Jańalyqtar
Almatyda ulttyq baspasózdiń búgini men bolashaǵy talqylandy
«Qazaq Media Association» ZTjJKB uıymdastyrýymen jáne Aqparat jáne qoǵamdyq damý mınıstrliginiń qoldaýymen ótken «Qazaq» gazetiniń 110 jyldyǵyna arnalǵan «Qazaq» gazeti jáne ulttyq baspasóz» atty dóńgelek ústel ótti.
Dóńgelek ústeldi ótkizýdegi negizgi maqsat – bıylǵy «Qazaq» gazetiniń 110 jyldyq mereıtoıyn atap ótý jáne qazirgi ult baspasóziniń máselelerin talqylaý.
Jıyndy «Qazaq Media Assoıaııasy» tóraǵasynyń orynbasary О́mirjan Ábdihalyq ashyp, «Alǵashqy táýelsiz ári ulttyq hám memleketshildik baǵyttaǵy «Qazaq» gazetiniń 110 jyldyǵyn atap ótý – ulttyq baspasózge onyń tarıhyna qurmet jáne borysh», — dep atap ótti.
Dóńgelek ústel Aqparat jáne qoǵamdyq damý mınıstri Darhan Qydyráliniń shara qatysýshylaryna joldaǵan quttyqtaý hatymen bastaldy.
«Qazaq» gazeti jaryq kórgen kúnnen bastap ulttyń eń taǵdyrsheshti, ótkir máselelerin qaýzady. Halyqtyń jan-júregin syzdatqan ózekti taqyryptaryn jurtpen birge talqyǵa saldy. Álıhan Bókeıhan, Mirjaqyp Dýlatuly, sekildi ult zııalylarynyń esimimen ushtasyp jatqan basylym – talaı tarıhtyń kýási, halyqtyń rýhanı qazynasy. Ult ustazy A.Baıtursynulynyń «Gazet – halyqtyń kózi, qulaǵy hám tili» degen áıgili sózi ǵasyrdan asa ýaqyt boıy qazaq baspasóziniń damýyna demeý bolyp, uranyna aınaldy» delingen quttyqtaý hatta.
Alǵashqy sózdi tarıhshy-ǵalym Svetlana Smaǵulova alyp «Qazaq» gazetiniń shyǵý tarıhy týraly aıtyp, «Qazaq» gazeti HH ǵasyrdyń basynda jýrnalıstıkanyń shoǵyry bıik basylymy bolǵanyn atap ótti.
«Birinshiden, gazetti únemi baqylaýda ustasa da, sol kezdiń ózinde beıresmı, úkimettiń ákimshildik, ámirshildiginen ada boldy. Ekinshiden, basylym qazaqtyń zııaly qaýymyn, bas kóterer azamattaryn biriktirip, jumyldyra bildi. Úshinshiden, ulttyq múdde jolynda qyzmet etip, halyqtyń muń-muqtajyn kótere bildi», – dedi tarıhshy.
Sondaı-aq «Qazaq» gazetiniń 1913-1918 jyldar aralyǵynda 266 nómiri jaryq kórgenin, ult zııalylaryn biriktirgenin atap ótti.
Belgili jýrnalıst Serik Janbolat uıymdastyrýshylarǵa alǵys aıtyp, aqparattyq qaýipsizdik máselesine qatysty pikir bildirdi.
«Aqparattyq maıdanda soǵys bolyp jatyr. Aqparattyq saıasatqa bárimiz qatysýymyz kerek. Reseıdiń aqparat tasqynynan qutylý úshin tam-tumdap áreket jasalady. Biraq bastalǵan is sońyna jetpeıdi. Táýelsiz aqparat júıesin quramyz desek, soǵan saı saıasat júrgizilýi kerek. Basqa memleketter zań boıynsha aqparat keńistigin bótenge bermeıdi. Máselen, Reseıde sheteldikter aqparat quralynyń 20 paıyzdyq akııasyna ǵana ıe bola alady. Bizde she? Reseıdiń irgeli basylymdary, qosymshalary elimizde de shyǵady. Olarda ne jarııalanyp jatyr? Kim qadaǵalap jatyr? Aqparat keńistigin qorǵaý úshin mınıstrlik qana emes, úkimet qolǵa alý kerek», – dedi Serik Janbolat.
«Qazaq gazetteri» JShS Bas dırektorynyń orynbasary – Almaty qalasy basylymdarynyń jetekshisi Dýman Anash qazaq basylymdarynyń búgingi hal-ahýaly jaıynda biraz túıtkildi jetkizdi.
«Búgin jaryq kórip jatqan basylymdar – «Qazaq» gazetiniń muragerleri. Qaı kezde de merzimdi baspasóz kerek. Bıyl aqparattyq doktrına qabyldandy. «Mass medıa» týraly zań jobasy qaralyp jatyr. Qazir qazaq basylymdarynyń jaǵdaıy máz emes. Jazylý máselesin aıtyp kelemiz. Baǵasy sol kúıi, biraq baspahana qyzmeti, jetkizý quny qymbattap ketti. Biraq basylymǵa jazylý quny ózgergen joq. Burynǵydaı emes, baspasózge jarnama berý de azaıyp ketti. Iaǵnı, biz tabysqa emes, shyǵysqa jumys istep kelemiz. Zaman talabyna saı, áleýmettik jelidegi arnalarymyzdy damytýǵa kúsh salyp jatyrmyz», – dep atap ótti Dýman Anash.
«Jas alash» gazetiniń bas redaktory Almas Núsip qazirgi qazaq jýrnalıstıkasyn táýelsiz dep aıtýǵa kelmeıtinine toqtaldy.
«Bári qarjylyq jaǵdaıǵa kep tireledi. Tırajy ózin aqtasa, sol kezde ǵana gazet tolyq táýelsiz. О́kinishke qaraı, qazir olaı emes. Gazet – arhıv úshin kerek. Zertteý júrgizýmen aınalysatyn basylym joqtyń qasy. Eń aldymen, taralym, aqsha tabý máselesin qarastyrý kerek» dese, «Alataý aqparat» medıaholdınginiń bas dırektory Erjan Qalymbaıuly: «Aqparattyq keńistikti qorǵaýymyz kerek. Adamnyń aqyl-oıyn basqarý baıaǵyda bastalyp ketken. Bul óte qaýipti. Dál qazir zamanǵa saı aqparattyq strategııa qajet. Kóptegen basylym syrtyn ǵana ózgertedi. Másele – mazmunynda. Sapaly, ólmeıtin, mánin joǵaltpaıtyn dúnıe jarııalanýy tıis. Dástúrli medıa men jańa medıany bir-birine qarsy qoımaı, úılestirý qajet. Sol kezde bizdegi sapaly kontentti áleýmettik jeli alyp, taratatyn bolady» deıdi bas redaktor.
Jıynǵa qatysqan «Qazaq» gazetiniń bas redaktory Jasulan Máýlenuly «Qazaq» gazetiniń 1916, 1917, 1918 jyldary kitap bolyp shyqpaǵan nómirleriniń aldaǵy ýaqytta tutas jınaqqa engizilip, kitap bolyp shyǵatyny týraly súıinshi habardy jetkizdi.
Dóńgelek ústelde belgili jýrnalıst Ertaı Aıǵalıuly, Adyrna.kz bas redaktory Arman Áýbákir, «Zań» gazetiniń bas redaktory Aınur Sembaeva qazirgi gazet-jýrnaldyń jaǵdaıy týraly pikir bildirdi.
Jıyn sońynda qatysýshylar qazirgi ulttyq baspasóz máseleleri boıynsha turaqty jumysshy tobyn qurý, ulttyq baspasózdiń salalyq, aǵymdyq máselelerin talqylap, sheshý joldaryn qarastyrý, qazirgi ulttyq baspasózdiń birigip kóterýi tıis máselelerinde ortaq kózqaras, ustanym máselelerin keńesý, jelilik basylymdar men merzimdi basylymdar arasyndaǵy yntymaqtastyqty, ózara is-qımyldy jandandyrý, 110 jyldyq aıasynda «Qazaq» gazetiniń 264 sanynyń jáne gazet týraly zertteýlerdiń elektrondy qoryn saıttarǵa jarııalaý týraly ortaq sheshimge keldi.
Búgingi basqosý quramyna 25 qazaqtildi saıt kiretin «Qazaq Media qaýymdastyǵynyń» ótkizip otyrǵan alǵashqy alqaly otyrys. Qaýymdastyqqa múshe BAQ aldaǵy ýaqytta qazaqtildi medıa máselesin keńinen qaýzaýdy kózdep otyr.
