ارپا ىشىندە ءۇش بيداي: قازاقستاننىڭ قاي وڭىرلەرى ايەلدەردى بيلىككە جولاتپايدى

فوتو: ulysmedia.kz

كۇنى كەشە  گۇلبارام مۇساعازينا قوستاناي وبلىسىنىڭ اكىمىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىنە تاعايىندالدى دەگەن اقپارات جۇرتتى ەلەڭ ەتكىزدى. مەمقىزمەتتەگى, ونىڭ ىشىندە باسشىلىق لاۋازىمداعى ايەلدەر ساۋساقپەن سانارلىق بولسا, ەلەڭدەمەي قايتەيىك?

توقاەۆ مەملەكەتتىك اپپاراتتاعى ايەلدەر ۇلەسىن ارتتىرۋ تۋرالى تاپسىرماسىن جىل سايىن قايتالايتىنى بەلگىلى. الايدا وبلىس اكىمدەرىنىڭ ورىنباسارى لاۋازىمىن يەمدەنگەن ايەلدەردى تۇگەندەپ كورگەن Ulysmedia.kz ءتىلشىسى پرەزيدەنت پارمەن ەتكەن مەجەلى كورسەتكىشتىڭ اۋىلى ءالى الىس ەكەنىنە كوز جەتكىزدى.

ساياسي قىزمەتتەگى ايەلدەر ۇلەسى 10%-عا دا جەتپەيدى

مۇنداي دەرەكتى جىل باسىندا وتكەن پرەزيدەنتتىك جاستار كادر رەزەرۆىنىڭ فورۋمىندا توقاەۆتىڭ ءوزى ايتتى.

 «مەملەكەتتىك اپپاراتتاعى ايەلدەردىڭ ۇلەسى 55 پايىزعا جۋىقتاعانىنا قاراماستان, باسشىلىق قۇرامدا بۇل كورسەتكىش 39 پايىزدان اسپايدى. ءوز تاجىريبەمنەن بىلەتىنىم, ايەلدەردى قىزمەتكە تارتۋ كەرەك. بىرىنشىدەن, ەر ادامدار رەنجىمەسىن, ايەلدەر جۇمىسقا وتە مۇقيات, تياناقتى قارايدى. ەر ادامدارمەن سالىستىرعاندا, جەمقورلىق ارەكەتتەرگە بەيىم ەمەس. سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس جونىندەگى اگەنتتىكتىڭ ستاتيستيكاسى سوعان مەڭزەيدى. ساياسي قىزمەتكەرلەر اراسىندا دا ەلەۋلى تەڭسىزدىك بايقالادى. ولاردىڭ قاتارىنداعى ايەلدەردىڭ سانى 10 پايىزعا جەتپەيدى. مەملەكەتتىك قىزمەتتەگى جاستاردىڭ ۇلەسىنە قاتىستى دا ديسپروپورتسيا بار. مەملەكەتتىك قىزمەتتەگى ايەلدەردىڭ, جاستاردىڭ جانە مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ازاماتتاردىڭ سانىن كوبەيتۋ كەرەك. ولاردىڭ, اسىرەسە, باسشىلىق قۇرامدا قىزمەت ەتۋىنە بارىنشا مۇمكىندىك بەرگەن ءجون, – دەدى پرەزيدەنت.

ال ۇلتتىق ستاتيستيكالىق بيۋرو باسشىلىق لاۋازىمدارداعى ايەلدەردىڭ ۇلەسى 40,8% دەپ كورسەتىپتى. قالالاردا بۇل كورسەتكىش 58,5% بولسا, اۋىلداردا ءتىپتى 61,5%-عا جەتىپ جىعىلدى دەيدى ستاتبيۋروداعىلار.

تاعى ءبىر رەسمي دەرەككوز قازاقستان گەندەرلىك تەڭدىك ورناعان قوعام قالىپتاستىرۋدا ايتارلىقتاي جەتىستىككە جەتتى دەپ سۇيىنشىلەپتى. 2022 جىلى ەلىمىز «گەندەرلىك الشاقتىق يندەكسى» (Global Gender Gap Index) رەيتينگى بويىنشا 15 پوزيتسياعا جوعارىلاپ, 146 ەلدىڭ اراسىندا 65-ءشى ورىن يەلەندى-ءمىس.

ال شىنايى ستاتيستيكا رەسمي ساندارعا قانشالىقتى جاقىن? وسى كۇنگە دەيىن گۇلشارا ابدىقالىقوۆادان باسقا اكىم ايەل كورمەگەن (ونىڭ ءوزى 2 جىل بۇرىن ورنىن بوساتتى) قازاقستاندىقتار ەر باسشىلار مەن ايەل باسشىلاردىڭ ۇلەسى تەڭەستى دەگەنگە سەنە قويسىن با? تىم قۇرىعاندا وبلىس اكىمدەرىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىن اتقارىپ وتىرعان نازىك جاندىلاردىڭ قاتارى كوبەيدى مە? جاۋاپ ىزدەدىك…

وبلىس اكىمدەرىنىڭ ورىنباسارلارى

17 وبلىس اكىمدىكتەرىنىڭ رەسمي سايتتارىن ءارى پاراقتاپ, بەرى پاراقتاپ, اكىمنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىن اتقارىپ وتىرعان ءۇش ايەلدى عانا كوزىمىز شالدى. ءار ايماق باسشىسىنىڭ ءۇش ورىنباسارى (كەيبىرىندە ءتىپتى 4 ورىنباساردان) بارىن ەسكەرسەك, بۇل ساناتتاعى نازىك جاندىلاردىڭ ۇلەسىن ءوزىڭىز ەسەپتەي بەرىڭىز…

كەشە عانا قۇمار اقساقالوۆتىڭ ورىنباسارى قىزمەتىنە تاعايىندالعان گۇلبارام مۇساعازينا بۇعان دەيىن وبلىسى اكىمدىگىنىڭ ەكونوميكا جانە بيۋدجەتتىك جوسپارلاۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى قىزمەتىن اتقارعان. جاسى 48-دە, ماماندىعى – زاڭگەر. ەڭبەك جولىن 1997 جىلى جىتىقارا اۋدانىنىڭ سالىق بولىمىندە باستاپ, ءار جىلدارى بۋحگالتەر, قارجىلىق باقىلاۋ ينسپەكتورى بولىپ جۇمىس ىستەپتى. مۇساعازينا – تۇرمىستاعى ايەل, ءۇش بالاسى بار.

اقمولا وبلىسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى التىناي امىرەنوۆا بۇل قىزمەتكە 2022 جىلدىڭ كۇزىندە تاعايىندالعان. جاسى 51-دە, نەگىزگى ماماندىعى – ورىس ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ مۇعالىمى, كەيىننەن مەملەكەتتىك جانە جەرگىلىكتى باسقارۋ ماماندىعى بويىنشا ءبىلىم العان. ەڭبەك جولىن مۇعالىم بوپ باستاپ, ستەپنوگورسك, كوكشەتاۋ قالاسى اكىمدىكتەرىندە باسشىلىق قىزمەتتەر اتقارىپتى. ايماق باسشىسىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىنە تاعايىندالعانعا دەيىن وبلىستىق ىشكى ساياسات باسقارماسىنىڭ باسشىسى لاۋازىمىن يەلەنگەن.

ماڭعىستاۋ وبلىسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى زۆيرا ەسبەرگەنوۆانىڭ ماماندىعى دا ورىس ءتىلى ءپانىنىڭ مۇعالىمى. ەڭبەك جولىن 1987 جىلى اس ءۇي جۇمىسشىسى بولىپ باستاپ, 2003 جىلعا دەيىن مەكتەپتە, جوعارى وقۋ ورىندارىندا ۇستازدىق ەتكەن. 3-4 جىلداي Nur Otan پارتياسىندا (قازىرگى Amanat) قىزمەت ەتكەنىن ەسەپتەمەگەندە, 2004 جىلدان بەرى ماڭعىستاۋ وبلىسى اكىمدىگىندە قىزمەت ساتىسىمەن جوعارى ورلەگەن. 2023 جىلدىڭ كۇزىنەن بەرى وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىن اتقارىپ كەلەدى. جاسى 53-تە, وتباسىلىق جاعدايى تۋرالى مالىمەت جوق.

پارلامەنتتەگى ايەلدەر

سەناتتا 47 دەپۋتات بولسا, ونىڭ 10-ى – ايەلدەر. ال ماجىلىستەگى 98 دەپۋتاتتىڭ نەبارى 18-ءى (18,3%) – ايەل.

تومەنگى پالاتانىڭ بۇعان دەيىنگى شاقىرىلىمدارىنىڭ قۇرامىنا تالداۋ جاساي وتىرىپ, ماجىلىسكە وتكەن ايەلدەر ۇلەسىنىڭ كەمىگەنىن بايقاۋعا بولادى. ماسەلەن, التىنشى جانە جەتىنشى شاقىرىلىمدا ايەل دەپۋتاتتار سانى 29 (27%) بولاتىن.

تاريحقا كوز جىبەرسەك, ەڭ العاش قر پارلامەنتىنىڭ ءماجىلىس سايلاۋى 1995 جىلى 9 جەلتوقساندا ءوتتى. ماجوريتارلىق جۇيە نەگىزىندە 67 دەپۋتات سايلاندى, ولاردىڭ 9-ى – ايەل ادام.

1999 جىلدىڭ كۇزىندە وتكەن ەكىنشى ءماجىلىس سايلاۋىندا سايلانعان 77 دەپۋتاتتىڭ 8-ءى – ايەل.

ءۇشىنشى سايلاۋ 2004 جىلعى قىركۇيەكتە ءوتتى. 77 دەپۋتات سايلاندى: 69 ەر ادام جانە 8 ايەل.

ءتورتىنشى ءماجىلىس سايلاۋى كونستيتۋتسياعا 2007 جىلعى مامىردا ەنگىزىلگەن وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلارعا سايكەس 2007 جىلعى تامىزدا ءوتتى. جاڭارتىلعان كونستيتۋتسياعا سايكەس ءماجىلىس 107 دەپۋتاتتان قۇرالدى. ايەلدەردىڭ سانى ەكى ەسەدەن استام ارتتى – 17 ايەل دەپۋتات.

2012 جىلعى قاڭتارداعى بەسىنشى شاقىرىلىمدا كونستيتۋتسيالىق نورمالارعا سايكەس 2008 جانە 2011 جىلدارى سايلانعان, 2007 جانە 2011 جىلدارى قر پرەزيدەنتى تاعايىنداعان سەنات دەپۋتاتتارى وكىلەتتىكتەرىن جالعاستىردى. بارلىعى 107 دەپۋتاتتىڭ 26-سى ايەل بولدى.

التىنشى قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ سايلاۋى 2016 جىلعى 20 ناۋرىزدا ءوتتى. ءماجىلىستىڭ جاڭا قۇرامىندا: ەر ادامدار – 78 (73%), ايەلدەر سانى – 29 (27%).

جەتىنشى ءماجىلىس سايلاۋى 2021 جىلعى 10 قاڭتاردا ءوتتى. ءماجىلىستىڭ جاڭا قۇرامىندا: ەر ادامدار – 78 (73%), ايەلدەر سانى – 29 (27%).

2023 جىلعى 19 ناۋرىزدا وتكەن سەگىزىنشى ءماجىلىس سايلاۋىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا تومەنگى پالاتا قۇرامىنا بۇرىنعىداي 107 ەمەس, 98 دەپۋتات ەندى. ونىڭ 69-ى پارتيالىق ءتىزىم, قالعان 29-ى ءبىر مانداتتى وكرۋگتەردەن سايلانادى. ىشىندە – 18 ايەل, 80 ەر ادام.