Фото: Midjourney
Ауылға баратын мамандарға арналған арзан ипотека шарттары өзгерді, деп жазды qandastar.kz
2025 жылғы 4 тамызда Премьер-министрдің орынбасары – Ұлттық экономика министрі Серік Жұманғарин қол қойған №74 бұйрық күшіне енді. Құжат ауылдық елді мекендерге жұмыс істеуге және тұруға келген мамандарды қолдау ережелеріне бірқатар өзгеріс енгізіп отыр.
Ипотеканың сыйақы мөлшерлемесі 1%-ға дейін көтерілді
Бұған дейін 2014 жылғы №72 бұйрыққа сәйкес, ауылдық жерге барған мамандарға тұрғын үй сатып алу немесе салу үшін 0,01% мөлшерлемемен ипотека ұсынылатын. Жаңа бұйрықпен бұл көрсеткіш 1%-ға дейін ұлғайды.
Экономистердің пікірінше, бұл шешім жеңілдетілген ипотеканың артықшылығын төмендеткенімен, қаржы әлі де нарықтағы өзге өнімдермен салыстырғанда тиімді болып қала береді.
Ипотека кімдерге ұсынылады?
Арзан ипотека келесі сала мамандарына және мемлекеттік қызметшілерге беріледі:
- денсаулық сақтау;
- білім беру;
- әлеуметтік қамсыздандыру;
- мәдениет;
- спорт;
- агроөнеркәсіптік кешен;
- ауыл, кент, ауылдық округ әкімдерінің аппараттары.
Несиелеу шарттары:
- Валютасы: теңге;
- Мерзімі: 15 жылға дейін;
- Жылдық мөлшерлеме: 1%;
- Мақсаты: тұрғын үй сатып алу немесе салу;
- Несиелеу сомасы:
- аудан орталығына келген маман үшін – 2 500 АЕК-ке дейін (2025 жылы – 9 830 000 теңге);
- басқа ауылдарға келген маман үшін – 2 000 АЕК-ке дейін (7 864 000 теңге);
- Несие игеру мерзімі: 22 ай.
Қатаңдатылған талаптар
Жаңа қағидада бірқатар нақтылау мен шектеу енгізілді:
- Тұрғын үйдің болмауы:
- Өтініш беруші мен оның жұбайының және балаларының жұмыс істейтін елді мекенде соңғы 2 жылда жеке меншігінде тұрғын үй болмауы тиіс.
- Бұрын бұл талап жалға алынған немесе туысының үйінде тұратындарға да қолданылған.
- Кредиттік тарих:
- Соңғы 2 жыл ішінде 90 күннен астам мерзімі өткен несиесі болмауы тиіс;
- Бұрын берілген бюджет қаражаты есебінен кредиттері бойынша қарызы болмауы керек.
- Туыстан үй сатып алуға тыйым:
- Маман бұл қаржыға өз туыстарының (ата-анасы, баласы, бауырлары, т.б.) үйін сатып ала алмайды.
- Бұл ереже бюджеттік қаржыны мақсатсыз пайдалану схемаларының алдын алу үшін енгізілді.
- Отбасылық мәртебеге байланысты шектеу:
- Егер маман жұмысқа тұрған елді мекенде тұратын адаммен некеге тұрса, арзан ипотека алу құқығынан айырылуы мүмкін. Себебі мұндай жағдайда жұбайының үйі бар деген негізбен несиеден бас тартылуы ықтимал.
Үй салушыларға арналған шарттар
Маман өз қаражаты есебінен құрылыс жүргізуге ниетті болса, келесі талаптарға сай болуы тиіс:
- Үйдің 1 шаршы метрінің құны 46 АЕК-тен (2025 жылы – 180 872 теңгеден) аспауы керек;
- Құрылыс жұмыстары несиені алған күннен бастап 12 айда аяқталуы тиіс;
- Құрылыс құны несиенің екі еселенген сомасынан аспауы тиіс;
- Қосымша жылжымайтын мүлікті кепілге қою міндетті.
Көтерме жәрдемақы мен қосымша қолдау
Бұйрыққа сәйкес, ауылға жұмыс істеуге келген мамандарға келесі әлеуметтік қолдау көрсетіледі:
- Көтерме жәрдемақы – 100 АЕК көлемінде (2025 жылы – 393 200 теңге);
- Ипотека – жоғарыда көрсетілген шарттармен.
- Сарапшылар пікірі
Экономистер мен еңбек нарығы мамандарының пікірінше, бұйрықтың жаңа редакциясы ауылға маман тарту тетігін бір жағынан тәртіпке келтірсе, екінші жағынан, қолдау шарттарын бұрынғыдан қатайтып отыр. Әсіресе несие мөлшерлемесінің көтерілуі, отбасы мәртебесіне байланысты шектеулер мен құрылысқа қойылған талаптар – әлеуетті қатысушылар санын азайтуы мүмкін.
Сонымен қатар, мамандар бұл бастаманың тиімді іске асуы жергілікті әкімдіктердің ұйымдастырушылық мүмкіндігіне және салалық министрліктердің бақылауына байланысты екенін атап өтеді.
Қорытынды
Жаңа бұйрық – ауылдық жерлердегі кадр тапшылығын азайтуға бағытталған мемлекеттік саясаттың бір бөлігі. Алайда ұсынылып отырған ипотекалық қолдау тетігі оңтайлы пайдаланылуы үшін қаржы, құрылыс және көші-қон процестерінде нақты әрі әділ рәсімдер қажет.
Бұйрықтың нәтижелі болуы – жергілікті басқару органдары мен атқарушы биліктің жауапкершілігі мен үйлесімді жұмысына тікелей байланысты.