«ادىلەت» ءسوزى بوس ءسوز ەمەس»

مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ 2023 جىلعى 1 قىركۇيەكتە جاريالاعان قازاقستان حالقىنا جولداۋى تۋرالى رەسەي عالىمدارى پىكىر ءبىلدىردى.

IMEMO RAS ديرەكتورىنىڭ عىلىمي جۇمىستار جونىندەگى ورىنباسارى سەرگەي افونتسەۆ قازاقستان جاڭا ەكونوميكالىق گەوگرافياعا دەر كەزىندە دەن قويىپ جاتقاندىعىن ايتتى.

“ماعان قازاقستاننىڭ «ۇزاق مەرزىمدى, ۋاقىتشا ماقساتتار قويۋدان الشاقتاپ بارا جاتقانى» تاڭ قالدى. تاۋار اعىندارىنىڭ باعىتتارى مەن سەرىكتەستەرمەن بايلانىستارىنىڭ وزگەرۋىنە بايلانىستى ەل جاڭا ەكونوميكالىق گەوگرافياعا دەر كەزىندە دەن قويۋدا. وڭدەۋ ونەركاسىبىن دامىتۋعا باسا نازار اۋدارىلۋدا. ال ەگەر ءبىز بۇل جەردە ساراپشى جولىندا ءوزارا ارەكەتتەسۋدى جالعاستىراتىن بولساق, وندا ۇسىنىستار مەن ىسكەرلىك شەشىمدەر تۇرعىسىنان وتە قىزىقتى نارسەلەر كوپ بولۋى مۇمكىن”, – دەدى سەرگەي افونتسەۆ.

ال ۇلتتىق زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ەكونوميكا جوعارى مەكتەبىنىڭ تابىس پەن تۇرمىس دەڭگەيىن تالداۋ ورتالىعىنىڭ باس عىلىمي قىزمەتكەرى ناتاليا زۋبارەۆا قازاقستانداعى ەرەكشە جاعدايدى ايتا كەتتى.

«قازىر قازاقستاندا ەرەكشە جاعداي قالىپتاسىپ وتىر: ەكونوميكالىق ءوسۋ بالا تۋ كورسەتكىشىنىڭ وسۋىمەن قاتار جۇرەدى. بۇل قۋاتتى سەرپىلىس ءۇشىن تاريحي مۇمكىندىك», – دەدى زۋبارەۆيچ. سونىمەن قاتار, قازاقستاننىڭ ەڭ تومەنگى جالاقىنى (سوڭعى ءۇش جىلدا ونىڭ مولشەرى ەكى ەسەگە ءوستى) ارتتىرۋعا باعىتتالعان قادامدارىن وڭ باعالاپ, ەكونوميكانىڭ بىركەلكى ەمەس دامۋىنا بايلانىستى فيسكالدى ورتالىقسىزداندىرۋ باعىتىن دۇرىس دەپ اتادى”, دەدى زۋبارەۆا.

رەسەي فەدەراتسياسى ۇكىمەتى جانىنداعى قارجى ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قاتىناستارى حالىقارالىق ەكونوميكالىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى ۆيكتوريا پەرسكايا جولداۋدا ەلدى ەكونوميكالىق ءوزىن-ءوزى قامتاماسىز ەتۋدى قۇرۋ قاجەتتىلىگى ايتىلعانىنا توقتالا كەتتى.

“توقاەۆ سويلەگەن سوزىندە قازاقستان دامۋىنىڭ جاڭا مودەلى – ءبىر جاعىنان ادىلەتتىلىك, ەكىنشى جاعىنان ينكليۋزيۆتىلىك پەن پراگماتيزم, سونداي-اق ەلدىڭ باسەكەلەستىك ارتىقشىلىقتارىنا سۇيەنۋ جانە ەكونوميكالىق ءوزىن-ءوزى قامتاماسىز ەتۋدى قۇرۋ قاجەتتىلىگى تۇجىرىمدالعان. قازىرگى كەزەڭدە ەلىمىزدىڭ قۋاتتى يندۋستريالىق نەگىزىن قالىپتاستىرۋ اسا ماڭىزدى مىندەت بولىپ تابىلادى. ياعني, ەل ءوزىن حالىقارالىق قاتىناستاردىڭ مازمۇندىق سۋبەكتىسى رەتىندە كورسەتەدى جانە ءوزىنىڭ ۇلتتىق مۇددەلەرىنە سايكەس ەكونوميكالىق ءوزارا ءىس-قيمىل جاسايدى”, دەدى ول.

پەتەربۋرگ ساياسات قورىنىڭ پرەزيدەنتى ميحايل ۆينوگرادوۆ جولداۋدا قازىيگى ۋاقىتقا باسا نازار اۋدارىلعانىن ايتتى.

“ادەتتە, مەن قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ جولداۋى سياقتى قۇجاتتاردان ءۇش نارسەنى كۇتەمىن: پروبلەمالار مەن سىن-قاتەرلەرگە باسا نازار اۋدارۋ, بولاشاققا باسا نازار اۋدارۋ جانە ناتيجەگە جەتۋ قۇرالدارىنا باسا نازار اۋدارۋ. توقاەۆتىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى الدىندا سويلەگەن سوزىندە تولىق كورىنىس تاپقان سوڭعىسى. قۇجاتتا بولاشاقتىڭ بەينەسى (كوبىنەسە وتە شىنايى ەمەس) جانە رەتروۋتوپياعا باعدار تۋرالى ايتۋدان گورى, قازىرگى ۋاقىتقا نازار اۋدارىلادى”, دەدى ۆينوگرادوۆ.

RANEPA پرورەكتورى اندرەي مارگولين ۇدەمەلى سالىق سالۋدى ەنگىزۋدى جەدەلدەتۋ جونىندەگى جولداۋدا ايتىلعان تاپسىرمانى قولدادى. ونىڭ ويىنشا, مۇنداي قادامعا بارۋدىڭ العى شارتتارى بۇگىندە ءپىسىپ-جەتىلدى, ماسەلەنىڭ كوتەرىلۋىنىڭ ءوزى دە دەر كەزىندە تۋىنداپ وتىر.

«ءبىز ءبارىمىز بالا كەزىمىزدەن كەلەمىز, كەڭەستىك داۋىردە ءومىر سۇرگەندەر ءۇشىن «ادىلەت» ءسوزى بوس ءسوز ەمەس, – دەدى رانەپا پرورەكتورى.

جالپى, اندرەي مارگولين «الىس كونتۋرلاردان» باس تارتۋ تۋرالى تەزيسپەن كەلىستى, ويتكەنى بۇعان ماتەريالدىق جانە زياتكەرلىك رەسۋرستار جۇمسالادى.