ء«ار بالاعا 70 مىڭ تەڭگەدەن بەرۋ قاجەت»: قازاقستاندىق تانىمال تۇلعالار بالانى 12 جاسقا دەيىن قاراۋسىز قالدىرماۋ تۋرالى ۇسىنىسقا ويىن ايتتى

فوتو: stan.kz

تاياۋدا ەلىمىزدە بالالاردى 12 جاسقا دەيىن ەرەسەكتەردىڭ قاراۋىنسىز قالدىرۋعا زاڭمەن تىيىم سالۋ ۇسىنىلدى, دەپ جازدى qandastar.kz

Stan.kz تىلشىسىنە قازاقستاندىق سەنات دەپۋتاتتارى, باق وكىلدەرى جانە شوۋ-بيزنەس وكىلدەرى بۇعان قاتىستى ويىن جەتكىزدى. بىرى زاڭدى ەنگىزبەس بۇرىن جۇيەلى زەرتتەۋ قاجەت ەكەنىن ايتسا, ەكىنشىلەرى الەۋمەتتىك وسال توپتاعى وتباسىلاردىڭ جاعدايى تۇزەلمەي قوعامدا رەتتىلىك بولمايدى دەيدى. سونىمەن قاتار بالانى جوسپارلاۋ كەزىندە-اق اتا-انالارعا كوپ جاۋاپكەرشىلىك ارتىلاتىنىن ەسكەرتتى.

فوتو: Stan.kz كوللاجى

“بالا سانىنا قاراماي 70 000 تەڭگە مولشەرىندە جاردەماقى تولەنۋى كەرەك”

ايتا كەتسەك, جاقىندا بالا قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىل دينارا زاكيەۆا 2024 جىلدىڭ قاڭتارىنان بەرى بالالاردىڭ ءومىرىن قيعان 15 ءورت وقيعاسى تىركەلگەنىن ايتتى. كوپ جاعدايدا بالالار ۇيدە جالعىز قالعان ەكەن. وسىعان بايلانىستى ول 12 جاسقا دەيىنگى بالالاردى ەرەسەكتەردىڭ قاراۋىنسىز قالدىرۋعا تىيىم سالۋدى جانە مۇقتاج وتباسىلارعا مەملەكەتتىك كومەك كورسەتۋدى ۇسىندى.

ءماجىلىس دەپۋتاتى گاۋحار تاناشەۆا – ەلىمىزدەگى انالار مەن بالالاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاپ جۇرگەن جانداردىڭ ءبىرى. حالىق قالاۋلىسىنىڭ ايتۋىنشا, ماسەلەنىڭ سالدارىمەن ەمەس, سەبەپتەرىمەن كۇرەسۋىمىز قاجەت.

«بالانىڭ قاۋىپسىزدىگى بارلىعىنان ماڭىزدى, الايدا ەرەسەك ادامنىڭ ۇيدە, بالالاردىڭ قاسىندا بولۋى ءۇشىن ولاردىڭ ءومىر سۇرۋگە جەتكىلىكتى قاراجاتى مەن جاعدايى بولۋى قاجەت. وسى جاقىندا عانا استانادا ورتتەن بولعان قايعىلى جاعدايدى مىسالعا الساق, بالالاردىڭ اناسى جالعىزباستى, ءوزى كوپبالالى, تۇرىپ جاتقان جەرلەرىندە جاعداي جاسالماعان. نەگە ونداي جەردە تۇرعان دەسەڭىزدەر, ول جەر ارزان. ءتورت بالانى ءوزى جالعىز اسىراعان, كۇنى بويى جۇمىستا, ويتكەنى بالالارعا بەرىلەتىن جاردەماقى جەتپەيدى. سول سەبەپتى بالالاردى 13 جاستاعى ۇلكەن بالاسىنا تاپسىرىپ كەتكەن. ەگەر دە بۇل وتباسىعا ايىنا جەتكىلىكتى جاردەماقى تولەنىپ, جاعدايى دۇرىس ۇيدە تۇرعاندا انالارى بالالارىنىڭ قاسىندا بولىپ, ولاردىڭ قاۋىپسىزدىگىنە جاۋاپتى بولۋشى ەدى…», – دەدى گاۋحار تاناشەۆا.

فوتو: قازاقستان ءباسپاسوز كلۋبى

گاۋحار تاناشەۆا مۇنداي قايعىلى جاعدايلار قايتالانباس ءۇشىن, تىپتەن, بولماۋى ءۇشىن كوپبالالى وتباسىلاردى, جالعىزباستى انالاردى قولداۋ كەرەك ەكەنىن ايتادى.

«بۇرىن ايتقانىمداي, ءار بالاعا بالا سانىنا قاراماي 70 000 تەڭگە مولشەرىندە جاردەماقى تولەنۋى كەرەك. سوندا عانا انالار ءاردايىم بالالارىنىڭ جانىندا بولىپ, ولارعا وزدەرى قامقور بولىپ, قاراپ, باقىلاپ وتىرادى. وتباسىلاردىڭ ونسىز دا ماسەلەلەرى وتە كوپ, تولەيتىن كرەديتتەرى بار, ءۇي ماسەلەسى دەگەندەي. بۇل وتباسىلار يپوتەكا الۋعا دايىن, بىراق الۋ جولدارى وتە قيىن. سول ءۇشىن قولدانىستاعى يپوتەكالىق باعدارلامالاردى قايتا قاراستىرىپ, نەسيە الۋ راسىمدەرىن جەڭىلدەتىپ, قويىلاتىن تالاپتاردى ازايتۋ كەرەك. ۇكىمەتتىڭ تاكتيكاسى دۇرىس ەمەس. ءبىر جاعىنان كوپبالالى وتباسىلار «ماسىل», جۇمىس ىستەسىن دەسە, ەندى جۇمىس ىستەپ جاتقاندارعا شارا قولدانامىز دەيدى«, – دەدى گاۋحار تاناشەۆا.

«قۇقىق تا, زاڭ دا ادامنىڭ مۇمكىندىگىنەن اسىپ كەتپەۋگە ءتيىس»

جۋرناليست, قوعام بەلسەندىسى دينا تولەپبەرگەن بالانىڭ تاعدىرى اتا-انانىڭ عانا ەمەس, قوعامنىڭ دا جاۋاپكەرشىلىگىندە ەكەنىن اتاپ ءوتتى. ونىڭ ايتۋىنشا, 12 جاسقا دەيىنگى بالالاردى قاراۋسىز قالدىرماۋ تۋرالى زاڭ قاجەت, بىراق بۇل اتا-انالارعا ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەيدى.

فوتو: دينا تولەپبەرگەننىڭ جەلىدەگى پاراقشاسىنان

«ەگەر سول بالانىڭ اماندىعى ءۇشىن انا نەمەسە اكە ۇيدە وتىرىپ, جۇمىسىنان ايىرىلۋعا ءماجبۇر بولسا, ولارعا مەملەكەت تاراپىنان قارجىلاي قولداۋ كورسەتىلۋگە ءتيىس. بۇل – وتباسىنىڭ قارجىلىق تۇراقتىلىعىن ساقتاۋ ءۇشىن وتەماقى نەمەسە جاردەماقى تولەۋدى تالاپ ەتەتىن زاڭ. قارجىلىق مۇمكىندىكتەردى ەسكەرمەي ەنگىزىلگەن زاڭ ادىلەتسىزدىككە اينالادى جانە وتباسى ءۇشىن شەشىم ەمەس, كەرىسىنشە قيىندىق تۋعىزادى. بالا – ەلدىڭ ەرتەڭى, ۇلتتىڭ بولاشاعى. زاڭ ءادىل بولسىن دەسەك, وتباسىنىڭ جاعدايىن ويلاپ, ءار اتا-انانىڭ ءۇمىتىن تىرەك ەتۋىمىز كەرەك. قۇقىق تا, زاڭ دا ادامنىڭ مۇمكىندىگىنەن اسىپ كەتپەۋگە ءتيىس», – دەدى دينا تولەپبەرگەن.

ەسترادا ءانشىسى قاراقات ءابىلدينا – بۇگىندە 6 بالانى تاربيەلەپ وتىرعان كوپبالالى انا. ول, كەرىسىنشە, 12 جاسقا دەيىن بالالاردى قاراۋسىز قالدىرۋعا بولمايتىنىن ايتادى.

“تۇسىنبەيمىن, بالانى قاراۋسىز قالاي تاستاپ كەتۋگە بولادى? 12 جاس تۇرماق, ۇلكەن ۇلدارىما دەيىن باقىلايمىن. قازىر وسى ء“تايت, ءتايت” ايتىپ, ءجيى باقىلاۋ جاساۋمەن وتىرامىز. ۇيدەگى بەينەباقىلاۋ كامەراسىن تەلەفونعا جالعاپ قويعانبىز. سىرتتا, گاسترولدە جۇرگەندە دە “كىم شىقتى, كىم كىردى, نەشەدە ۇيىقتادى, كىم نە ىستەپ جاتىر, تاماقتى قالاي ءىشتى?” دەپ قاراپ وتىرامىز. شىنىمەن, قازىرگى تەحنولوگيانىڭ دامىعان ۋاقىتىندا وسى ىڭعايلى بولىپ وتىر. بالا دەگەن, قايتكەن كۇندە دە بالالىعىن جاسايدى. ونىڭ ۇستىنە بالا اتا-اناسى شىعىپ كەتكەندە ەركىندىكتى سەزەدى. بالانىڭ كوپ ىسىندە شالالىق بار. بۇل جەردە ۇلكەندەردەن سۇرالۋى كەرەك. مۇنداي كەزدە اتا-انالارعا قانداي دا ءبىر شارا قولدانۋ دۇرىس شىعار دەپ ويلايمىن. سەبەبى باسقالارعا ساباق بولاتىنداي, قايتالانبايتىنداي ەتىپ جازالاۋ كەرەك”, – دەدى قاراقات ءابىلدينا.

فوتو: قاراقات قىدىرالىنىڭ جەلىدەگى پاراقشاسىنان

قاراقات ءابىلدينا ۇيدەگى ۇلكەندەر بالاعا كىشكەنتاي كەزىنەن باستاپ جالعىز قالعاندا قاۋىپتى جاعدايداردان قالاي ساقتانۋ كەرەك ەكەنىن ۇيرەتۋى كەرەك دەيدى. مىسالى, قولى كۇيىپ قالعاندا, اياق-استىنان قۇلاپ قالسا, ءبىر-بىرىنە العاشقى كومەك بەرۋدى ءبىلۋى قاجەت ەكەنىن ەسكەرتەدى.

«بالاعا دەگەن جاۋاپكەرشىلىك ونى جوسپارلاۋدان, كوتەرگەننەن باستالادى»

مەديامەنەدجەر ءلايلا سۇلتانقىزى مۇنداي زاڭ شىقسا, بۇل اتا-انانى ءجىپسىز بايلاۋ دەپ ويلايدى. دەگەنمەن ول بۇل ەكىنشى جاعىنان مۇنداي ماسەلەنىڭ الدىن الىپ, كۇرەسپەسەك تاعى بولمايدى دەپ وتىر.

«بالانىڭ ءومىرى ويىنشىق ەمەس. بۇرىندارى وتباسىلار بالا-شاعاسىن جالعىز قالدىرماۋ ءۇشىن جاقىندارىنان, باۋىرلارىنان كومەك سۇراعان. ءبىر ءۇيدىڭ بالاسى, ەكىنشى ءۇيدىڭ بالاسىمەن ويناپ ءجۇرىپ وسكەن. مەنىڭشە, قازىر دە كەلىسۋگە بولادى. اقشالاي بەرمەسە دە, بالالاردى كەزەك-كەزەك قاراپ تۇرسا, مىسالى… كىشكەنتاي كەزىنەن ۇل-قىزدارعا انانى بولمايدى, مىنانى بولمايدى دەپ قانا شەكتەي بەرمەي, نە ءۇشىن بولمايتىنىن, قاۋىپ نەدە ەكەنىن اشىق ءتۇسىندىرىپ, كورسەتكەن ءجون دەپ ويلايمىن», – دەدى جۋرناليست ءلايلا سۇلتانقىزى.

فوتو: ءلايلا سۇلتانقىزىنىڭ جەلىدەگى پاراقشاسىنان

ءلايلا سۇلتانقىزى وقىس وقيعا دەگەن وتباسى, ادام, جاعداي تالعامايتىنىن ايتادى. ونىڭ سوزىنشە, كەز كەلگەن ءۇيدىڭ بالاسى جالعىز قالىپ, وسىنداي جاعدايدا زارداپ شەگۋى مۇمكىن.

ء«بىز قازىر سالدارىمەن كۇرەسىپ جاتىرمىز. سەبەپتەن باستاساق ەكەن… ول دەگەنىمىز جاۋاپكەرشىلىككە ۇيرەنۋ, ۇيرەتۋ. بالاعا دەگەن جاۋاپكەرشىلىك ونى جوسپارلاۋدان, كوتەرگەننەن باستالادى. سانالى تۇردە اتا-انا بولعان جۇپتار ونىڭ قانداي جۇك ەكەنىن سەزەدى», – دەدى ءلايلا سۇلتانقىزى.

فوتو: مەدەۋ ارىنباەۆتىڭ جەلىدەگى پاراقشاسىنان

ال ەسترادا ارتىسى مەدەۋ ارىنباەۆ اينالىپ كەلگەندە مۇنىڭ ءبارى الەۋمەتتىك جاعدايعا كەلىپ تىرەلەتىنىن باسا ايتتى.

“الەۋمەتتىك جاعدايىمىزدى قالىپقا كەلتىرگەندە عانا وركەنيەتتى ەل بولىپ, تابىسىمىز ارتا تۇسەدى. سول كەزدە ءبارى ءوز ورنىنا كەلە قويىپ, جويىلادى. وتباسىندا تابىس كوزى جۇيەلى تۇردە ءتۇسىپ تۇرسا عانا تالىم-تاربيەگە كوڭىل بولىنەدى. سويتىپ مادەنيەتكە, يدەولوگياعا جانە دامۋعا ۋاقىت تابىلادى. ارينە, بۇل جەردە اتا-انالاردىڭ دا جاۋاپكەرشىلىگىن بولە قاراۋعا بولمايدى. اتا-انالار دا – قوعامنىڭ ءبىر بولشەگى. وسى تۇستا “بالالار نەلىكتەن قاراۋسىز قالىپ, ءولىپ جاتىر?” دەگەن سۇراق تۋىندايدى. ءبارى – وسى الەۋمەتتىك جاعدايدىڭ تومەن بولۋىنىڭ سالدارى. وسىلاي بارلىق ماسەلە ءبىرىنىڭ ارتىنان ءبىرى تىزبەكتەلىپ كەتە بەرەدى. ال ول اتا-انالارعا سۇراق قويساڭ, ء“بىز قايتەمىز, باسقا امالىمىز جوق” دەپ قىنجىلادى. بۇل بىتپەيتىن دۇنيە…”, – دەپ ءسوزىن قورىتىندىلادى مەدەۋ ارىنباەۆ.

«قىستىڭ قامىن جاز ويلا»

وسى رەتتە سەنات دەپۋتاتى گەننادي شيپوۆسكيح زاڭدى ەنگىزبەس بۇرىن قوعام تالقىسىنا سالۋ كەرەك ەكەنىن ناقتىلادى. ونىڭ ايتۋىنشا, جەرگىلىكتى ورگاندار حالىقپەن ەتەنە جاقىن بايلانىستا بولعاندا عانا مۇنداي قايعىلى وقيعالار ازايادى.

«بالانى جالعىز قالدىرۋ, قالدىرماۋ ەكىتالاي دۇنيە. سەبەبى ءار وتباسىنىڭ جاعدايى ءارتۇرلى بولۋى مۇمكىن. ەكىنشىدەن, ءاربىر ءوڭىردىڭ ءوزىنىڭ ەرەكشەلىگى بار. ۇشىنشىدەن, ءاربىر اتا-انانىڭ ءتۇرلى مۇمكىندىكتەرى بولۋى مۇمكىن. سوندىقتان ءبىز مۇنىڭ ءبارىن جۇيەلەي وتىرىپ, شەشىم شىعارۋىمىز قاجەت. ماسەلەن, وڭتۇستىك وڭىرلەردە كۇن, ارينە, جىلى بولىپ كەلەدى. بىلەسىزدەر, سولتۇستىكتە قاراشادان باستاپ, ءساۋىر ايلارىنا دەيىن كۇن قاتتى سۋىق بولادى. سوعان سايكەس وت تا ءجيى جاعىلادى. مۇنداي ايتىلعان ۇسىنىستاردىڭ ءبارىن حالىقپەن اقىلداسىپ, ءتۇرلى ساراپشىنىڭ پىكىرىن تىڭداي وتىرىپ جانە ءتۇرلى وڭىرلەردىڭ ەرەكشەلىكتەرىن نەگىزگە الىپ قانا قابىلدانعان ءجون دەپ ويلايمىن», – دەدى سەنات دەپۋتاتى گەننادي شيپوۆسكيح.

سەنات دەپۋتاتى كەيبىر اتا-انالار جاقسى ومىردەن بالالارىن ۇيگە تاستاپ, جۇمىسقا شىقپايتىنىن اتاپ ءوتتى. وتباسىندا ءتۇرلى جاعدايلار بولۋى مۇمكىن ەكەنىن دە ەسكە سالدى.

فوتو: Instagram / gennadiishipovskikh

سەناتور گەننادي شيپوۆسكيح بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگى ءۇشىن جەرگىلىكتى بيلىك پەن توتەنشە جاعدايلار قىزمەتى ۇيلەردى تەكسەرىپ, ءورت قاۋىپسىزدىگىنە ەرەكشە نازار اۋدارۋى كەرەك ەكەنىن ايتتى. اسىرەسە, الەۋمەتتىك وسال توپتاردىڭ ۇيلەرىندە قاۋىپسىزدىك شارالارىن قاتاڭ ساقتاۋ جانە الدىن الۋ جۇمىستارىن ۋاقىتىلى جۇرگىزۋ ماڭىزدى ەكەنىن اتاپ ءوتتى. ول تۇرعىندارمەن تىعىز بايلانىستا بولىپ, قاۋىپسىزدىك بويىنشا ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن كۇشەيتۋدى ۇسىندى.

جەرگىلىكتى ورگاندار مۇنداي ماسەلەلەرگە دەن قويىپ اۋدارسا, قايعىلى جاعدايدار ازايار ەدى. بىزدە «قىستىڭ قامىن جاز ويلا» دەيدى. ماسەلەن, قىستىڭ ۋاقىتى جاقىنداپ كەلە جاتقان كەزدە ۋاكىلەتتى مەكەمەلەر رەۆيزيالىق, اۋديت جۇمىستارىن ەرتەرەك باستاپ, تەكسەرۋگە ءتيىس. ءار ءۇيدى ارالاپ, قاۋىپسىزدىك شارالارىن ۇيىمداستىرۋ قاجەت», – دەدى سەنات دەپۋتاتى گەننادي شيپوۆسكيح.