Қазақстандағы оралмандар: көмек, жеңілдіктер, бейімделу
Оралмандар – бұл Қазақстан Республикасы егемендік алған кезде оның шегінен тыс жерлерде тұрақты тұрған және Қазақстанға тұрақты тұру мақсатымен ҚР заңнамасына сәйкес келген ұлты қазақ шетелдіктер немесе азаматтығы жоқ адамдар. «Оралман» (қазақ тіліне аударғанда «оралған» деген мағынаны білдіреді) түсінігінің өзі бірегей болып табылады, өйткені әлемдік тәжірибеде ол белгісіз. Оралмандар басқа да иммигранттар сияқты уақытша немесе тұрақты тұрғылықты мекенжайы бойынша тіркелуге міндетті. Оралмандар төменде сипатталған мемлекеттен квоталар мен жеңілдіктерге құқылы. Оралмандарға, этникалық қазақтарға және олардың отбасы мүшелеріне ұсынылатын мемлекеттік қолдау шаралары "Оралман мәртебесін" алған тұлғалар және олардың отбасы мүшелері келесімен қамтамасыз етіледі: Оралмандарды бейімдеу және біріктіру орталықтарындағы тегін бейімдеу және біріктіру қызметтері, олар мыналарды қамтиды: ақпараттық және анықтамалық қызметтерді ұсыну; аударма бойынша қызметтерді көрсету; жұмысқа орналастыруда, кәсіби дайындықта, қайта даярлауда және біліктілікті арттырудағы көмек; Қазақстан Республикасы тарихы, мәдениеті және дәстүрі бойынша, заңнама негіздеріне және шағын бизнесті ашу бойынша оқыту курстарын өткізу; әр түрлі мәдени іс-шараларды өткізу; құқықтық көмек көрсету (кеңестер, консультациялар беру және оралмандарды қабылдау, азаматтық, әлеуметтік жәрдемақыларды алу өңірлік квотасына енгізуге тіркелу, өтініш беруде көмек көрсету); қазақстандық азаматтық алу және құжаттандыру мәселелеріне жәрдемдесу; тегін медициналық көмектің кепілдендірілген көлемін алуға жәрдемдесу; мемлекеттік және орыс тілдерін оқыту; мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмект алуға жәрдемдесу; Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласындағы заңнамасына сәйкес медициналық көмек; Техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі және жоғары білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымына оқуға түсу кезінде Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын мөлшерде Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылмайтын ұлты қазақ тұлғалар үшін қабылдау квотасы көзделеді. Қазақстан Республикасының азаматтарымен тең әлеуметтік қорғау. Қазақстан Республикасы заңнамасына сәйкес жұмыспен қамтуға жәрдемдесу. Қазақстан Республикасының "Атаулы әлеуметтік көмек туралы", "Қазақстан Республикасындағы арнаулы мемлекеттік жәрдемақы туралы" Заңдарына сәйкес жан басына шаққанда табысы кедейлік шегінен аспайтын оралмандардың Қазақстан Республикасының азаматтарымен тең атаулы әлеуметтік көмек және арнаулы мемлекеттік жәрдемақы алуға құқығы бар. 2013 жылғы 21 маусымдағы Қазақстан Республикасының "Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы" Заңына сәйкес Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын оралмандар Қазақстан Республикасының азаматтарымен тең зейнетақымен қамтамасыз ету құқығымен пайдаланады. Қазақстан Республикасының Жер Кодексіне сәйкес оралмандарға жеке қосалқы шаруашылық жүргізу, бақ өсіру және саяжай құрылысы үшін жер учаскелерін беру ауылдық елді мекендердің жерінен, ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерден, иммиграциялық жер қорынан, арнайы жер қорынан және қордағы жерлерден уақытша өтеусіз жер пайдалану құқығымен жүзеге асырылады. Өз кезегінде, оралмандарға шаруа немесе фермер қожалығын және тауарлық ауылшаруашылық өндірісін жүргізу үшін жер учаскелерін беру ауылдық елді мекендердің жерінен, ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерден, арнайы жер қорынан, иммиграциялық жер қорынан және қордағы жерлерден уақытша жер пайдалану құқығымен жүзеге асырылады.
