الەم جاڭالىقتارى
100 گرادۋستان اساتىن اپتاپ ىستىق بولادى: ميلليونداعان ادامنىڭ ومىرىنە قاۋىپ تونەدى
فوتو asiaplustj.info سايتىنان الىندى
ءتورت كونتينەنتتەگى قالالاردى جازدىڭ اپتاپ ىستىعى كۇيدىرىپ بارادى. بۇل تۋرالى Reuters اگەنتتىگىنە سىلتەمە جاساعان Aikyn.kz حابارلايدى.
سولتۇستىك افريكادان سوققان جەل بالقان ارقىلى ىستىق تولقىندى الىپ كەلگەن. دەنساۋلىق ساقتاۋ ورگاندارى «قىزىل دابىل» جاريالاپ, تۇرعىندارعا كوشەگە شىقپاۋعا كەڭەس بەرگەن. فوتو Getty Images سايتىنان الىندى. اۆتورى: Dan Kitwood
كليماتتىڭ وزگەرۋى رەكوردتىق ىستىق الىپ كەلدى, وتكەن جازداعى ەڭ ىستىق دەگەن رەكوردتار بيىل ودان دا اسىپ ءتۇسۋى مۇمكىن. بۇل – مەتەورولوگتاردىڭ بولجامى. سوڭعى كۇندەردەگى رەكوردتىق تەمپەراتۋرا ازيا مەن ەۋروپادا جۇزدەگەن, ءتىپتى مىڭداعان ادامنىڭ ولىمىنە سەبەپ بولعان.
جەرورتا تەڭىزى ەلدەرى اپتا بويى تەمپەراتۋرانىڭ كوتەرىلۋىن باستان وتكەردى, پورتۋگاليادان گرەكياعا جانە افريكانىڭ سولتۇستىك جاعالاۋىنان الجيرگە دەيىنگى ارالىقتا ورمان ورتتەرى بولدى. بۇل تۋرالى اقش ۇلتتىق مۇحيتتىق جانە اتموسفەرالىق باسقارماسىنىڭ جەر وبسەرۆاتورياسى مالىمدەگەن.
سەربيادا مەتەورولوگتار وسى اپتادا شامامەن فاررەنگەيت شكالاسى بويىنشا 104 گرادۋس ىستىق (تسەلسي بويىنشا 40C) بولعانىن تىركەگەن. ويتكەنى سولتۇستىك افريكادان سوققان جەل بالقان ارقىلى ىستىق تولقىندى الىپ كەلگەن. بۇل ەلدىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ ورگاندارى «قىزىل دابىل» جاريالاپ, تۇرعىندارعا كوشەگە شىقپاۋعا كەڭەس بەرگەن.
بەلگرادتىڭ جەدەل قىزمەتىنىڭ دارىگەرلەرى جۇرەك-قان تامىرلارى جانە سوزىلمالى اۋرۋلارى بار ادامداردىڭ ءومىرىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن ءبىر تۇندە 109 رەت شاقىرۋعا بارعان.
اقش-تىڭ ۇلتتىق دەنساۋلىق اقپاراتتىق جۇيەسى بەيسەنبىدە (20 ماۋسىم) 100 ميلليونعا جۋىق امەريكالىققا ەسكەرتۋلەر جاساپ, ولاردى باقىلاۋعا العان. فوتو Reuters سايتىنان الىندى. اۆتورى: Priyanshu Singh
ەۋروپادا بيىل قاۋىپتى اپتاپ ىستىقتان قايتىس بولعان جانە ءىز-ءتۇزسىز جوعالعان تۋريستەر سانى ارتقان. گرەكيانىڭ ماتراكي ارالىندا «55 جاستاعى امەريكالىق ەر ادام ءولى تابىلدى» دەپ حابارلادى پوليتسيا دۇيسەنبىدە. بۇل ءبىر اپتاداعى ءۇشىنشى تۋريست ءولىمى.
نيۋ-يوركتە كىتاپحانالاردا, قارتتار ۇيلەرىندە جانە باسقا مەكەمەلەردە جەدەل سالقىنداتۋ ورتالىقتارى اشىلدى. قالا مەكتەپتەرى اپتاپ ىستىقتان ساقتانۋ ءۇشىن وقۋشىلاردى ۇيلەرىنە ەرتە جىبەرۋدە.
بەيسەنبىدە اقش-تىڭ اريزونا شتاتىنىڭ كەيبىر بولىكتەرىندە, سونىڭ ىشىندە تەمپەراتۋرا 45,5C (114 F) جەتەدى دەپ كۇتىلەتىن فەنيكستە تىم ىستىق بولاتىنى تۋرالى دابىل قاعىلدى. اقش-تىڭ فەدەرالدى ۇكىمەتىنىڭ ۇلتتىق بىرىكتىرىلگەن دەنساۋلىق اقپاراتتىق جۇيەسى بەيسەنبىدە (20 ماۋسىم) 100 ميلليونعا جۋىق امەريكالىققا ەسكەرتۋلەر جاساپ, ولاردى باقىلاۋعا العان.
مەتەورولوگيالىق دەپارتامەنتتىڭ مالىمەتىنشە, نيۋ-دەليدە 14 مامىردان بەرى 38 كۇن قاتارىنان ماكسيمالدى تەمپەراتۋرا 40C (104F) نەمەسە ودان دا جوعارى بولعان. فوتو Reuters سايتىنان الىندى. اۆتورى: Priyanshu Singh
ۇندىستانداعى جاز ناۋرىزدان مامىرعا دەيىن سوزىلادى, بۇل كەزدە مۋسسوندار بۇكىل ەلگە باياۋ تاراي باستايدى جانە ىستىقتى باسادى. بىراق سارسەنبىدە (19 ماۋسىم) نيۋ-دەلي 55 جىلداعى ەڭ ىستىق ءتۇندى تىركەدى, ءۇندىستاننىڭ سافدارجۋنگ وبسەرۆاتورياسى تۇنگى ساعات 1-دە تەمپەراتۋرا 35,2C (95,4F) بولعانىن حابارلادى.
تەمپەراتۋرا ادەتتە تۇندە تومەندەيدى, بىراق عالىمدار «كليماتتىڭ وزگەرۋى تۇنگى تەمپەراتۋرانىڭ كوتەرىلۋىنە سەبەپ بولدى» دەيدى.
مەتەورولوگيالىق دەپارتامەنتتىڭ مالىمەتىنشە, نيۋ-دەليدە 14 مامىردان بەرى 38 كۇن قاتارىنان ماكسيمالدى تەمپەراتۋرا 40C (104F) نەمەسە ودان دا جوعارى بولعان.
ەۋروپالىق وداقتىڭ كليماتتىڭ وزگەرۋىن باقىلاۋ قىزمەتىنىڭ حابارلاۋىنشا, اپتاپ ىستىق تولقىندارى وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا رەكوردتىق ەڭ ىستىق دەپ سانالاتىن 12 اي بويى تىركەلۋدە.
عالىمداردىڭ ايتۋىنشا, ەگەر الەم قازبالى وتىندى جاعۋدان كليماتتى جىلىتاتىن شىعارىندىلاردى شىعارۋدى جالعاستىرا بەرسە, جىلۋ تولقىندارى كۇشەيە بەرەدى.
WWA مالىمەتتەرى بويىنشا, ەگەر جاھاندىق جىلىنۋ 2°C (3,6F) كوتەرىلسە, جىلۋ تولقىندارى 10 جىلدا ورتا ەسەپپەن 5,6 رەت قايتالاناتىن بولادى.
قازاقستاننىڭ دا وڭتۇستىك اۋداندارى, باتىسى مەن ورتالىعى اپتاپ ىستىق تولقىندارىن سەزىنە باستادى. بۇل تەك جاز ايلارىنىڭ باسى ەكەنىن ەسكەرسەك, وندا ەلدىڭ بارلىق وڭىرلەرىنىڭ تۇرعىندارى اپتاپ ىستىقتان قورعانۋدىڭ جولدارىن قازىردەن باستاپ ىزدەۋى ءتيىس.
دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى دە اقپاراتتىق جۇمىستى كۇشەيتىپ, تۇرعىنداردى ىستىقتان ساقتانۋعا كەڭەس بەرىپ, جۇرەكتەرىندە اقاۋلىقتارى بار ادامداردى ەرەكشە قورعاۋ جولدارىن تۇسىندىرگەنى دۇرىس بولار ەدى.
ءبىز دە قازاقستاندىقتاردى جازداعى اپتاپ ىستىقتان ساقتانىپ, وتە قاجەت بولماسا كوشەگە شىقپاۋعا كەڭەس بەرەمىز. اپتاپ ىستىقتان بىلاي ساقتانۋعا بولادى:
از مولشەردە, بىراق ءجيى سۋ ءىشىڭىز; بولمەنىڭ تەرەزەلەرىن پەردەمەن جاۋىپ قويىڭىز; كونديتسيونەردەن اباي بولىڭىز; تۇرمىستىق تەحنيكانى از پايدالانىڭىز; ديەتانى وزگەرتىڭىز, جەڭىلدەتىڭىز; كيىمىڭىزدى ءجيى سۋلاپ تۇرىڭىز; قولىڭىزدى سۋىق سۋعا سالىڭىز; بەدۋيندەر سياقتى كيىم كيىڭىز; سالقىن دۋش (سۋىق ەمەس) قابىلداڭىز.
