اتىراۋ مۇناي وڭدەۋ زاۋىتىن جاڭعىرتۋ ايماق ەكونوميكاسىنا قالاي اسەرى ەتتى?

تاعى دا اتىراۋ مۇناي وڭدەۋ زاۋىتىن جاڭعىرتۋ تاقىرىبىندا ءسوز قوزعاماقپىن.  نەلىكتەن مەن ءوز شولۋلارىمدا ءدال وسى زاۋىتتى ەرەكشە اتاپ ءوتتىم?   

ونىڭ باستى سەبەبى بۇل زاۋىت تولىق جاڭعىرتۋدان ءوتتى جانە بۇرىنعى اتىراۋ مۇناي وڭدەۋ زاۋىتىنىڭ نەگىزىندە جاڭا ءوندىرىس ورنى سالىندى. ەندى كاسىپورىن مۇنايدى تەرەڭ وڭدەۋ كەشەنى, ءارى حوش ءيىستى زاتتار شىعاراتىن زاۋىت. قايتا قۇرۋ كەزىندە ءتىپتى زاۋىت ىشىندەگى تەمىر جولدار دا جاڭعىرتىلدى.  مۇناي ونىمدەرىن ءتۇسىرۋ ستانساسى اتىراۋ قالاسىنىڭ سىرتىنا كوشىرىلدى, بۇل قالا ەكولوگياسىنا دا, قاۋىپتىلىگى جوعارى جۇكتەردى قالا شەگىنەن تىس تاسىمالداۋعا دا اسەر ەتكەنى ءسوزسىز.

بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا مۇناي ونىمدەرىن, اتاپ ايتقاندا, جانارماي, ديزەل جانە اۆياتسيالىق وتىن ءوندىرىسىنىڭ ايتارلىقتاي ارتۋىنا بايلانىستى اتىراۋ مۇناي وڭدەۋ زاۋىتىن جاڭعىرتۋ تيىمدىلىگىنىڭ دەڭگەيىنە كوپ كوڭىل بولىنەدى.

بىراق جۇرگىزىلگەن قايتا قۇرۋدىڭ باسقا ماڭىزدى ناتيجەسى – كاسىپورىندى جاڭعىرتۋدىڭ ەل ءۇشىن جانە ونىڭ ىشىندە ءوڭىر بيۋدجەتى ءۇشىن سالىق تولەمدەرىنىڭ ارتۋى,  ەكونوميكالىق تيىمدىلىگىنە نازار اۋدارۋ قاجەت.

ەلىمىزدەگى ەڭ ءىرى سالىق تولەۋشى ​​»تەڭىزشەۆرويل» جشس اتىراۋ وبلىسىنىڭ, جالپى ەلىمىزدىڭ بيۋدجەتىن تولىقتىرۋدا شەشۋشى ءرول اتقاراتىنى انىق.

اتالعان زاۋىتتى جاڭعىرتۋ ناتيجەسىندە اتىراۋ وبلىسىنىڭ بيۋدجەتىنە تۇسەتىن تۇسىمدەردىڭ ۇلەسى 2017 جىلعى 16,4 ملرد تەڭگەگە ءوستى. 2020 جىل قورىتىندىسى بويىنشا 35,3 ملرد تەڭگەگە دەيىن جەتتى.

سونىمەن قاتار, 2017 جىلى اتىراۋ مۇناي وڭدەۋ زاۋىتىنىڭ اتىراۋ وبلىسى بيۋدجەتىنە اۋدارىم سوماسى جەرگىلىكتى بيۋدجەت كىرىستەرىنىڭ جالپى سوماسىنىڭ شامامەن 15%-ىن قۇرادى, قازىردىڭ وزىندە جەرگىلىكتى بيۋدجەتكە سالىق تۇسىمدەرىنىڭ شامامەن 20%-ىن كاسىپورىن قامتاماسىز ەتىپ وتىر. ياعني, زاۋىتتى جاڭعىرتۋ ناتيجەسىندە اتىراۋ مۇناي وڭدەۋ زاۋىتىنان وبلىستىق بيۋدجەتكە تۇسەتىن سالىق تولەمدەرىنىڭ كولەمى 2,2 ەسەگە ارتتى.

بۇگىنگى تاڭدا اتىراۋ مۇناي وڭدەۋ زاۋىتى سالىق تولەمدەرى بويىنشا وبلىستاعى ەكىنشى سالىق تولەۋشى, «تەڭىزشەۆرويلدان» كەيىنگى ورىندا.

2021 جىلدىڭ 9 ايىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا.  اتىراۋ مۇناي وڭدەۋ زاۋىتى بيۋدجەتكە شامامەن 54,1 ملرد تەڭگە تولەدى, جەرگىلىكتى بيۋدجەتكە – 33,6 ملرد تەڭگە, رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتكە – 20,5 ملرد تەڭگە.

كاسىپورىن تەك اتىراۋ وبلىسىنىڭ عانا ەمەس, بۇكىل باتىس قازاقستاننىڭ ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىندا شەشۋشى ءرول اتقاراتىنى ءسوزسىز.

اتىراۋ مۇناي وڭدەۋ زاۋىتىن جاڭعىرتۋ مۇناي ونىمدەرىنىڭ سۇرانىسقا يە تۇرلەرىن ءوندىرۋدىڭ وڭ ديناميكاسىنا دا, سالىقتىڭ وسۋىمەن كورىنەتىن جاڭا سالالاردىڭ ەكونوميكالىق كورسەتكىشتەرىنىڭ ءوسۋ ديناميكاسىنا دا ايتارلىقتاي اسەر ەتتى دەپ سەنىممەن ايتۋعا بولادى.

بۇگىندە ءبىز ءبىرتۇتاس اتىراۋ وبلىسى بويىنشا قول جەتكىزىلگەن ناتيجەلەرىنىڭ تيىمدىلىگىن ايتىپ وتىرمىز.  اتىراۋ مۇناي وڭدەۋ زاۋىتى وندىرەتىن مۇناي ونىمدەرىن جەتكىزۋ گەوگرافياسىن قاراستىرا وتىرىپ, زاۋىتتى جاڭعىرتۋ جالپى باتىس قازاقستاننىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىنا وڭ اسەر ەتتى دەۋگە بولادى.

ەرلان جاۋكين