Astanada qaıyrymdylyq júgirisi ótti

Foto: ashyq derekkóz

26 sáýirde Astanada úshinshi ret jyl saıynǵy «Run for autism» qaıyrymdylyq júgirisi ótti, dep jazdy qandastar.kz

Jınalǵan 22 mln teńge qaıyrymdylyq qarajat aýtızm jáne basqa mentaldyq buzylystary bar balalarǵa arnalǵan ınklıýzııany qoldaý kabınetterin ashýǵa baǵyttalatyn bolady.

Is-sharany «Bolashaq» korporatıvtik qory Astana qalasy ákimdiginiń jáne seriktesteriniń qoldaýymen uıymdastyrdy.

Jyl saıynǵy qaıyrymdylyq júgiristiń maqsaty – aýtızm týraly jurtshylyqtyń habardarlyǵyn arttyrý, aýtızm bar adamdardyń ómir sapasyn jaqsartý, olardyń áleýmettenýi jáne óz qabiletterin júzege asyrýy úshin jaǵdaıdy qamtamasyz etý. Is-shara aýtızm máselesi týraly aqparatty taratý aıyna oraı ótkizildi.

Sonymen birge 2025 jylǵy Run for autism mentaldyq densaýlyqqa – aýtızm, depressııa, mazasyzdyq jáne basqa da erekshe mentaldyq kúıdegi adamdardy qoldaýǵa arnalǵan.

Júgiris 1 km., 2,5 km., 5 km. jáne 10 km. tórt qashyqtyq boıynsha ótti. Qatysý baǵasy 6 990 teńgeden bastap 9 990 teńgege deıin boldy.

Qaıyrymdylyq júgiriske Astana, Almaty, Qaraǵandy, Qostanaı, Petropavl, Pavlodar jáne basqa qalalardan barlyǵy 3 500 astam adam qatysty.

Júgiriske qatysýshylar arasynda kásibı sportshylar, parasportshylar, sýrdosportshylar, erekshe balalarmen jumys isteıtin mamandar, damýynda erekshelikteri bar 120-dan astam bala, ata-analar jáne t.b. boldy.

London, Máskeý, Ystambul, sondaı-aq Almaty, Qaraǵandy, Pavlodar, Jańaózen, Jezqazǵan, Oral, Petropavl qalalarynan 28 adam onlaın júgiriske qatysty.

QR Parlamentiniń Senat Tóraǵasy Máýlen Áshimbaev dástúrge sáıkes ıgilikti iske arnaıy qatysyp, ashylý saltanatynda sóz sóıledi. Ol óz sózinde bul jarys salamatty ómir saltyn dáripteıtin jáne erekshe qajettilikteri bar balalardy qoldaýdy kózdeıtin mańyzdy qoǵamdyq bastamaǵa aınalyp kele jatqanyn aıtty.

«Prezıdentimiz Qasym-Jomart Kemeluly Toqaev ınklıýzııany damytý máselesine únemi basa mán berip keledi. Memleket basshysy Ulttyq quryltaı otyrysynda erekshe qajettilikteri bar balalardy jan-jaqty qoldaýǵa arnalǵan jańa zań ázirleýdi tapsyrdy. Qazir osy bastama boıynsha tıisti jumystar qolǵa alyndy. Atalǵan zań shyn máninde azamattarǵa paıdaly bolýy úshin senatorlar qoǵamdyq uıymdardyń ókilderimen jáne sarapshylarmen birge bul baǵytta qandaı basymdyqtarǵa nazar aýdarý kerektigin jan-jaqty talqylap, belsendi jumys júrgizýde», – dedi Máýlen Áshimbaev.

Is-shara sheginde dástúr boıynsha aýtızm jáne damýynda basqa da erekshelikteri bar balalarǵa arnalǵan «Kóńildi starttar» sporttyq-oıyn estafetasy ótkizildi. Oǵan aýtızm bar, psıhıkalyq jáne sóıleý tili damýy tejelgen, Daýn sındromy jáne t.b. bar 5-14 jas aralyǵyndaǵy 200-deı bala qatysty. Estafeta aıaqtalǵan soń balalarǵa is-sharanyń seriktesterinen syılyq tabystaldy.

«Run for autism – bul aýtızm boıynsha zertteýlerdi qoldaý úshin qarajat jınaýǵa arnalǵan halyqaralyq bastama. Ol álemniń eń iri qalalarynda ótkiziledi: Nıý-Iork, London, Berlın, Chıkago, Pıtsbýrg jáne t.b. Qazaqstanda «Run for Autism»-di alǵash ret «Bolashaq» qory 2023 jyly ótkizdi. Birinshi jyly qatysqandar sany 1300 adam bolsa, búgingi kúni qatysýshylar sany 3000-ǵa jetti jáne 300-deı adam is-sharany uıymdastyrýǵa qatysty.

Qatysýshylar sany kóbeıip jatqany qýantady, óıtkeni bul aýtızm jáne jalpy mentaldyq buzylystar týraly biletin adamdar sany artyp kele jatyr degen sóz. Bıyl biz júgiristi jalpy mentaldyq densaýlyq taqyrybyna arnaımyz. Búgin biz ınklıýzııa, alýan túrlilik, stıgmasyz ómir, mazasyzdyqpen, depressııamen ómir súrip jatqandar úshin degen maqsatpen júgiremiz. О́kinishke oraı, árkim osyndaı hálge ushyraýy múmkin, sondyqtan da máseleni kóz juma salmaı, moıyndap, ýaqytyly kásibı kómekke júgingen mańyzdy», — dep atap ótti «Bolashaq» qorynyń Qamqorshylyq keńesiniń Tóraıymy Dınara Gaplan.

Kóptegen basqa qatysýshylar sııaqty Eldos Imanbaev júgiriske aýtızm bar 16 jasar uly Beknazarmen birge keldi. Beknazar 2,5 km qashyqtyq júgiriske qatysty.

«Ulym ekeýmiz Run for Autism júgirisine qatysýdy uıǵarǵan sebebimiz: bul taqyryp bizge jaqyn. Biz árbir bala ózin qabyldanǵan, qajet jáne baǵalanǵan bolyp sezinetin ınklıýzıvti orta qurý qanshalyqty mańyzdy ekenin bilemiz. Bul bizdiń erekshe adamdar qaýymdastyǵyn qoldaý tásilimiz. Bul tek sporttyq shara emes, birlik, túsinistik pen shabyt beretin alań. Erekshe balalar úshin kez kelgen is-shara – ózin jeńip, óz múmkindikteriniń sheginen attap, jańa emoııalardy seziný múmkindigi ekenin túsingen mańyzdy» — dedi Eldos Imanbaev.

Márege jetken barlyq qatysýshylar estelik medaldarǵa ıe boldy, al ár qashyqtyq boıynsha jeńimpazdar dıplomdar men medaldarmen marapattaldy. Árbir júgirýshige shopper, fýtbolka, júgiriske arnalǵan nómir, utys oıyny úshin nómiri, tamaqqa talon, baǵdarlama, sporttyq batonchıkten jáne paıdaly «chıabatta» nanynan turatyn jınaq tabystaldy. Nıet bildirgender júgiristen basqa, júgiristiń brendik tańbalary bar ónimder jáne seriktesterden sertıfıkattar salynǵan arnaıy boksty satyp alyp, is-sharany qoldaı aldy.
Júgiriske halyqaralyq kompanııalardyń, shetel elshilikteri, onyń ishinde Japonııa, Ulybrıtanııa, Ispanııa, Túrkııa, Úndistan, Cheh Respýblıkasy, Polsha, Belarýs Respýblıkasy elshilikteri qatysty.

«Ulymda Daýn sındromy bar. Júgiris meniń ulym sııaqty erekshe qajettilikteri bar balalardy qoldaıtyndyqtan oǵan qatyspaq boldym. Is-sharanyń maqsaty ózime jaqyn» — Hıroakı Fýnata, Qazaqstandaǵy Japonııa Elshiliginiń shtat qyzmetkeri.
Júgiriske qatysýshylar arasynda Dýbaıǵa eki kisige joldama, «World Class» fıtnes-ortalyǵynan ⁠jyldyq abonementter, «Hilton Astana» qonaq úıinde turýǵa, «M Clinic» klınıkasynda tekserýden ótýge sertıfıkat, GALAXY S24 smartfony, «Orlov monshalaryna» sertıfıkattar jáne taǵy basqa baǵaly júldeler utysy ótkizildi.
Qaıyrymdylyq júgiris Astana qalasy ákimdiginiń, Eurasian Resources Group (ERG), «Eýrazııalyq bank» AQ, «NAK» qurylys holdınginiń, «ALSTOM», «ECOSHOP Astana», «Jiger gaz», «Shaurma Food» qazaqstandyq dámdi taǵamdar jelisi, «MYD Production» kompanııalarynyń, «G-life» aýyz sýy, «Astana Production» ıvent-agenttiginiń, «M Clinic» klınıkasy, «K-cell», «Argymaq» premıaldy brendiniń, «World Class Botanıcheskıı» fıtnes-ortalyǵy, «Ocean Love» týrıstik fırmasy, «Hilton Astana» qonaq úıi, «Marwin» kompanııasy, «New Level» jarnama-óndiristik kompanııasy, «Sundar Yoga» ıoga stýdııasy, býrgernoı «All off Burger» býrgerler, «Orlov monshalary» kompanııasy, «Anta» sport dúkeni, «Moıa ferma», «Poleznyı hleb» kompanııalary, «WOW swim» júzý mektebi, «Ailand» saýyq ortalyǵy, «Solnechnyı mır» QQ, masterskoı detskıh prazdnıkov «Lim-po-po» balalarǵa arnalǵan merekeler sheberhanasy, «RIKA» ekspress poshtasy, «Nomad Triathlon Club» trıatlon klýby, «My Start», «Super Kyz», «CleverMarket» onlaın-dúkeni, «TOOBA» kompanııasynyń qoldaýymen ótkizildi. Aqparattyq seriktester: «Qazsport TV», «Qazaqstan TV», «Jibek joly», «Silk Way» telearnalary, «Love radio», «Radıo Dacha», «Toı Dýman» radıostanııalary, «QazAqparat» HAA, medıa «Gorod24», «Mustafin Magazine», «AMANAT Group» medıaholdıngi.

Anyqtama:

Aýtızm jáne mentaldyq densaýlyq boıynsha statıstıka
AIBbD UǴPO-nyń (2024 j.) derekterine sáıkes Qazaqstanda 15 000-nan astam bala turady, onyń 7 myńdaıy mektep jasyna deıingi balalar. Al beıresmı derekterge sáıkes elimizdegi aýtızm bar balalar sany 35 000-nan asady. DDU 100 balanyń bireýinde aýtızm spektriniń buzylýy bar, al AQSh-tyń Aýrýlardy baqylaý jáne aldyn alý ortalyǵynda (CDC) bul kórsetkish 31 balanyń bireýinde bar dep  esepteıdi.

DDU derekterine sáıkes psıhıkalyq buzylystar dúnıe júzinde 10-19 jas aralyǵyndaǵy árbir jetinshi adamda kezdesedi; bul osy jas tobyndaǵy aýrýlardyń álemdik sanynyń 15% quraıdy. Depressııa, mazasyzdyq jáne minez-qulyq buzylystary jasóspirimder arasyndaǵy aýrý men múgedektiktiń negizgi sebepteriniń biri bolyp tabylady.

QR Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń Respýblıkalyq psıhıkalyq densaýlyq ǵylymı-praktıkalyq ortalyǵynyń (RPDǴPO) málimeti boıynsha 2023 jyly dınamıkalyq baqylaýdaǵy psıhıkalyq jáne minez-qulyq buzylystary bar naýqastardyń jalpy sany 198,4 myń adamnan asty.
Resmı derekterge sáıkes Qazaqstanda 2025 jylǵy 1 aqpandaǵy jaǵdaı boıynsha psıhıkalyq minez-qulyq buzylystary (aýrýlary) bar 296,7 myń adam, onyń ishinde 92,5 myń adam psıhoaktıvti zattardy (PAZ) qoldaný saldarynan dınamıkalyq baqylaýda tur. Countrycassette halyqaralyq táýelsiz onlaın-jýrnalynyń málimeti boıynsha 2024 jyly depressııanyń taralýy boıynsha Qazaqstan 180 eldiń arasynda 93-shi orynǵa shyqty.

«Bolashaq» qorynyń ınklıýzıvti bilim berýdi damytý baǵdarlamasynyń nátıjeleri týraly
2015 jyldan beri «Bolashaq» qory Qazaqstannyń 24 qalasynda 71 ınklıýzııany qoldaý kabınetin ashty. Qor balalar úılerindegi 2000 balaǵa jáne aýtızm jáne damýynda basqa erekshelikteri bar balalary bar 10 000-nan astam otbasyn qamtydy, aýtızm jáne damýynda basqa erekshelikteri bar 800-den astam balany úıde oqytýdan shyǵardy, 4 000 mamandy jáne ata-anany oqytty, sondaı-aq 139 bilim berý jáne jol júrý grantyn berdi. Aýtızm, Daýn sındromy jáne damýynda basqa erekshelikteri bar 200-ge jýyq bala kásibı jáne sporttyq bilim alyp jatyr. «Bolashaq» qory aýtızm bar jasóspirimderdi kásiptik oqytý jobasyn elimizde birinshi bolyp iske qosty.

Búgingi tańda «Naýbaıshy», «Kondıter» jáne «Tiginshi» mamandyqtary boıynsha 54 jasóspirim bilim alyp, qazir taǵy 20 bala bilim alýda. Mentaldyq densaýlyqty qoldaý aıasynda Qor ata-analar men erekshe balalarmen jumys isteıtin mamandarǵa psıhologııalyq qoldaý toptarynyń jumysyn uıymdastyrdy, 40-tan astam adamǵa kómek kórsetildi.

«Run for autism» júgirisi týraly
2023-2024 j.j. júgiristerge 3 351 adam qatysty, onyń ishinde 200-den astam erekshe bala. 20 mln-nan astam qaıyrymdylyq qarajat jınaldy, osy qarajatqa Astana q. 10 balabaqshasynda (№54, №60, №66, №35, №24, №63, №77, №80, №86, №98) ınklıýzııany qoldaý kabınetteri ashylyp, jabdyqtaldy. Kún saıyn 100-den astam erekshe bala balabaqshaǵa baryp júr.