بالقاش كولى تارتىلىپ بارادى

فوتو: اشىق دەرەككوز

ارناسىنان اسپاق تۇگىلى, ءوز دەڭگەيىنە جەتە الماي تۇرعان بالقاش كولىنىڭ تاعدىرىنا تابيعات جاناشىرلارى الاڭداۋشىلىق ءبىلدىرىپ, دابىل قاعۋدا, دەپ حابارلايدى Azattyq Rýhy الماتى ارناسىنا سىلتەمە جاساپ.

قازاقستاننىڭ ءتۋريزمىن تۇلەتەدى دەپ كوپشىلىك اتوي سالاتىن بالقاش كولىنىڭ بولاشاعى ەلدى الاڭداتۋدا. ويتكەنى, كول دەڭگەيى سوڭعى جىلدارى 2 مەترگە دەيىن ءتۇسىپ كەتكەن. بيىلدىڭ ءوزى 15 سانتيمەترگە عانا مولايىپتى. كولدىڭ تارتىلۋى ونداعى تىرشىلىك يەلەرىنە دە ايتارلىقتاي زيانىن تيگىزىپ وتىر دەيدى عالىمدار.

بالىق شارۋاشىلىعى عىلىمي-وندىرىستىك ورتالىعىنىڭ بالقاش بولىمشەسىن باسقاراتىن ەركىنبەك قۇماتاەۆتىڭ ايتۋىنشا, بۇل ەكولوگيالىق ماسەلە. اقپار ءۇشىن ايتايىق, 2021 جىلدان باستاپ كول ايتارلىقتاي تارتىلىپ, بالىق ازايىپ كەتكەن ەدى. سۋاستى تىرشىلىك يەلەرىنىڭ تابيعي كوبەيۋىنە جايلى, جاعالاۋعا جاقىن جەرلەر تايازدانا باستاعان. قازىر عىلىمي ورتالىقتا بالىقتى قولدان كوبەيتۋ جۇمىسى جۇرگىزىلۋدە. بىراق بالقاشتىڭ بالىعىن مولايتۋ ءۇشىن ۇلكەن قويما سالىنۋ كەرەك.

«سۋ دەڭگەيى تۇسكەن سايىن بالىققا, اتاپ ايتقاندا, بالىقتىڭ ۋىلدىرىق شاشۋىنا زيانىن تيگىزەدى. مىنا قامىستى, جاقسى جايىلىمدى, ۋىلدىرىق شاشاتىن اۋماقتاردا سۋ دەڭگەيى ءتۇسىپ, ول جاققا بالىق كىرە المايدى. جالپى اۋماعى 18 مىڭ گەكتاردى الىپ جاتقان كولدە سۋ كولەمى – 100 تەكشە شاقىرىم. تەرەڭدىگى ورتاشا ەسەپپەن 6 مەترگە جۋىق. وعان 5 وزەن قۇيادى دەسەك, سونىڭ دەنى ىلەدەن كەلەدى», – دەيدى «بالىق شارۋاشىلىعى عىلىمي-وندىرىستىك ورتالىعى» بالقاش بولىمشەسىنىڭ باسشىسى ەركىنبەك قۇماتاەۆ.

كورشىلەس قىتايدان باستاۋ الاتىن بۇل وزەننەن سوڭعى جىلدارى سۋ از كەلۋدە, دەيدى ماماندار. ەگەر كول وسى بەتىمەن تارتىلا بەرسە, كەلەشەكتە سۋ جولدارىنىڭ باعىتتارى دا وزگەرۋى مۇمكىن. بىراق ازىرگە ونداي قاۋىپ جوق.

«سۋ دەڭگەيىنىڭ ءتۇسۋى – كەمە جولدارىنىڭ قاۋىپسىزدىگىنە اسەر ەتكەن جوق. بارلىق باعىت ساقتالعان. كولدىڭ تەرەڭدىگىن ۇنەمى تەكسەرىپ وتىرامىز. قانداي دا وزگەرىستەر بولسا, مىندەتتى تۇردە الدىن الۋ شارالارىن جاسايمىز», – دەيدى  «قازاقستان سۋ جولدارى» رمقك ىلە-بالقاش فيليالى وندىرىستىك قىزمەت باسشىسىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى رومان داۋكاەۆ.

بالقاش شاھارى ءوندىرىستى قالا بولعانىمەن ەكولوگتار كولگە ماڭايداعى كاسىپورىنداردان قاۋىپ جوق دەيدى. بۇل ماقساتتا مونيتورينگ جۇرگىزىلىپ, تۇراقتى تەرسەرىس جۇرگىزىلەدى.

«بالقاش كولىنە وندىرىستىك قالدىقتار اعىزىلمايدى. ءبىز مۇنى ۇنەمى باقىلاۋدا ۇستاپ وتىرمىز. تەك سۋ الاتىن كاسىپورىندار بار. بىراق ينسپەكتسيانىڭ رۇقساتىمەن بەلگىلى ءبىر مولشەردە عانا پايدالانادى. ونىڭ وزىندە پايدالانىلعان سۋدى سۇزگىدەن وتكىزىپ, اناعۇرلىم تازا ەتىپ كولگە قايتا قۇيادى. تابيعي تەپە-تەڭدىكتىڭ بۇزىلۋىنا ەش اسەرى جوق», – دەيدى ەكولوگيا دەپارتامەنتىنىڭ بالقاش قالاسى بويىنشا مەملەكەتتىك ينسپەكتورى شولپان وتەباەۆا.

بالقاش كولىنىڭ بولاشاعى ىلە وزەنىنەن كەلەر سۋعا دا تىكەلەي بايلانىستى. ازىرگە ماماندار شاعىن شىعاناقتاردى ازايتۋ ارقىلى ماسەلەنى ۋاقىتشا بولسىن شەشە تۇرۋعا كەڭەس بەرەدى. ال, ارالدىڭ كەبىن كيىپ قالماس ءۇشىن بيلىك عالىمدارمەن بىرلەسە جۇمىس ىستەمەسە, بولماي تۇرعانى تاعى بار.