«12 jyl kúttik»: Qazaqstandyq áıel memleketten tegin 10 sottyq jerdi qalaı alǵanyn aıtyp berdi

Foto: Stan.kz / JI kómegimen jasalǵan

Qazaqstannyń Jer kodeksine sáıkes, ár qazaqstandyq ómirinde bir ret tegin 10 sottyq jer telimin alýǵa quqyly. Degenmen bul jerdi qalaı alý kerek ekenin kóbi bile bermeıdi, al kezekte turǵandar jerge qol jetkizý óte qıyn ekenin aıtyp shaǵymdanady, dep jazdy qandastar.kz

 Stan.kz jer alǵan adammen sóılesip, osy baǵdarlamaǵa qatysty erejelerdi qaıta qarap, zańgerden satyp alarda qandaı qıyndyqtar týyndaıtynyn zerttep kórdi.

Buryn jer alǵysy kelgen qazaqstandyqtar ótinishterin jergilikti ákimdikterge qaǵaz túrinde tapsyratyn. Keıin bul úrdis ıfrlandyrylyp, onlaın ótinish qabyldaý júıesi iske qosyldy. 2022 jyldan beri kóptegen adam ótinish berip, úmitpen kútkenin, biraq áli kúnge deıin naqty nátıje joq ekenin aıtyp, jyldar boıy kezekte turǵandaryn alǵa tartady.

Degenmen armandaǵan jer telimine qol jetkizgender de joq emes. Máselen, 2024 jyldyń shilde aıynda Almaty qalasynyń turǵyny Elena Ibragımova TikTok jelisinde vıdeo jarııalap, Eńbekshiqazaq aýdanynan jer alǵanyn aıtyp, qýanyshyn bólisti.

Bul vıdeodan keıin pikir jazǵandar óz tájirıbesin bólisti. Biri jer telimin aldym dese, endi ekinshisi áli kúnge kútip otyrǵandaryn, úmit úzgenderin aıtty. Mundaı uzyn-sonar kezektiń bolýy da oryndy. Sebebi qazir 4 mıllıonǵa jýyq adam kezekte tur. Alaıda bıylǵy aqpannan bastap jer telimderi tek ınfraqurylym tartylǵan aımaqtardan úlestirilmek. Osylaısha sý men jaryq kelmegen jerlerge úı salýǵa ruqsat joq ekeni aıtyldy.

«Úıdi kóterýge 4,2 mıllıon teńgedeı ketti»

Redakııamyz memleketten kópten kútken 10 sottyq jerge ıe bolǵan baqytty jandardyń biri aqtóbelik Aqmaral Qýsanovamen sóılesti. Jer alý týraly sheshim Aqmaraldyń óziniń emes, eń aldymen ata-anasynyń bastamasy bolǵan.

«2007 jyly stýdent bolyp júrgenimde, anam, ákem úsheýmiz birge Jer qatynastary bólimine baryp, jer kezegine ótinish berdik. Ol ýaqytta búkil proess qaǵaz júzinde, halyqtyń aǵyny kóp bolatyn, qolma-qol qujat tapsyryp, qolmen kezek nómirin alyp shyǵatynbyz. Qazir bári onlaın, eGov.kz arqyly op-ońaı jasaı beresiń. Biraq biz úshin bul uzaq jáne sabyrdy talap etetin jol boldy. Arnaıy habarlandyrý keldi dep aıta almaımyn, óıtkeni biz ózimiz halyqqa qyzmet kórsetý ortalyǵyna baryp, kezektiń qalaı jyljyp jatqanyn tekserip júrdik. Osylaısha, 2019 jyldyń kúzinde kezegimiz kelgeni týraly habar aldyq. Sol kúni ótinishimizdi qaıtadan qarap, bizge Aqtóbe qalasynyń shetindegi «Raýan» qalashyǵynan, dálirek aıtqanda, «Shyǵys» turǵyn massıvinen jer telimi beriletinin aıtty. Biz úsh adam men, anam jáne ákem bir ýaqytta ótinish jazǵandyqtan, úsheýimizge de qatarynan jer berildi», – dedi Aqmaral Qýsanova.

Aqmaral Qýsanova jer alý proesi ońaı emes ekenin, ony 12 jyl kútkenin aıtyp berdi. Onyń aıtýynsha, óziniń otbasy sol jyldyń basynda ótinish bergen. Al keıbir adamdar jyl sońynda ǵana ótinish bergendikten, áli de kezekterin kútip júr.

«Jer alǵan kezdegi sezimdi sózben jetkizý qıyn. О́z týǵan jerińde, kishkentaı bolsa da, ózińniń menshigińde telimiń bolǵany – erekshe qýanysh. Ol jerge baryp, alǵash ret qazyq qaqqan sátimizdi vıdeoǵa túsirip, týystarym men dostaryma jiberip, qýanyshymdy bólistim. Jerdiń topyraǵy óte qunarly, qap-qara. Jerimizdiń beti tegis, qurylysqa yńǵaıly. Qazir sol aýmaqta elektr energııasy, gaz, sý tolyq tartylǵan. Ákem óz jerinde úı turǵyzyp qoıdy. Bıyl úıdi jekemenshikke aýystyrý úshin ótinish berdi. Úı bitkenshe memleketten jalǵa alǵan sekildi berilip turady», – dedi Aqmaral Qýsanova.

Aqmaral Qýsanova otbasy jer telimin alǵan soń, birden úı salýǵa bel býǵan. Qurylys jumystary qomaqty qarjyny talap etkenimen, olar bul isti birtindep, óz kúshterimen jáne týystarynyń qoldaýymen atqaryp shyqqan.

«Alǵashqy shyǵyn fýndamentke 600 myń teńge ketti. Artynsha úıdiń qabyrǵasyna qajet beton tonnasy materıalyn alý úlken qarjyny talap etti. Ákem men anam ekeýi de 1,3 mıllıon teńgeden nesıe aldy. Sonymen birge úıdiń tóbesine de 1 mıllıon teńge jumsaldy, ony da nesıege rásimdep, qazir tolyq jaýyp tastadyq», – dedi Aqmaral Qýsanova.

Beton tonnasyna materıaldy jetkizý úshin 600 myń teńgege arnaıy qyzmet jaldanǵan, biraq betondy quıý jumysy tek osy qyzmetpen shektelip, negizgi jumystardy otbasynyń óz músheleri atqardy.

10 sottyq jer telimi kimge, qashan jáne qalaı beriledi?

Jer telimderi sý jáne elektr jelileri júrgizilgen aımaqtarda ǵana beriledi. Jer berý týraly sheshimdi jergilikti atqarýshy organdar – ákimdikter qabyldaıdy. Olar ár toqsan saıyn daıyndalyp jatqan alańdar týraly jáne kezekte turǵan azamattardyń tizimin eki tilde resmı saıttarda jáne buqaralyq aqparat quraldarynda jarııalap otyrýǵa mindetti.

Jer aldymen ýaqytsha jalǵa beriledi, sebebi ony menshikke alý úshin aldymen úı salyp, ıgerý qajet. Iaǵnı, jerge úı salynyp, qoldanysqa qabyldaý aktisi berilgen soń ǵana azamat menshik quqyǵyn ala alady. Qazir jer telimderin berý proesi tolyǵymen onlaın júıege kóshirilgen. Bul júıe Biryńǵaı memlekettik jyljymaıtyn múlik kadastrymen jáne «Jeke tulǵalar» derekqory bazasymen biriktirilgen.

10 sottyq jer telimi ár azamatqa kezegi kelgen óńirden, ıaǵnı ómirinde bir ret qana tegin beriledi. Basqa óńirlerge bergen ótinishter joıylady. Eger adam buǵan deıin memleketten tegin jer alǵan bolsa nemese jer telimi berilmeıtin (mysaly, Astana, Almaty jáne Shymkente bos jer joq) aımaqta tursa, ol jer kezegine tura almaıdy.

Jeke turǵyn úı qurylysyn salý maqsatynda, bılik 0,10 gektar nemese 10 sottyq jer bóledi.

– Baǵbanshylar men jazdyq demalysshylarǵa 0,12 gektar;

– Aýyl sharýashylyǵymen aınalysqysy keletinderge sýarmaly emes jerlerde 0,25 gektar;

– Sýarmaly jerlerde 0,15 gektar jer beriledi.

10 sottyq jer telimine kezekke qalaı turýǵa bolady?

Kezekke turý úshin kelesi qadamdardy oryndaý qajet:
•    Elektrondy ıfrlyq qoltańba (EQ) arqyly elektrondy úkimet portalynda (eGov.kz) avtorızaııadan ótińiz.
•    «Jyljymaıtyn múlik» bóliminen «Jer qatynastary» bólimshesin tańdańyz.

Foto: eGov.kz saıtynan skrın

•    Sol jerden «Jeke turǵyn úı salýǵa arnalǵan jer telimin (10 sottyq) alý úshin kezekke turý nemese kezekti qaraý» qyzmetin tańdańyz.

Foto: eGov.kz saıtynan skrın

•    «Onlaın qyzmetke tapsyrys berý» batyrmasyn basyńyz.
•    О́tinish berý barysynda «Kezekke qoıý» túrin tańdańyz, ózińizge qajet óńirdi kórsetip, ótinishke EQ kómegimen qol qoıyp jiberińiz.

Foto: eGov.kz saıtynan skrın

Kim ótinish bere alady?

– 10 sottyq jer telimine ótinishti kez kelgen kámelet jasyna tolǵan Qazaqstan azamaty bere alady.
– Jerge, páterge nemese basqa úıge ıelik etý bul quqyqqa áser etpeıdi.

Kezekti qalaı tekserýge bolady?

eGov.kz portalynda joǵaryda kórsetilgen qyzmet arqyly «kezekti qaraý» opııasyn tańdap, EQ arqyly tekserýge bolady. Biryńǵaı memlekettik jyljymaıtyn múlik kadastrynyń Qoǵamdyq kadastrlyq kartasynda da kezekti kórýge bolady. Ol úshin aty-jónińizdi engizý jetkilikti.

Kimderge jer berilmeıdi?

Al zańger Farhad Kýrbazarov jeke tulǵalar men azamattar jer satyp alý kezinde qandaı shekteýlerge tap bolatynyn aıtyp berdi. Zańgerdiń sózinshe, Qazaqstanda shetel azamattaryna aýyl sharýashylyǵy maqsatyndaǵy jer telimderin jeke menshikke satyp alýǵa ruqsat etilmeıdi.

«Jalpy kez kelgen maqsattaǵy jer telimin shetel azamattary menshikke ala almaıdy. Sonymen qatar shekteýler Qazaqstan azamattaryna da qoldanylady. Eger azamat sheteldikpen nemese azamattyǵy joq tulǵamen nekede tursa, ol aýyl sharýashylyǵy maqsatyndaǵy nemese jeke turǵyn úı qurylysyna arnalǵan jer telimin jeke menshikke ıe bola almaıdy. Bul týraly Jer kodeksiniń 23-baby, 4-tarmaǵynda naqty aıtylǵan. Qazaqstandyqtar úshin shekteýler qorǵalatyn aımaqtarǵa, saqtyq aýmaqtaryna, sondaı-aq strategııalyq mańyzy bar jerlerge qatysty qoldanylady. Jer telimin berý memlekettik qajettilik úshin qarastyrylǵan nemese belgili bir tulǵa úshin rezervke alynǵan bolsa, jeke tulǵaǵa berilmeıdi», – dedi zańger Farhad Kýrbazarov.

Farhad Kýrbazarov jer telimin satyp alý kezinde satyp alýshy menshik quqyǵyn rastaıtyn qujattarsyz nemese jalǵan qujattarmen jasalǵan mámilege tap bolýy múmkin.

Menshik quqyǵyn rastaıtyn qujattarǵa mynalar jatady:

•    Jer telimin berý týraly ýákiletti organnyń sheshimi;
•    Satyp alý-satý sharty;
•    Syıǵa tartý sharty;
•    Muragerlik quqyǵy týraly kýálik.

«Qujattardyń túpnusqalyǵyn notarıýs nemese ádilet organynda tekserý qajet. Sonymen qatar jer telimi arestte nemese aýyrtpalyqta joq ekenine kóz jetkizý mańyzdy. Taǵy bir qaýipti jaǵdaı qujattaǵy kólem men naqty kólem sáıkes kelmeı jatady. Bul Azamattyq kodeksti buzý bolyp sanalady jáne mámile jaramsyz dep tanylýy múmkin. Mysaly, men sizge 10 sottyq dep satyp otyrmyn, biraq is júzinde 7 sottyq bolyp shyǵady. Iaǵnı siz 10 sottyq úshin tóleısiz, biraq 7 sottyq alasyz. Bul jaǵdaıda mámile jaramsyz dep tanylyp, bul alaıaqtyq bolyp eseptelýi múmkin. О́ıtkeni Azamattyq kodeks boıynsha, satýshy satyp alýshyǵa shartta kórsetilgen kólemge sáıkes jer telimin berýi kerek.

Jer telimi týraly naqty málimetterdi qalaı tekserýge bolady?

•    Jerge ornalastyrý jobasyn (zemlestroıtelnyı proekt) suratyńyz;
•    Kadastrlyq qujattardy tekserińiz;
•    Bul qujattardy jyljymaıtyn múlikke quqyqtardy tirkeý bóliminen suratýǵa bolady;
•    Jer ıesi arqyly suratý arqyly naqty kólemi men qujattaǵy málimettiń sáıkestigin anyqtaýǵa bolady», – dedi zańger.

«Al jer telimin nysanaly maqsatyna saı paıdalanbasa, Ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly kodeksiniń 137-baby (Jer zańnamasyn buzý) boıynsha jaýapqa tartylady. Sonymen qatar Jer kodeksiniń 92-babyna sáıkes, jerdi maqsatsyz paıdalanǵan jaǵdaıda ol memleket menshigine qaıtarylýy múmkin. Mysaly, aýyl sharýashylyǵyna arnalǵan jerge turǵyn úı salynsa, bul zańbuzýshylyq bolyp sanalady jáne aıyppul salynyp, shekteýler qoıylady. Jer telimi paıdalanylmasa nemese zańsyz berilse, jergilikti atqarýshy organ tıisti sharalar qoldanady. Mundaı jaǵdaıda jerge ornalastyrý jobasy men kadastrlyq quny týraly anyqtama qajet. Eger jer telimi ákeniń atyna tirkelip, ol tiri kezinde ony balalarǵa bólip bermegen bolsa, onda muragerlik is ashylyp, jer zań boıynsha muragerlik tártippen rásimdeledi. Al tiri kezinde syıǵa tartý úshin notarıaldyq rásimder júrgizilip, jer quqyqtyq negizde tirkelýge tıis», – dedi zańger Farhad Kýrbazarov.