«12 جىل كۇتتىك»: قازاقستاندىق ايەل مەملەكەتتەن تەگىن 10 سوتتىق جەردى قالاي العانىن ايتىپ بەردى

فوتو: Stan.kz / جي كومەگىمەن جاسالعان

قازاقستاننىڭ جەر كودەكسىنە سايكەس, ءار قازاقستاندىق ومىرىندە ءبىر رەت تەگىن 10 سوتتىق جەر تەلىمىن الۋعا قۇقىلى. دەگەنمەن بۇل جەردى قالاي الۋ كەرەك ەكەنىن كوبى بىلە بەرمەيدى, ال كەزەكتە تۇرعاندار جەرگە قول جەتكىزۋ وتە قيىن ەكەنىن ايتىپ شاعىمدانادى, دەپ جازدى qandastar.kz

 Stan.kz جەر العان اداممەن سويلەسىپ, وسى باعدارلاماعا قاتىستى ەرەجەلەردى قايتا قاراپ, زاڭگەردەن ساتىپ الاردا قانداي قيىندىقتار تۋىندايتىنىن زەرتتەپ كوردى.

بۇرىن جەر العىسى كەلگەن قازاقستاندىقتار وتىنىشتەرىن جەرگىلىكتى اكىمدىكتەرگە قاعاز تۇرىندە تاپسىراتىن. كەيىن بۇل ءۇردىس تسيفرلاندىرىلىپ, ونلاين ءوتىنىش قابىلداۋ جۇيەسى ىسكە قوسىلدى. 2022 جىلدان بەرى كوپتەگەن ادام ءوتىنىش بەرىپ, ۇمىتپەن كۇتكەنىن, بىراق ءالى كۇنگە دەيىن ناقتى ناتيجە جوق ەكەنىن ايتىپ, جىلدار بويى كەزەكتە تۇرعاندارىن العا تارتادى.

دەگەنمەن ارمانداعان جەر تەلىمىنە قول جەتكىزگەندەر دە جوق ەمەس. ماسەلەن, 2024 جىلدىڭ شىلدە ايىندا الماتى قالاسىنىڭ تۇرعىنى ەلەنا يبراگيموۆا TikTok جەلىسىندە ۆيدەو جاريالاپ, ەڭبەكشىقازاق اۋدانىنان جەر العانىن ايتىپ, قۋانىشىن ءبولىستى.

بۇل ۆيدەودان كەيىن پىكىر جازعاندار ءوز تاجىريبەسىن ءبولىستى. ءبىرى جەر تەلىمىن الدىم دەسە, ەندى ەكىنشىسى ءالى كۇنگە كۇتىپ وتىرعاندارىن, ءۇمىت ۇزگەندەرىن ايتتى. مۇنداي ۇزىن-سونار كەزەكتىڭ بولۋى دا ورىندى. سەبەبى قازىر 4 ميلليونعا جۋىق ادام كەزەكتە تۇر. الايدا بيىلعى اقپاننان باستاپ جەر تەلىمدەرى تەك ينفراقۇرىلىم تارتىلعان ايماقتاردان ۇلەستىرىلمەك. وسىلايشا سۋ مەن جارىق كەلمەگەن جەرلەرگە ءۇي سالۋعا رۇقسات جوق ەكەنى ايتىلدى.

ء«ۇيدى كوتەرۋگە 4,2 ميلليون تەڭگەدەي كەتتى»

رەداكتسيامىز مەملەكەتتەن كوپتەن كۇتكەن 10 سوتتىق جەرگە يە بولعان باقىتتى جانداردىڭ ءبىرى اقتوبەلىك اقمارال قۋسانوۆامەن سويلەستى. جەر الۋ تۋرالى شەشىم اقمارالدىڭ ءوزىنىڭ ەمەس, ەڭ الدىمەن اتا-اناسىنىڭ باستاماسى بولعان.

«2007 جىلى ستۋدەنت بولىپ جۇرگەنىمدە, انام, اكەم ۇشەۋمىز بىرگە جەر قاتىناستارى بولىمىنە بارىپ, جەر كەزەگىنە ءوتىنىش بەردىك. ول ۋاقىتتا بۇكىل پروتسەسس قاعاز جۇزىندە, حالىقتىڭ اعىنى كوپ بولاتىن, قولما-قول قۇجات تاپسىرىپ, قولمەن كەزەك ءنومىرىن الىپ شىعاتىنبىز. قازىر ءبارى ونلاين, eGov.kz ارقىلى وپ-وڭاي جاساي بەرەسىڭ. بىراق ءبىز ءۇشىن بۇل ۇزاق جانە سابىردى تالاپ ەتەتىن جول بولدى. ارنايى حابارلاندىرۋ كەلدى دەپ ايتا المايمىن, ويتكەنى ءبىز ءوزىمىز حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعىنا بارىپ, كەزەكتىڭ قالاي جىلجىپ جاتقانىن تەكسەرىپ جۇردىك. وسىلايشا, 2019 جىلدىڭ كۇزىندە كەزەگىمىز كەلگەنى تۋرالى حابار الدىق. سول كۇنى ءوتىنىشىمىزدى قايتادان قاراپ, بىزگە اقتوبە قالاسىنىڭ شەتىندەگى «راۋان» قالاشىعىنان, دالىرەك ايتقاندا, «شىعىس» تۇرعىن ماسسيۆىنەن جەر تەلىمى بەرىلەتىنىن ايتتى. ءبىز ءۇش ادام مەن, انام جانە اكەم ءبىر ۋاقىتتا ءوتىنىش جازعاندىقتان, ۇشەۋىمىزگە دە قاتارىنان جەر بەرىلدى», – دەدى اقمارال قۋسانوۆا.

اقمارال قۋسانوۆا جەر الۋ پروتسەسى وڭاي ەمەس ەكەنىن, ونى 12 جىل كۇتكەنىن ايتىپ بەردى. ونىڭ ايتۋىنشا, ءوزىنىڭ وتباسى سول جىلدىڭ باسىندا ءوتىنىش بەرگەن. ال كەيبىر ادامدار جىل سوڭىندا عانا ءوتىنىش بەرگەندىكتەن, ءالى دە كەزەكتەرىن كۇتىپ ءجۇر.

«جەر العان كەزدەگى سەزىمدى سوزبەن جەتكىزۋ قيىن. ءوز تۋعان جەرىڭدە, كىشكەنتاي بولسا دا, ءوزىڭنىڭ مەنشىگىڭدە تەلىمىڭ بولعانى – ەرەكشە قۋانىش. ول جەرگە بارىپ, العاش رەت قازىق قاققان ءساتىمىزدى ۆيدەوعا ءتۇسىرىپ, تۋىستارىم مەن دوستارىما جىبەرىپ, قۋانىشىمدى ءبولىستىم. جەردىڭ توپىراعى وتە قۇنارلى, قاپ-قارا. جەرىمىزدىڭ بەتى تەگىس, قۇرىلىسقا ىڭعايلى. قازىر سول اۋماقتا ەلەكتر ەنەرگياسى, گاز, سۋ تولىق تارتىلعان. اكەم ءوز جەرىندە ءۇي تۇرعىزىپ قويدى. بيىل ءۇيدى جەكەمەنشىككە اۋىستىرۋ ءۇشىن ءوتىنىش بەردى. ءۇي بىتكەنشە مەملەكەتتەن جالعا العان سەكىلدى بەرىلىپ تۇرادى», – دەدى اقمارال قۋسانوۆا.

اقمارال قۋسانوۆا وتباسى جەر تەلىمىن العان سوڭ, بىردەن ءۇي سالۋعا بەل بۋعان. قۇرىلىس جۇمىستارى قوماقتى قارجىنى تالاپ ەتكەنىمەن, ولار بۇل ءىستى بىرتىندەپ, ءوز كۇشتەرىمەن جانە تۋىستارىنىڭ قولداۋىمەن اتقارىپ شىققان.

«العاشقى شىعىن فۋندامەنتكە 600 مىڭ تەڭگە كەتتى. ارتىنشا ءۇيدىڭ قابىرعاسىنا قاجەت بەتون تونناسى ماتەريالىن الۋ ۇلكەن قارجىنى تالاپ ەتتى. اكەم مەن انام ەكەۋى دە 1,3 ميلليون تەڭگەدەن نەسيە الدى. سونىمەن بىرگە ءۇيدىڭ توبەسىنە دە 1 ميلليون تەڭگە جۇمسالدى, ونى دا نەسيەگە راسىمدەپ, قازىر تولىق جاۋىپ تاستادىق», – دەدى اقمارال قۋسانوۆا.

بەتون تونناسىنا ماتەريالدى جەتكىزۋ ءۇشىن 600 مىڭ تەڭگەگە ارنايى قىزمەت جالدانعان, بىراق بەتوندى قۇيۋ جۇمىسى تەك وسى قىزمەتپەن شەكتەلىپ, نەگىزگى جۇمىستاردى وتباسىنىڭ ءوز مۇشەلەرى اتقاردى.

10 سوتتىق جەر تەلىمى كىمگە, قاشان جانە قالاي بەرىلەدى?

جەر تەلىمدەرى سۋ جانە ەلەكتر جەلىلەرى جۇرگىزىلگەن ايماقتاردا عانا بەرىلەدى. جەر بەرۋ تۋرالى شەشىمدى جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار – اكىمدىكتەر قابىلدايدى. ولار ءار توقسان سايىن دايىندالىپ جاتقان الاڭدار تۋرالى جانە كەزەكتە تۇرعان ازاماتتاردىڭ ءتىزىمىن ەكى تىلدە رەسمي سايتتاردا جانە بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا جاريالاپ وتىرۋعا مىندەتتى.

جەر الدىمەن ۋاقىتشا جالعا بەرىلەدى, سەبەبى ونى مەنشىككە الۋ ءۇشىن الدىمەن ءۇي سالىپ, يگەرۋ قاجەت. ياعني, جەرگە ءۇي سالىنىپ, قولدانىسقا قابىلداۋ اكتىسى بەرىلگەن سوڭ عانا ازامات مەنشىك قۇقىعىن الا الادى. قازىر جەر تەلىمدەرىن بەرۋ پروتسەسى تولىعىمەن ونلاين جۇيەگە كوشىرىلگەن. بۇل جۇيە بىرىڭعاي مەملەكەتتىك جىلجىمايتىن م ۇلىك كاداسترىمەن جانە «جەكە تۇلعالار» دەرەكقورى بازاسىمەن بىرىكتىرىلگەن.

10 سوتتىق جەر تەلىمى ءار ازاماتقا كەزەگى كەلگەن وڭىردەن, ياعني ومىرىندە ءبىر رەت قانا تەگىن بەرىلەدى. باسقا وڭىرلەرگە بەرگەن وتىنىشتەر جويىلادى. ەگەر ادام بۇعان دەيىن مەملەكەتتەن تەگىن جەر العان بولسا نەمەسە جەر تەلىمى بەرىلمەيتىن (مىسالى, استانا, الماتى جانە شىمكەنتە بوس جەر جوق) ايماقتا تۇرسا, ول جەر كەزەگىنە تۇرا المايدى.

جەكە تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىن سالۋ ماقساتىندا, بيلىك 0,10 گەكتار نەمەسە 10 سوتتىق جەر بولەدى.

– باعبانشىلار مەن جازدىق دەمالىسشىلارعا 0,12 گەكتار;

– اۋىل شارۋاشىلىعىمەن اينالىسقىسى كەلەتىندەرگە سۋارمالى ەمەس جەرلەردە 0,25 گەكتار;

– سۋارمالى جەرلەردە 0,15 گەكتار جەر بەرىلەدى.

10 سوتتىق جەر تەلىمىنە كەزەككە قالاي تۇرۋعا بولادى?

كەزەككە تۇرۋ ءۇشىن كەلەسى قادامداردى ورىنداۋ قاجەت:
•    ەلەكتروندى تسيفرلىق قولتاڭبا (ەتسق) ارقىلى ەلەكتروندى ۇكىمەت پورتالىندا (eGov.kz) اۆتوريزاتسيادان ءوتىڭىز.
•    «جىلجىمايتىن م ۇلىك» بولىمىنەن «جەر قاتىناستارى» بولىمشەسىن تاڭداڭىز.

فوتو: eGov.kz سايتىنان سكرين

•    سول جەردەن «جەكە تۇرعىن ءۇي سالۋعا ارنالعان جەر تەلىمىن (10 سوتتىق) الۋ ءۇشىن كەزەككە تۇرۋ نەمەسە كەزەكتى قاراۋ» قىزمەتىن تاڭداڭىز.

فوتو: eGov.kz سايتىنان سكرين

•    «ونلاين قىزمەتكە تاپسىرىس بەرۋ» باتىرماسىن باسىڭىز.
•    وتىنىش بەرۋ بارىسىندا «كەزەككە قويۋ» ءتۇرىن تاڭداڭىز, وزىڭىزگە قاجەت ءوڭىردى كورسەتىپ, وتىنىشكە ەتسق كومەگىمەن قول قويىپ جىبەرىڭىز.

فوتو: eGov.kz سايتىنان سكرين

كىم ءوتىنىش بەرە الادى?

– 10 سوتتىق جەر تەلىمىنە ءوتىنىشتى كەز كەلگەن كامەلەت جاسىنا تولعان قازاقستان ازاماتى بەرە الادى.
– جەرگە, پاتەرگە نەمەسە باسقا ۇيگە يەلىك ەتۋ بۇل قۇقىققا اسەر ەتپەيدى.

كەزەكتى قالاي تەكسەرۋگە بولادى?

eGov.kz پورتالىندا جوعارىدا كورسەتىلگەن قىزمەت ارقىلى «كەزەكتى قاراۋ» وپتسياسىن تاڭداپ, ەتسق ارقىلى تەكسەرۋگە بولادى. بىرىڭعاي مەملەكەتتىك جىلجىمايتىن م ۇلىك كاداسترىنىڭ قوعامدىق كاداسترلىق كارتاسىندا دا كەزەكتى كورۋگە بولادى. ول ءۇشىن اتى-ءجونىڭىزدى ەنگىزۋ جەتكىلىكتى.

كىمدەرگە جەر بەرىلمەيدى?

ال زاڭگەر فارحاد كۋربازاروۆ جەكە تۇلعالار مەن ازاماتتار جەر ساتىپ الۋ كەزىندە قانداي شەكتەۋلەرگە تاپ بولاتىنىن ايتىپ بەردى. زاڭگەردىڭ سوزىنشە, قازاقستاندا شەتەل ازاماتتارىنا اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىنداعى جەر تەلىمدەرىن جەكە مەنشىككە ساتىپ الۋعا رۇقسات ەتىلمەيدى.

«جالپى كەز كەلگەن ماقساتتاعى جەر تەلىمىن شەتەل ازاماتتارى مەنشىككە الا المايدى. سونىمەن قاتار شەكتەۋلەر قازاقستان ازاماتتارىنا دا قولدانىلادى. ەگەر ازامات شەتەلدىكپەن نەمەسە ازاماتتىعى جوق تۇلعامەن نەكەدە تۇرسا, ول اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىنداعى نەمەسە جەكە تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنا ارنالعان جەر تەلىمىن جەكە مەنشىككە يە بولا المايدى. بۇل تۋرالى جەر كودەكسىنىڭ 23-بابى, 4-تارماعىندا ناقتى ايتىلعان. قازاقستاندىقتار ءۇشىن شەكتەۋلەر قورعالاتىن ايماقتارعا, ساقتىق اۋماقتارىنا, سونداي-اق ستراتەگيالىق ماڭىزى بار جەرلەرگە قاتىستى قولدانىلادى. جەر تەلىمىن بەرۋ مەملەكەتتىك قاجەتتىلىك ءۇشىن قاراستىرىلعان نەمەسە بەلگىلى ءبىر تۇلعا ءۇشىن رەزەرۆكە الىنعان بولسا, جەكە تۇلعاعا بەرىلمەيدى», – دەدى زاڭگەر فارحاد كۋربازاروۆ.

فارحاد كۋربازاروۆ جەر تەلىمىن ساتىپ الۋ كەزىندە ساتىپ الۋشى مەنشىك قۇقىعىن راستايتىن قۇجاتتارسىز نەمەسە جالعان قۇجاتتارمەن جاسالعان مامىلەگە تاپ بولۋى مۇمكىن.

مەنشىك قۇقىعىن راستايتىن قۇجاتتارعا مىنالار جاتادى:

•    جەر تەلىمىن بەرۋ تۋرالى ۋاكىلەتتى ورگاننىڭ شەشىمى;
•    ساتىپ الۋ-ساتۋ شارتى;
•    سىيعا تارتۋ شارتى;
•    مۇراگەرلىك قۇقىعى تۋرالى كۋالىك.

«قۇجاتتاردىڭ تۇپنۇسقالىعىن نوتاريۋس نەمەسە ادىلەت ورگانىندا تەكسەرۋ قاجەت. سونىمەن قاتار جەر تەلىمى ارەستتە نەمەسە اۋىرتپالىقتا جوق ەكەنىنە كوز جەتكىزۋ ماڭىزدى. تاعى ءبىر قاۋىپتى جاعداي قۇجاتتاعى كولەم مەن ناقتى كولەم سايكەس كەلمەي جاتادى. بۇل ازاماتتىق كودەكستى بۇزۋ بولىپ سانالادى جانە مامىلە جارامسىز دەپ تانىلۋى مۇمكىن. مىسالى, مەن سىزگە 10 سوتتىق دەپ ساتىپ وتىرمىن, بىراق ءىس جۇزىندە 7 سوتتىق بولىپ شىعادى. ياعني ءسىز 10 سوتتىق ءۇشىن تولەيسىز, بىراق 7 سوتتىق الاسىز. بۇل جاعدايدا مامىلە جارامسىز دەپ تانىلىپ, بۇل الاياقتىق بولىپ ەسەپتەلۋى مۇمكىن. ويتكەنى ازاماتتىق كودەكس بويىنشا, ساتۋشى ساتىپ الۋشىعا شارتتا كورسەتىلگەن كولەمگە سايكەس جەر تەلىمىن بەرۋى كەرەك.

جەر تەلىمى تۋرالى ناقتى مالىمەتتەردى قالاي تەكسەرۋگە بولادى?

•    جەرگە ورنالاستىرۋ جوباسىن (زەملەسترويتەلنىي پروەكت) سۇراتىڭىز;
•    كاداسترلىق قۇجاتتاردى تەكسەرىڭىز;
•    بۇل قۇجاتتاردى جىلجىمايتىن م ۇلىككە قۇقىقتاردى تىركەۋ بولىمىنەن سۇراتۋعا بولادى;
•    جەر يەسى ارقىلى سۇراتۋ ارقىلى ناقتى كولەمى مەن قۇجاتتاعى مالىمەتتىڭ سايكەستىگىن انىقتاۋعا بولادى», – دەدى زاڭگەر.

«ال جەر تەلىمىن نىسانالى ماقساتىنا ساي پايدالانباسا, اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكسىنىڭ 137-بابى (جەر زاڭناماسىن بۇزۋ) بويىنشا جاۋاپقا تارتىلادى. سونىمەن قاتار جەر كودەكسىنىڭ 92-بابىنا سايكەس, جەردى ماقساتسىز پايدالانعان جاعدايدا ول مەملەكەت مەنشىگىنە قايتارىلۋى مۇمكىن. مىسالى, اۋىل شارۋاشىلىعىنا ارنالعان جەرگە تۇرعىن ءۇي سالىنسا, بۇل زاڭبۇزۋشىلىق بولىپ سانالادى جانە ايىپپۇل سالىنىپ, شەكتەۋلەر قويىلادى. جەر تەلىمى پايدالانىلماسا نەمەسە زاڭسىز بەرىلسە, جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگان ءتيىستى شارالار قولدانادى. مۇنداي جاعدايدا جەرگە ورنالاستىرۋ جوباسى مەن كاداسترلىق قۇنى تۋرالى انىقتاما قاجەت. ەگەر جەر تەلىمى اكەنىڭ اتىنا تىركەلىپ, ول ءتىرى كەزىندە ونى بالالارعا ءبولىپ بەرمەگەن بولسا, وندا مۇراگەرلىك ءىس اشىلىپ, جەر زاڭ بويىنشا مۇراگەرلىك تارتىپپەن راسىمدەلەدى. ال ءتىرى كەزىندە سىيعا تارتۋ ءۇشىن نوتاريالدىق راسىمدەر جۇرگىزىلىپ, جەر قۇقىقتىق نەگىزدە تىركەلۋگە ءتيىس», – دەدى زاڭگەر فارحاد كۋربازاروۆ.