باعدات مۋسين تاعى ءبىر ەل بىلمەگەن جاڭالىعىمەن ءبولىستى

الايدا بۇل باعدارلامانىڭ ماقسات شىڭى اسقار, مىندەت مەجەلەرى بيىك ەمەس. ونىڭ باستى نىسانالى ينديكاتورىنا سايكەس, تسيفرلىق دامۋ مينيسترلىگى «سامۇرىق-قازىنا», «قازاقتەلەكوم», «ۇات» اق سياقتى سالا الپاۋىتتارىمەن بىرگە, جاساندى زەردە تەحنولوگيالارىن قولدانا وتىرىپ كورسەتىلەتىن مەملەكەتتىك قىزمەتتەردىڭ ۇلەسىن 2024 جىلعى – 0 پايىزدان 2025 جىلى – 2%-عا, 2026 جىلى – 5%-عا, 2027 جىلى – 10%-عا, 2028 جىلى – 15%, 2029 – 20%-عا عانا جەتكىزۋدى جوسپارلادى. بۇل قارقىنمەن الەمنىڭ الدىڭعى قاتارىنا شىعۋ قيىن.

IT-مامان ابزال بايمۋرزين نەبارى 3,5 بەتتەن عانا تۇراتىن 2029 جىلعا دەيىنگى «جاساندى ينتەللەكتتى دامىتۋ تۇجىرىمداماسىن ىسكە اسىرۋ بويىنشا ءىس-شارالار جوسپارىنىڭ» جوباسى شيكى ەكەنىنە نازار اۋدارتتى.

«جاساندى ينتەللەكت تۇجىرىمداماسىنىڭ مەملەكەتتىك تىلدەگى جوباسىن ازىرلەگەندەر ءوز ينتەللەكتىسىنىڭ دەڭگەيىن كورسەتىپ الدى. وندا قالپىمەن قاتە ءورىپ ءجۇر. مىسالى, «يندەكاتور», «ينفراقۇوىلىم», «سامرقك-قازىنا», «سامرۇك-قازىنا» جانە باسقا ورەسكەل قاتەلەردەن كوز سۇرىنەدى. ونى ايتپاعاننىڭ وزىندە, تۇجىرىمداما جوباسىنىڭ اپىل-عۇپىل, اسىعىس جاسالعانى بايقالادى. بۇل قۇجاتتى كاسىبي قوعامداستىق اراسىندا كەڭ تالقىلاۋعا سالىپ, شيراتىپ, پىسىتىپ الۋى كەرەك ەدى. مىسالى, 2029 جىلى جز تەحنولوگيالارى قولدانىلاتىن مەمقىزمەتتەردىڭ ۇلەسىن 20%-عا جەتكىزۋ مىندەتى قويىلعان. الايدا وعان قالاي قول جەتكىزىلەتىنى انىق ەمەس», – دەدى ساراپشى.

مينيسترلىك كادرلاردى دايارلاۋعا ءمان بەرمەك. ول ءۇشىن ازاماتتار «جاساندى زەردە بويىنشا جالپىعا قولجەتىمدى وقىتۋ كۋرستارىنان» وتەدى. بىرەر ايلىق كۋرستى بىتىرگەندەرگە شۇلەن تاراتقانداي, جاپپاي سەرتيفيكات ۇلەستىرىلەدى. وسىلايشا, مامان دايارلاۋ جوسپارىن ورىنداپ تاستاماق.

جوسپار بويىنشا بەرىلگەن سەرتيفيكاتتاردىڭ سانى 2024 جىلعى – 100-دەن 2025 جىلى 30 ەسەگە – 3 مىڭعا دەيىن كوبەيەدى. ءارى قاراي دا ەسەلەپ ارتادى: 2026 جىلى – 7 مىڭ, 2027 جىلى – 10 مىڭ, 2028 جىلى – 15 مىڭ, 2029 جىلى – 20 مىڭ سەرتيفيكات ۇلەستىرەدى. ناتيجەسىندە, 2029 جىلعا قاراي جاساندى ينتەللەكت بويىنشا كەمىندە 80 مىڭ ادام كۋرستان وتەدى.

ا.بايمۋرزين مەملەكەتتىڭ ءوزى نەمەسە بيزنەس-پەرىشتەلەر, ۆەنچۋرلىق قورلار ارقىلى سول جاڭا مامانداردىڭ جوبالارىن قولداماسا, جۇمىسقا تارتپاسا, الەۋەتىن ىسكە جاراتپاسا, ونىڭ ءبارى شەتەلگە كەتىپ قالۋى مۇمكىن ەكەنىن ەسكەرتەدى. بۇرىن دا سولاي بولعان. سالدارىنان, مەملەكەتتىڭ وسى سالاعا جۇمساعان قىرۋار قارجىسىنان ەلگە پايدا, قايتارىم بولمايدى.

مينيسترلىكتىڭ مالىمەتىنشە, جاساندى زەردە بويىنشا وقىتۋ كۋرستارى ونلاين جۇرەدى جانە اشىق قولجەتىمدىلىكتە بولادى. ونى بيىلعى قىركۇيەكتە باستاۋ كوزدەلگەن. وعان دەيىن تەندەرلەر ويناتىلىپ, كۋرستاردى ازىرلەيتىن فيرمالار انىقتالادى.

كۋرس اياسىندا تەك «جاساندى ينتەللەكت, ونىڭ تەحنولوگيالارى مەن مۇمكىندىكتەرى جانە ىقتيمال قاۋىپ-قاتەرلەرى تۋرالى بازالىق ءبىلىم بەرىلەتىنى» ايتىلعان. سوعان قاراماستان, ونى بىتىرگەندەر جز بويىنشا ايتي مامان سەرتيفيكاتىن الادى.

قۇجاتتاعى ەڭ ءىرى جوبا – 2025 جىلعى جەلتوقسانعا قاراي سالالىق ۋنيۆەرسيتەت اشۋ بولىپ وتىر. ناقتىلاعاندا, ەلىمىزدەگى جوعارعى وقۋ ورىندارىنىڭ ءبىرىنىڭ (قايسىسى ەكەنى جازىلماعان) بازاسىندا جاساندى ينتەللەكت جوعارعى مەكتەبىن اشۋ جوسپارلانعان. وندا جاستار «كومپيۋتەرلىك كورۋ – كومپيۋتەرنوە زرەنيە», «ماشينالىق وقىتۋ – ماشيننوە وبۋچەنيە», «تابيعي ءتىلدى وڭدەۋ – وبرابوتكا ەستەستۆەننوگو يازىكا» سياقتى پاندەر بويىنشا باكالاۆرياتتا جانە ماگيستراتۋرادا وقي الادى.

ساياسات نۇربەك باسقاراتىن عىلىم جانە جوعارعى ءبىلىم مينيسترلىگى باعدارلاما اياسىندا وزگە ۋنيۆەرسيتەتتەر جانىنان جز-نىڭ سالالىق زەرتحانالارىن قۇرىپ شىعادى.

بيىلعى جەلتوقساندا مينيسترلىك «ۇلتتىق جاساندى ينتەللەكت پلاتفورماسىن قۇراتىن» بولادى.

تسيفرلىق دامۋ مينيسترلىگى «سامۇرىق-قازىنا» ۇلتتىق ءال-اۋقات قورىمەن تىزە قوسىپ, سۋپەركومپيۋتەر جاساپ شىعۋعا نيەتتى. وتاندىق سۋپەركومپيۋتەر كەلەسى 2025 جىلعى جەلتوقسانعا دەيىن ىسكە قوسىلۋعا ءتيىس ەكەن.

جوبا اياسىندا سونداي-اق جاساندى ينتەللەكتكە ارنالعان دەرەكتەر ورتالىعى تۇرعىزىلماق. جالپى, جز باعدارلاماسى Data ورتالىقتار سالۋ جوبالارىنا تولى. الەمدىك ەكونوميكادا, ساياساتتا, گەوساياساتتا جانە باسقا دا سالالاردا جەتەكشى ءرول وينامايتىن, اينالدىرعان 20 ميلليون عانا حالقى بار قازاقستانعا سونشا دەرەكتەر ورتالىعىنىڭ نە ءۇشىن قاجەت ەكەنى تۇسىندىرىلمەگەن.

بۇل سالالىق باعدارلامالىق قۇجاتتى جۇزەگە اسىرۋعا جالپى قانشا ميلليارد قاراجات جۇمسالاتىنىن جاريالانبادى.

ءبىر بەلگىلىسى, تەك قايتارىمسىز گرانت تۇرىندە عانا IT-شىلەرگە 21 ميلليارد تەڭگە ۇلەستىرۋ ۇسىنىلعان.

اتاپ ايتقاندا, جاساندى ينتەللەكتتى دامىتۋدى ىنتالاندىرۋ ماقساتىندا گرانتتىق قارجىلاندىرۋ كولەمى 2024 جىلى – 2 ملرد, 2025 جىلى – 3,7 ملرد, 2026 جىلى – 3,7 ملرد, 2027 جىلى – 3,7 ملرد, 2028 جىلى – 3,9 ملرد, 2029 جىلى – 4 ملرد تەڭگەنى قۇراماق.

جالپى, ۋاكىلەتتى ورگان رەتىندە تسيفرلىق دامۋ مينيسترلىگى جز-نى دامىتۋ ءىسىن ءبىر جەردەن ۇيلەستىرەتىن ورتالىققا اينالا الماعانى اڭعارىلادى. مىسالى, قارجىلىق سەكتور جز-نى ءوز بەتىنشە دامىتۋدا. جاڭا باعدارلامادان ونىڭ ءبارى قالىس قالعان.

ۇلتتىق بانكتىڭ حابارلاۋىنشا, جاساندى ينتەللەكتكە قۇرىلعان ماشينالىق وقىتۋ بۇل سەكتوردا قازىردىڭ وزىندە ينفلياتسيانى بولجاۋ, تۇتىنۋشىلىق كرەديتتەردىڭ ءوسۋ تاۋەكەلدەرىن تالداۋ, تسيفرلىق تەڭگەنىڭ ستسەناريلەرىن باعامداۋ, قارجى سالاسىنداعى اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ جوبالارىندا, بانكتەردە جانە وزگە ماقساتتاردا قولدانىلىپ جاتىر. بۇل تەك باسى عانا ەكەن.

«قازىرگى ۋاقىتتا قارجى نارىعىنا قاتىسۋشىلارعا ارناپ, بارلىق وڭدەلەتىن دەرەكتى جيناۋ, ساقتاۋ جانە وڭدەۋ تەتىكتەرىن ىسكە قوسۋ سالاسىندا دا جز, ماشينالىق وقىتۋ ادىستەرىن قولدانۋ جوسپارلانىپ وتىر. بۇعان ترانزاكتسيالىق دەرەكتەرگە نەگىزدەلگەن شەشىم قابىلداۋ ءۇشىن اناليتيكالىق سەرۆيستەردى قولدانۋ ارقىلى قول جەتكىزىلەدى. تالداۋ قۇرالدارىن تەحنيكالىق تۇرعىدان ىسكە اسىرۋ اياسىندا ترانزاكتسيالىق بەلسەندىلىكتەگى تىعىز بايلانىستاردى انىقتاۋ ءۇشىن ماشينالىق وقىتۋ ادىستەرىن پايدالانۋ دا جوسپاردا بار», – دەپ ءمالىم ەتتى ۇلتتىق بانك.

بۇدان بولەك, قازاقستاندىق مونەتارلىق رەتتەۋشى وزىق مەملەكەتتەردىڭ ورتالىق بانكتەرى مەن رەتتەۋشى ورگاندارىنىڭ بولجام مەن تالداۋ جاساۋدا جاساندى زەردەنى قالاي قولداناتىنىن زەردەلەر جاتىر.

ۇلتتىق بانكتىڭ قارجى نارىقتارىن زەرتتەۋ باسقارماسىنىڭ باس مامانى, اناليتيك ەلدوس داۋلەتحان ۇلىنىڭ ايتۋىنشا, جاساندى ينتەللەكت تەحنولوگيالارىن قولدانۋدىڭ ءورىسى وتە كەڭ.