Жол ережесін бұзғандарға жаңа айыппұл іске қосылмақ

Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодекске енгізілген өзгерістердің күшіне енуімен жауапкершіліктің қалай өзгеріп жатқаны туралы Zakon.kz материалында.

Жол қозғалысы ережелерін бұзғаны үшін жаңа айыппұлдар – тек қана емес – 2025 жылғы 13 наурызда «Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының No 155-VIII Заңындағы кейбір жаңалықтардың күшіне енуіне байланысты. Түзетулер өте көп, енді біз олардың күнделікті өмірде адамдарға көбірек әсер ететін кейбіреулері туралы ғана айтып береміз.

Мысалы, жүргізушілер мен жол қозғалысының басқа қатысушылары.

Бұрын «Шығарындылардағы ластаушы заттардың мөлшері бойынша нормативтерден (техникалық нормативтерден) асатын механикалық көлік құралдарын және басқа да жылжымалы көлік құралдарын пайдалану» (сондай-ақ шу деңгейі) бойынша 334-бап бойынша бұзушылықтар ескертумен реттелуі мүмкін еді. Бұдан былай жеке тұлғаларға 10 АЕК, заңды тұлғаларға 100 АЕК көлемінде ғана айыппұл салынады.

Түзетілген тағы бір ереже – ӘҚБтК-нің 593-бабы «Жол қозғалысы ережелерінде көзделген жолаушылар мен жүктерді тасымалдау, қауіпсіздік белдіктерін немесе мотоцикл дулығаларын пайдалану талаптарын орындамау». Атап айтқанда, мынадай жаза белгіленеді:

«Көлік құралының салонынан (салонынан) тыс жолаушыларды тасымалдағаны, сондай-ақ көлік құралы жүріп келе жатқанда көлік құралының терезе саңылаулары мен люктерінен, есіктерін ашуға басын шығаруға рұқсат бергені үшін… 10 АЕК мөлшерінде айыппұл салынады».

Жаңа ӘҚБтК-нің 593-бабының 1-2-бөлігі

Дегенмен, тұрақ ақысын төлемегені үшін айыппұл азаяды. Еске салайық, көлік құралдарын тұрақ ақысы төленетін орындарда тоқтату және қою ережелерін бұзғаны үшін ӘҚБтК-нің 597-бабының 4-1-бөлігіне сәйкес бұрын айыппұл мөлшері 3 АЕК құраған болатын. Бірақ 13 наурыздан бастап тұрақ ақысын төлеуден жалтарғаны үшін айыппұл 1 АЕК-ке, ал бір жыл ішінде қайталап бұзғаны үшін 2 АЕК-ке (бұрын 5 АЕК) дейін төмендетіледі.

Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодекстің 598-бабының санкциясына екі қызық өзгеріс бар: «Арнайы жарық және дыбыс сигналдары қосылып тұрған жедел және арнайы қызметтердің көліктеріне жол бермеу».

Біріншіден, полицияға, жедел жәрдемге және сиреналары және жыпылықтайтын шамдары бар (жарқырауық маяк) басқа да көліктерге жол бермегені үшін айыппұл өсіріледі – әр қайталау үшін 20 және 40 АЕК (қазіргі 7 және 15 АЕК орнына).

Ал, екіншіден, мұндай «көнбейтін» жүргізушілер үшін жаңа әкімшілік жаза – қоғамдық жұмыстарға тарту қосылып отыр. Әрине, олар қоғам игілігі үшін тегін жұмыс істеуге қарсы болмаса.

Қайталап айтайық, бұл Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодекстің барлық жаңа баптарынан алыс. Оның үстіне түзетулер жол қозғалысы ережелерін бұзғаны үшін жауапкершілікті өзгертумен қатар, басқа салаларға да бағытталған. Адамның жеке деректеріне құқықтарын қорғау мақсатында, мәселен, ӘҚБтК-нің 79-бабына сәйкес осы саладағы бұзушылықтар үшін жауапкершілік еселеп арттырылуда.

ӘҚБтК-нің 93-96-баптарына еңбек қауіпсіздігін бұзуға қатысты өзгерістер енгізілуде. Қазіргі уақытта еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы қызметтің немесе кем дегенде маманның болмауы немесе жұмыс берушінің міндетті және мерзімді медициналық тексерулер талаптарын бұзуы ескертуге ғана әкеп соғады.

13 наурыздан бастап лауазымды тұлғаларға, шағын кәсіпкерлік субъектілеріне және коммерциялық емес ұйымдарға 20 АЕК, ірі кәсіпкерлік субъектілеріне 120 АЕК көлемінде айыппұл салынады.

Бұл бап бойынша ең жоғары айыппұл мөлшері 240 АЕК құрайды.

Тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласында ҚР ӘҚБтК-нің 190-бабында Қазақстан Республикасының тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы заңнамасында белгіленген мерзімде тиісті және тиісті емес сападағы тауарларды айырбастауды немесе қайтаруды қамтамасыз ету жөніндегі міндеттемелерді орындамағаны үшін сатушылардың (дайындаушылардың, мердігерлердің) жауапкершілігін көздейтін 5-тармақ бар.

Бұл ереже, егер сатып алушы сұраса, сатушыларды тауарларды қайтаруға шақыратын сияқты. Бірақ… итермеді, өйткені бұл бұзушылық тек ескертуге әкеледі.

13 наурыздан бастап бұл міндеттемелерді орындамағаны үшін жауапкершілік күшейтілді, атап айтқанда, ескертудің орнына: жеке тұлғаларға – бес, шағын кәсіпкерлік субъектілеріне – он, орта кәсіпкерлік субъектілеріне – 15, ірі кәсіпкерлік субъектілеріне – 25 АЕК мөлшерінде айыппұл салынды.

Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодекске айырбастау пункттерінің қызметіне арнайы арналған жаңа 252-1 бап енгізілуде. Бұдан былай (13 наурыздан бастап) қолма-қол шетел валютасымен айырбастау операцияларын жүзеге асыру жөніндегі қызметке қойылатын талаптарды және бұзушылықтың сипатына қарай айырбастау пункттерінің жұмыс істеу шарттарын бұзғаны үшін 50-ден 150 АЕК мөлшерінде айыппұл салынады.

Және бір жағдайда (252-1-баптың 8-бөлігі):

«Уәкілетті банктердің және уәкілетті ұйымдардың Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі белгілеген шетел валютасын сату бағамынан сатып алу бағамының ауытқу шектерін сақтамауы орта кәсіпкерлік субъектілеріне 200, ал ірі кәсіпкерлік субъектілеріне 500 АЕК мөлшерінде айыппұл салуға әкеп соғады».

Ал ӘҚБтК-нің 344-бабының жаңа 2-1 бөлігі заңсыз үйінділер жасағаны үшін жауапкершілікті күшейтеді:

«Қалдықтарды оларды жеткізу үшін көлік құралдарын пайдалана отырып, арнайы бөлінген орындардан тыс жерлерге шығару… жеке тұлғаларға – бір жүз, лауазымды адамдарға, шағын кәсіпкерлік субъектілеріне немесе коммерциялық емес ұйымдарға – екі жүз, орта кәсіпкерлік субъектілеріне – 500, ірі кәсіпкерлік субъектілеріне бір мың АЕК мөлшерінде айыппұл салуға әкеп соғады.