Биыл Қазақстан тарихында алғаш рет облыстық орталықтардың бірінде әкімі тікелей сайланды. Ресми түрде бұл — төменгі деңгейдегі басқаруды демократияландыруға бағытталған маңызды қадам: 2021 жылдан бері енгізіліп жатқан тікелей сайлаулардың жаңа кезеңі. Дегенмен қоғам мен сайлаушылардың әсері күткендей болмады — реформа көпшіліктің назарынан өтіп кетті, деп хабарлады qandastar.kz.
Негізінен үш себеп ықпал етті. Біріншіден, ақпараттық қамту мен насихаттың әлсіздігі — тікелей сайлау туралы хабарлар шектеулі, науқан қоюлы түрде жүргізілмеді. Екіншіден, сайлауға қатысушылар мен бәсекелестік деңгейінің төмендігі: көбінесе кандидаттар ішкі әкімшілік жүйемен байланысы бар тұлғалар болып көрініп, сайлау тартымдылығын азайтты. Үшіншіден, тұрғындар арасында сенімсіздік пен саяси белсенділіктің төмендігі сақталған — реформалар онша әсер етпейтіндей, жергілікті билік әдеттегі тәртіппен жұмыс істей береді деуші күдік бар.
Тағы бір маңызды фактор — Семей сияқты символдық қалада өткен алғашқы сайлаудың идеологиялық мағынасы басылып қалды. Қала рухани және тарихи тұрғыдан мәнді болғанымен, қоғамдық дискурста бұл оқиға «саяси жаңару» деген үлкен өзгеріс ретінде жеткен жоқ: көпшіліктің күнделікті мәселелері, әлеуметтік-экономикалық тақырыптар және қызмет көрсету сапасы реформа тақырыбын басып қалды.
Халықтың қатысуын арттыру үшін бірнеше практикалық қадам ұсынылады: ашық әрі уақытылы ақпараттық науқан; қатысушылардың бағдарламалық бәсекелестігін қамтамасыз ету (айқын талаптар мен дебаттар); және сайлау процедурасына сенімді арттыру — бақылау, тәуелсіз мониторинг пен жария есептілікті күшейту арқылы. Сонымен бірге жергілікті және орталық билік сайлаудың шынайы мәнін түсіндіру үшін азаматтық білім беру жұмыстарын жүйелі жүргізуі тиіс.
Бұл сайлау — әкім сайлаудың тарихи тәжірибесін қалыптастыруға арналған алғашқы сынақ. Қазір басты міндет — осы тәжірибеден сабақ алып, келесі сайлауларда қоғамның белсенділігі мен ашықтығын қамтамасыз ету. Әйтпесе, реформаның формальды жүргізілуі ғана қалып, оның түпкі әлеуметтік-саяси мәні жоққа шығарылуы мүмкін.