ARALDYŃ TABANYNAN TUЩY SÝ TABYLDY

Aral teńiziniń qurǵaǵan tabanynan tuщy sý shyqty. 500 metr tereńdikten tabylǵan tirshilik nári teńiz ultanyn jasyldandyrýǵa sep bolady, deıdi mamandar. Qazir óńirde «Oazıs» jobasy júzege asyp jatyr. Teńiz tabanyna shólge tózimdi ósimdik egý jumysy toqsanynshy jyldary bastalǵan. Sodan beri qandaı nátıje bar? Myna jaıqalyp ósken sekseýil teńiz tabanyna toqsanynshy jyldary egilgen. Qazir keıbiriniń bıiktigi úsh metrden asady. Mańaıyna túrli shóp shyǵyp, tirshilik jandanǵan. Kezinde bul jerdiń qumy shyǵyp, shańy burqyrap jatatyn,-deıdi kónekózder. Tilepbergen Muhanbetov, Aral aýdanynyń turǵyny:  — Sekseýildiń túbiniń bári ań-qustardyń qoregi paıda bolyp jatyr. Buryn Barsakelmes qoryǵy bul jerden alys bolatyn. Qazir qulandardyń bári shyǵyp, osy mańaıdy mekendep júr. Qoıany bar, kıigi bar, qazir kóp ań-qustar kelip jatyr.

Ormanshylar 2021 jylǵa deıin 192 myń gektar jerge sekseýil, qarabaraq jáne sarsazan ósimdikterin ekti. Bul alqap keıin tabıǵı ósim alyp, 337 myń gektarǵa deıin ulǵaıdy. Al osydan 4 jyl buryn memleket basshysynyń tapsyrmasy boıynsha teńiz tabanynyń 1,1 mıllıon gektaryn jasyl jelekke aınaldyrý mejelendi. Búgingi tańda atalǵan kólemniń teń jartysy oryndaldy.

Bul jumystarǵa Qazaly aýdanyndaǵy tuqymbaq ta úles qosyp keledi. Móldir Valıeva, «Orman selekııalyq tuqym ósirý ortalyǵy» RMQK fılıalynyń dırektory:  — Úsh gektardan mıllıon shtýk kóshet alyp Araldyń qurǵaǵan tabanyna bosatyp otyrmyz jyl saıyn. Sapasy standartqa saı 25-30 santımetr. Ultanda kóshettiń sapasy óte mańyzdy. Ol kóshet aýyrmaǵan bolý kerek, ol kóshet eshqandaı zııankestermen zaqymdanbaǵan bolý kerek. Sondyqtan onyń shyǵymdylyǵy joǵary bolady, Aral teńizininiń qurǵaǵan tabanynda. Araldyń tabanynan 500 metr tereńdikten tuщy sý shyqty. Jerastynan tabylǵan tirshilik nári osy mańdaǵy qyzyl kitapqa engen kıik, qulan sekildi janýarlardy qurǵaqshylyqtan qutqarýǵa sep bolady dep esepteıdi mamandar.

Uńǵymany qazýǵa sheteldik ınvestorlar qoldaý bildirgen. Qazir bul jerde «Oazıs» jobasy júzege asyp jatyr.      Serik Sermaǵambetov, oblystyq tabıǵı resýrstar jáne tabıǵat paıdalanýdy retteý basqarmasynyń basshysy: — Araldy qutqarý qorynyń terrıtorııasynda 500 gektar jerdi alyp, sol jerde ultannyń ózinde sondaı tuqymbaqty qalyptastyryp jatyr. Bul qyzyǵýshylyqtyń barlyǵy bıyldan bastap Qazaqstan memleketi osy araldy qutqarý qoryna tóraǵalyq jasaǵanyna baılanysty bolyp jatyr dep esepteý kerek. Aral teńizi álemdegi eń iri tórtinshi kól bolǵany belgili. Qazir onyń Qazaqstan aýmaǵyndaǵy qurǵap qalǵan kólemi 2,8 mıllıon gektarǵa jetti. «Bul jerlerden jylyna 100 mıllıon tonnadan astam shań-tozań aýaǵa kóterilip, jer sharynyń ár túpkirine ushady. Tipti Arktıkaǵa jetip, muzdaqtardyń erýin tezdetýi múmkin. Aral tabanyn orman-toǵaıǵa aınaldyrsa, ýly tuz túıirshikteriniń kókke kóterilýin barynsha azaıtýǵa bolady,-dep topshalaıdy ekologtar.