Қазақстандағы әрбір оныншы ата-ана баласының интернеттегі қателігінен ақша жоғалтқан

Фото: ашық дереккөз

«Касперский зертханасы» сауалнамасына сәйкес, Қазақстандағы әрбір оныншы ата-ана балаларының желідегі қателіктері салдарынан ақшасын жоғалтқан. Бұл әдетте цифрлық сауаттылықтың жеткіліксіздігінен туындайды, сондықтан баламен интернетте қауіпсіз  ережелерін талқылау маңызды, – деп хабарлайды qandastar.kz matritca.kz-ке сілтеме жасап.

Желідегі балалардың қателіктері әрқашан сыртқы қауіптермен мысалы, онлайн алаяқтық сияқты дүниелермен байланысты бола бермейді. Бала ата-анасының банктік картасынан ақылы сынамалық жазылым жасай алады, егер ол уақытында жойылмаса, ақша алуды  жалғастырады. Немесе, мысалы, интернет-дүкеннің себетіне ересектердің аккаунтынан кейбір заттарды қосфп қоюы мүмкін.

Сауалнама көрсеткендей, көптеген балалардың ата-аналары пайдаланатын қызметтерге қолы жетімді. Сондай-ақ, кей кезде олар  бқл қызметтерді өте кішкентай жастан игере бастайды. Мысалы, ата-аналардың 15% — ы балаларының онлайн кинотеатрларға қол жеткізе алатынын хабарлады. Бұл ретте олардың 17% балаларының небәрі 4-6 жаста, тағы 13% — 7-11 жаста екенін нақтылады. Сауалнамаға қатысқандардың 14%-ы балаларда онлайн — дүкендер мен маркетплейстерге қол жеткізе алады, оның 6% — ы 4-6 жаста, 11% — ы 7-11 жаста.

Қазақстанда ата-аналар қол жеткізе алатын басқа да ақылы онлайн-құралдардың қатарында такси (14%), музыкалық қосымшалар (13%), мейрамханалардан азық-түлік пен азық-түлік жеткізу (10%), бұлтты сервистер (10%) бар.

Ата-аналар қандай шығындарға ұшырайды. Интернеттегі балалардың қателіктері кейде отбасылық бюджетке айтарлықтай зиян келтіруі мүмкін. Қазақстанда сұралған әрбір бесінші ата-ана 16 мың теңгеден астам шығынға ұшыраған: 11%-16 — дан 40 мың теңгеге дейін, 6% — 40 — тан 80 мың теңгеге дейін, 3% — 80-ден 400 мың теңгеге дейін, 2% — 400 мың теңгеден астам.

Сонымен қатар, тұрақты шығындар да бар. Балаға жазылуға және гаджеттерді сатып алуға ата — аналардың жартысынан көбі 16 мың теңгеден астам қаржы жұмсаған: 7% — 16 — дан 40 мың теңгеге дейін, 19% — 40-тан 80 мың теңгеге дейін, 24% — 80-ден 400 мың теңгеге дейін, 4% — 400 мың теңгеден астам.

«Цифрлық әлемде, нақты өмірдегідей, қауіпсіздік ережелері бар. Балаларды қауіп-қатерден қорғау үшін оларды ерте жастан бастап цифрлық сауаттылық негіздеріне үйрету маңызды. Бұл жерде жол қозғалысы ережелерімен ұқсастықты мысалға келтіруге болады, егер жолдарда реттеу болмаса, бұл өте қауіпті болар еді. Сонымен қатар, сіз жалпы қауіптер туралы ғана емес, мысалы, онлайн-алаяқтық туралы айтып қана қоймай, балаға қаржылық сауаттылық дағдыларын үйретуіңіз керек. Мысалы, ол ақылы қызметтерді таңдауға мұқият болу керек, жазылымдарыңызды қадағалап отыру, өздігінен сатып алулар жасамауға тырысып, банктік картаны қандай да бір қызметтерге аса қажет етпестен байламау керек екенін түсінуі керек», — деп түсіндірді, Касперский зертханасының» балалар онлайн қауіпсіздігі бағытының жетекшісі Андрей Сиденко.

Баланы желіде қорғау үшін «Касперский зертханасының» мамандары мыналарды ұсынады:

• алаға цифрлық сауаттылық пен этикет ережелері, сондай-ақ киберқауіпсіздік саласындағы негізгі ұғымдар туралы айту. Бұған «Касперский зертханасы» сарапшыларының  киберқауіпсіздік әліпбиі көмектесе алады;
• есептік жазбалар күшті, бірегей құпия сөздермен қорғалуы керек және ешкімге хабарланбауы керек екенін түсіндіріңіз. Комбинацияларда кемінде 12 таңба болуы керек: бас және кіші әріптер, сандар және арнайы таңбалар;
• балаларды өздерінің жеке және банктік деректерін аса қажетсіз хабарламауға және оларды күмәнді ресурстарға енгізбеуге үйрету;
• балаға мүмкіндік беретін барлық қызметтерде екі факторлы аутентификацияны орнатуға көмектесу-бұл бұзу мен ақпараттың ағып кету қаупін азайтады;
• Kaspersky Premium сияқты бала қолданатын барлық құрылғыларға сенімді қорғаныс шешімін орнатыңыз
• Kaspersky Safe Kids сияқты балалардың онлайн әрекеттерін бақылауға мүмкіндік беретін ата-ана бақылауының арнайы бағдарламаларын пайдаланыңыз

*Сауалнаманы ОнИн компаниясы 2024 жылы Қазақстандағы «Касперский Зертханасының» тапсырысы бойынша жүргізді. Барлығы 1001 адамнан сұхбат алынды.