Ғалымдар Арал теңізінің тартылуының таңғаларлық салдарын анықтады

Nature Geoscience журналында жарияланған мақалада, тұрақсыз суару мен құрғақшылық Арал теңізін дерлік толық құрғатып, жердің қыртысының астындағы жоғарғы мантияға дейінгі өзгерістерді туғызғаны айтылған. Ғалымдардың пікірінше, бұл – адамзат қызметінің жердің қатты ішкі бөлігіндегі әсерінің ең терең тіркелген мысалы болуы мүмкін.

«Мантияға әсер ету дегеніміз… таңқаларлық. Бұл біздің қоршаған ортаны өзгертуде қаншалықты күшті екенімізді көрсетеді», – деп түсіндірді Оңтүстік Калифорния Ғылым университетінің геофизигі Сильвен Барбо.

Қазақстан мен Өзбекстандағы Арал теңізі бір кездері 70 000 шаршы шақырымға созылған әлемдегі ең ірі көлдердің бірі болған. Бірақ 1960 жылдары басталған суару бағдарламалары мен қуаңшылық оны құртып жіберді. 2018 жылға қарай оның көлемі шамамен 90%-ға азайып, 1000 текше километрден астам су жоғалтты.

Қытайдағы Пекин университетінің ғалымы Ван Тэн Арал туралы экологиялық апаттың жер бетіне әсерлері туралы оқып, бұл мәселеге қызығушылық танытты.

«Мен бұл үлкен масса өзгерісі жердің терең қабаттарында реакция тудыруы тиіс екенін түсіндім», – деді ол.

zakon.kz хабарлағандай,  ол және оның әріптестері, оның ішінде Барбо, спутник өлшемдерін пайдаланып, бұрынғы Арал теңізінің түбінің биіктігінің аздаған өзгерістерін бақылаған. Нәтижесінде, судың көп бөлігі бірнеше онжылдық бұрын жоғалғанымен, жер беті әлі де көтеріле беретінін анықтады.

Ғалымдар Арал теңізі астындағы жер қыртысы мен мантиясының моделін пайдаланып, тереңдіктегі қандай өзгерістер байқалған көтерілуге себеп болғанын тексерген.