جاڭالىقتار
2025 جىلى دوللار قىمباتتاپ, ينفلياتسيا كۇشەيەتىنى راس پا – AERC بولجامى
Applied Economics Research Centre-ءدىڭ (AERC) 2024-2025 جىلداردى قامتيتىن قازاقستانعا قاتىستى جۇرگىزگەن ماكروەكونوميكالىق بولجامى جاريالاندى. وعان سايكەس, كەلەسى جىلى اقش دوللارى قىمباتتاپ, ينفلياتسيا كۇشەيە تۇسپەك, دەپ حابارلايدى qandastar.kz Dalanews.kz-كە سىلتەمە جاساپ.
ۆاليۋتا باعامىنا قاتىستى بولجام
ساراپشىلاردىڭ باعالاۋىنشا, سوڭعى ءۇش ايدا اقش دوللارىنا شاققانداعى ۇلتتىق ۆاليۋتا باعامى تومەندەپ, السىرەي تۇسۋدە. بۇعان بىرنەشە فاكتورلار اسەر ەتكەن, اتاپ ايتقاندا, دەمالىس ماۋسىمى, ۇلتتىق بانك تاراپىنان بجزق پورتفەلىندەگى جيناقتى شەتەل ۆاليۋتاسىمەن قولداۋ ماقساتىندا دوللار ساتىپ الۋ كولەمىن ارتتىرۋى جانە مۇناي باعاسىنىڭ تومەندەۋى.
«بۇل وزگەرىستەر تەڭگەنىڭ السىرەۋىنە ايتارلىقتاي ىقپال ەتتى. 2025 جىلى USD/KZT ورتاشا باعامى 480,8 دەڭگەيىندە بولادى, ياعني ۇلتتىق ۆاليۋتا 2024 جىلمەن سالىستىرعاندا تاعى السىرەي تۇسەدى دەپ كۇتىلەدى. بۇعان نەگىزگى سەبەپ – ترانسفەرت كولەمىنىڭ شەكتەلۋى جانە مۇناي باعاسىنىڭ تومەندەۋى», دەلىنگەنAERC ەسەبىندە.
ينفلياتسيا
AERC 2024 جىلى قازاقستانداعى تۇتىنۋشىلىق ينفلياتسيا دەڭگەيى ورتا ەسەپپەن 8,1%-دى قامتيدى دەپ باعالايدى. شىلدە ايىنداعى ءوز بولجامىندا AERC ينفلياتسيا 8,4% بولادى دەگەن, بىراق بۇگىندەرى بۇل بولجام تومەندەپ وتىر.
«بۇعان رەسەيدە كۇتىلەتىن ينفلياتسيا دەڭگەيىنىڭ تومەندەۋى جانە FAO يندەكسىنىڭ ءوسۋ قارقىنىنىڭ باياۋلاۋى تۇرتكى بولماق. 2025 جىلعا قاراي, وسى فاكتورلار نەگىزىندە, قازاقستاندا ينفلياتسيا 6,7% دەڭگەيىندە قالىپتاسادى دەپ كۇتىلەدى», – دەيدى ساراپشىلار.
ناقتى جانە نومينالدى تابىست
AERC 2024 جىلى قازاقستان حالقىنىڭ نومينالدى اقشالاي تابىسى 16%-عا وسەدى, ال ناقتى تابىستارى 4,7%-عا ارتادى دەپ بولجايدى.
«2025 جىلى قازاقستاندىقتاردىڭ نومينالدى تابىسىنىڭ ءوسىمى 14,1% دەڭگەيىندە بولادى دەپ كۇتىلەدى. ينفلياتسيانىڭ باياۋلاۋى, حالىقتىڭ ناقتى تابىسىنىڭ ءوسىمى ەسەبىنەن ينفلياتسيا كورسەتكىشى 2025 جىلى 5,4% دەڭگەيىنە جەتەدى» دەپ بولجايدى شولۋ اۆتورلارى.
سۇرانىستىڭ جيىنىق مودەلى بازاسىنداعى ءجىو ءوسىمى
2024 جىلى ءۇي شارۋاشىلىعىنداعىلاردىڭ تۇتىنىس شىعىندارى 5,9%-عا وسەدى دەپ كۇتىلەدى. 2025 جىلى بۇل كورسەتكىش 5,3% بولادى دەپ بولجانادى. جالپى ىشكى ءونىمنىڭ ناقتى ءوسىمى 2024 جىلى 4,6%-عا, ال 2025 جىلى 5,7%-دى قۇراماق.
ناقتى ەكسپورتتىڭ ءوسۋ قارقىنى 2024 جىلى ورتا ەسەپپەن 3,2% , ال 2025 جىلى 4,1% دەڭگەيىن قامتيدى دە كۇتىلەدى. ناقتى يمپورت 2024 جىلى 3,7%-عا وسەدى, ال 2025 جىلى ول 5,6% قۇرايدى, – دەيدى ساراپشىلار. جوعارىدا اتالعان كورسەتكىشتەردىڭ ديناميكاسىن ەسكەرە وتىرىپ, قازاقستاننىڭ ناقتى ءجىو 2024 جىلى 4,6% ءوسىمدى كورسەتەدى دەپ بولجانادى. جىو-ءنىڭ ناقتى ءوسىم قارقىنى 2025 جىلى 4% قۇرايدى.
ۇسىنىستىڭ جيىنتىق مودەلى بازاسىنداعى ءجىو ءوسىمى
2024 جىلدىڭ قاڭتار-قىركۇيەك ايلارىندا اۋىل شارۋاشىلىعى, ورمان جانە بالىق شارۋاشىلىعى سەكتورلارى 11,4% ءوسىمدى كورسەتتى. الايدا, نەگىزگى كاپيتالعا جاسالعان ينۆەستيتسيا كولەمىنىڭ تومەندەۋى 2025 جىلى بۇل سالالاردا 1,5% عانا ءوسىم بولاتىنىن اڭعارتادى. تاۋ-كەن ءوندىرىسىنىڭ ءوسىمى 2024 جىلى 2,2% قۇرايدى, 2025 جىلى مۇناي ءوندىرىسىنىڭ ارتۋىنا بايلانىستى بۇل ءوسىم 5,2%-دەڭگەيىن قامتيدى دەپ كۇتىلەدى.
AERC بولجامىنشا, 2024 جىلى قايتا وڭدەۋشى سالالارداعى ءوسىم – ورتا ەسەپپەن 4,8%, 2025 جىلى – 4,2%.
ساراپشىلار 2024 جىلى قۇرىلىس سەكتورى 8,5% ءوسىمدى كورسەتەدى دەپ كۇتەدى. الايدا, AERC 2025 جىلى ينۆەستيتسيالاردىڭ قۇلدىراۋى اياسىندا سالانىڭ ءوسۋ قارقىنى بىرتىندەپ تومەندەيتىنىن بولجايدى. سوندىقتان 2025 جىلى قۇرىلىس سەكتورىنىڭ ءوسىمى 5,6% دەڭگەيىندە بولادى دەپ بولجانادى. ەكونوميكالىق شولۋ اۆتورلارى كوتەرمە جانە بولشەك ساۋدا, اۆتوموبيلدەر مەن موتوتسيكلدەردى جوندەۋ سەكتورىندا 2024 جىلى ءوسىم 8,1% , ال 2025 جىلى 7,4% قۇرايدى دەپ بولجايدى. 2024 جىلعى كولىك ءوندىرىسى جانە قويما سەكتورىنداعى ءوسىم – 6,9% , ال 2025 جىلى بۇل كورسەتكىش 8,8% – عا دەيىن وسەدى دەپ كۇتىلەدى. اتالعان سەكتورلارداعى ءوسىم بولجامىن ەسكەرە وتىرىپ, قازاقستانداعى ءجىو-ءنىڭ ناقتى ءوسۋ قارقىنى 2024 جىلى 4,5%-دى قۇرايدى. 2025 جىلى جيىنتىق ۇسىنىس مودەلى بويىنشا ناقتى ءجىو-ءنىڭ ءوسۋ قارقىنى 4% دەڭگەيىندە بولادى دەپ كۇتىلەدى.
وسى جاعىنان العاندا, ەكى ەسەپتەۋ مودەلى قورىتىندىلارىن دوڭگەلەكتەپ ەسەپتەسەك, 2024 جىلعى قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق ءوسىمى 4,6%, ال 2025 جىلى 4% قۇرايدى دەگەن بولجام شىعادى.
بيۋدجەت تاپشىلىعى
2024 جىلى قازاقستاندا مەملەكەتتىك بيۋدجەت تاپشىلىعى 5,31 ترلن تەڭگە نەمەسە ءجىو-ءنىڭ 4,1%-نا تەڭ بولادى دەپ بولجانادى. 2025 جىلى بۇل كورسەتكىش 6,62 ترلن تەڭگەگە ء(جىو-ءنىڭ 4,7%-ىنا) جەتەدى. 2024 جىلى مەملەكەتتىك بيۋدجەتكە تۇسەتىن سالىق تۇسىمدەرى 17,8 ترلن تەڭگە دەڭگەيىندە بولادى دەپ بولجانادى, ال 2025 جىلى سالىق تۇسىمدەرى دەڭگەيى 18,2 ترلن تەڭگەگە دەيىن وسەدى دەپ كۇتىلەدى.
«2024 جىلعا ارنالعان مەملەكەتتىك بيۋدجەت شىعىندارى 28,94 ترلن تەڭگەگە دەيىن تومەندەتىلدى (شىلدەدە 29,67 ترلن تەڭگە دەپ بولجانعان). بۇل جەكە باعدارلامالارعا جۇمسالاتىن شىعىنداردى نەعۇرلىم كونسەرۆاتيۆتى باعالاۋعا, سونداي-اق بيۋدجەتتىڭ كەيبىر باپتارىنا ۇنەم شارالارىنىڭ ەنگىزىلۋىنە بايلانىستى», دەپ قورىتىندىلايدى شولۋدى AERC ساراپشىلارى.
