى بولشەك ساۋدا باعاسىن كوتەرۋدى ورىندى دەپ سانايدى.

اۆتوگاز قىمباتتايدى

ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى «اشىق نقا» پورتالىندا 1 شىلدەدەن باستاپ قازاقستاندا سۇيىتىلعان مۇناي گازىنىڭ باعاسىن ءبىرشاما تۇزەتۋ بويىنشا بۇيرىق جوباسىن جاريالادى. بۇيرىقتا گاز باعاسىنىڭ قىمباتتاۋىنىڭ بىرنەشە سەبەبى كورسەتىلگەن.

«بۇگىندە سۇيىتىلعان مۇناي گازىنىڭ باعاسى ونى ءوندىرۋ قۇنىنان الدەقايدا تومەن. سمگ ءوندىرىسىنىڭ وزىندىك قۇنى تونناسىنا 60 مىڭنان 70 مىڭ تەڭگەگە دەيىن وزگەرەدى. ال وڭدەۋشى زاۋىتتار ءۇشىن قولدانىستاعى شەكتى كوتەرمە باعا تونناسىنا 40 320 تەڭگەدەن بولادى. وسىلايشا وندىرىلگەن ءار توننا گازدان زاۋىتتار 20-30 مىڭ تەڭگە كولەمىندە شىعىنعا ۇشىرايدى», – دەلىنگەن حابارلامادا.

گاز باعاسىنىڭ قىمباتتاۋىنىڭ تاعى ءبىر سەبەبى – جىلدان جىلعا سۇيىتىلعان گاز تۇتىنۋدىڭ كۇرت ءوسۋى. مينيسترلىك مالىمەتىنشە, بىلتىردىڭ وزىندە قازاقستاندا تۇتىنۋ 2022 جىلمەن سالىستىرعاندا 400 مىڭ تونناعا وسكەن. ۆەدومستۆو كورشى ەلدەرمەن سالىستىرعاندا سۇيىتىلعان گازدىڭ ەڭ تومەنگى باعاسى قازاقستاندا ەكەنىن ايتتى. كورسەتىلگەن سەبەپتەرگە بايلانىستى 1 شىلدەدەن باستاپ سۇيىتىلعان مۇناي گازىنىڭ شەكتى بولشەك ساۋدا باعاسى وڭىرلەرگە بايلانىستى ليترىنە 5-تەن 8 تەڭگەگە دەيىن قىمباتتاماق. 

ينتەرنەت قىمباتتايدى

قازاقتەلەكوم 1 شىلدەدەن باستاپ كەيبىر مۇراعاتتىق تاريفتەردىڭ باعاسى كوتەرىلەتىنىن حابارلادى. وزگەرىستەر 50-دەن استام تاريفكە اسەر ەتەدى. مىسالى, تاريفتىك جوسپارلار بويىنشا 100 مبيت/س دەيىنگى ۇيدەگى ينتەرنەت ايىنا 5499 تەڭگەگە, Light PromoFTTx — ايىنا 6499 تەڭگەگە, Silver SM — ايىنا 8999 تەڭگەگە وسەدى. مۇراعاتتىق تاريفتەردىڭ تولىق ءتىزىمىن وسى سىلتەمەدەن كورە الاسىز. ال قازىرگى ءتاريفىڭىزدىڭ قانداي ەكەنىن جەكە كابينەتىڭىزدەن نەمەسە 160 ءنومىرى بويىنشا بىلۋگە بولادى.

20 مامىردا «قازاقتەلەكوم» ءۇي ينتەرنەتى قىزمەتتەرىن, سونداي-اق ۇيالى بايلانىس پاكەتتىك قىزمەتتەرىن قامتيتىن تىركەلگەن بايلانىس بويىنشا 51 مۇراعاتتىق تاريفتىك جوسپار وزگەرەتىنىن, تاريفتەر كوتەرىلەتىنىن حابارلاعان ەدى. باسەكەلەستىكتى قورعاۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگى «قازاقتەلەكوم» اق-عا تاريفتەردى قىمباتتاتۋىنا بايلانىستى ەسكەرتۋ جولدادى.

بۇعان بايلانىستى كاسىپكەرلىك كودەكستىڭ 198-بابىنىڭ 1-تارماعىنا ساي, باسەكەلەستىكتى قورعاۋ سالاسىنداعى زاڭناماسىن بۇزۋدىڭ الدىن الۋ ماقساتىندا «قازاقتەلەكوم» اق-عا قاتىستى زاڭنامانى بۇزۋعا اكەپ سوعۋى مۇمكىن ءىس-ارەكەتتەر جاساۋعا جول بەرمەۋ تۋرالى الدىن الا ەسكەرتۋ جولدانعان. دەگەنمەن اگەنتتىك تاريفتەر كوتەرىلەتىن ۋاقىت كەلمەگەنىنە بايلانىستى كومپانيانى تەكسەرۋگە ەش نەگىز جوق ەكەنىن ايتتى.

ۇلتتىق بانك كۇماندى اقشا اۋدارىمدارىن 22 شىلدەدەن باستاپ بۇعاتتايدى

ۇلتتىق بانكى انتيفرود-ورتالىعى ىسكە قوسادى. بۇل قارجى ۇيىمدارى, قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى, سونداي-اق ۇيالى بايلانىس وپەراتورلارى قوسىلاتىن تەحنولوگيالىق پلاتفورما. ول الاياقتىق بەلگىلەرى بار ترانزاكتسيالارعا جەدەل ارەكەت ەتۋ ماقساتىندا جاساقتالىپ وتىر.

الاياقتاردىڭ شوتتارىنداعى اۋدارىمدار بۇعاتتالىپ, ءۇش كۇن ىشىندە قايتارىلادى.  وسىنداي تالاپ قويىپ وتىرعان ۇلتتىق بانك نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەردە قارجىلىق ۇيىمداردىڭ الاياقتىق بەلگىلەرى بار وپەراتسيالار بويىنشا دەرەكتەر الماسۋ ورتالىعىمەن ءوزارا ءىس-قيمىلىنا قويىلاتىن تالاپتاردىڭ جوبالارىن جاريالادى.

ۇيىمدار الاياقتىققا قارسى ورتالىقتىڭ دەرەكقورلارىمەن ءاربىر تولەم ترانزاكتسياسىن تەكسەرۋگە جانە ەگەر الۋشى تولەمنىڭ كۇدىكتى بەنەفيتسيارى بولسا, اقشا اۋدارۋدى توقتاتۋعا مىندەتتى.

ەگەر كليەنت قارجى ينستيتۋتىن ەسكەرتكەننەن كەيىن اقشانى جىبەرۋدى تالاپ ەتسە, تولەم قايتا باستالادى. قارجى ينستيتۋتتارى دا الاياقتىق بەلگىلەرى بار كليەنتتەردەن ترانزاكتسيالار تۋرالى ءۇزىندى كوشىرمەلەردى قابىلداۋعا جانە ولاردى الاياقتىققا قارسى ورتالىققا بەرۋگە مىندەتتى. الاياقتىق بەلگىلەرى بار ترانزاكتسيالاردى بۇعاتتاۋ 22 شىلدەدەن باستالادى.

ءدارى-دارمەك قىمباتتايدى

1 شىلدەدەن باستاپ ەلىمىزدە فارماتسەۆتيكالىق پرەپاراتتاردى مىندەتتى تۇردە تاڭبالاۋ تۋرالى ەرەجە كۇشىنە ەنەدى. وسىعان بايلانىستى ءدارى-دارمەك قىمباتتايدى. فارماتسەۆتيكالىق بيزنەس نىساندارىنىڭ يەلەرى باعانى كەم دەگەندە 5% كوتەرۋگە ءماجبۇر ەكەنىن ايتتى. ويتكەنى ولار قىمبات قۇرال-جابدىقتاردى ساتىپ الىپ, جاڭا مامانداردى تارتۋعا ءماجبۇر. ءدارىحانا يەلەرى قوسىمشا شىعىندارعا بايلانىستى نە جابىلادى, نە ءدارى باعاسىن كوتەرەدى.

قازاقستاندا 2024 جىلى 1 شىلدەدەن باستاپ وندىرىلگەن پرەپاراتتار عانا تاڭبالاناتىن بولدى. وزگەرىستەر ۇكىمەتتە ۆيتسە-پرەمەر سەرىك جۇمانعاريننىڭ توراعالىعىمەن وتكەن كەڭەستە تالقىلاندى.

ەندى ءدارىحانالار 3700-دەن استام پرەپاراتتىڭ باعاسىن ءوزى بەلگىلەيدى. جىل باسىندا كاسىپكەرلەر پالاتاسى ەلدەگى ءدارىحانا بيزنەسىنە قولداۋ سۇراعان. مەملەكەتتىڭ باعا بەلگىلەۋىنىڭ كەسىرىنەن كوپتەگەن كاسىپكەر شىعىنعا باتقان. ءتىپتى كەيبىر پرەپاراتتاردى ساتۋ تيىمدى بولماي, ونى ءدارىحانالاردان تابۋ مۇمكىن ەمەس ەدى. ەندى باعاسىن بەلگىلەۋگە مەملەكەت ارالاسپايتىن دارىلىك زاتتار قىمباتتايدى.