جاڭالىقتار
بەكتەنوۆ توقاەۆتىڭ پرەزيدەنتتىگى تۋرالى ماقالا جازدى
فوتو: gov kz
تاياۋ كۇندەرى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ ەل تىزگىنىن قولىنا العانىنا التى جىل تولادى. پرەمەر-مينيستر ولجاس بەكتەنوۆ وسىعان وراي ماقالا جازدى, — دەپ حابارلايدى qandastar.kz
ۇكىمەت باسشىسىنىڭ سوزىنشە, وسى ۋاقىت ىشىندە قازاقستان كوروناۆيرۋس پاندەمياسىنان باستاپ جاھاندىق گەوساياسي شيەلەنىستەرگە دەيىنگى كوپتەگەن سىن-قاتەرگە قاراماستان, ەكونوميكالىق دامۋدا ەلەۋلى ناتيجەلەرگە جەتتى.
«2024 جىلدىڭ سوڭىندا ءجىو 288 ميلليارد دوللار بولدى. جان باسىنا شاققانداعى ءجىو 14 مىڭ دوللاردان استى. قازاقستان تابىسى جوعارى ەلدەر توبىنا ەداۋىر جاقىندادى.
مەملەكەت باسشىسى مۇنايدان تىس سالالاردى دامىتۋعا باسىمدىق بەرە وتىرىپ, ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋدى كەزەك كۇتتىرمەيتىن ماڭىزدى مىندەت رەتىندە ايقىندادى. بۇل جۇمىستىڭ ناقتى ناتيجەسىن قازىردىڭ وزىندە كورىپ وتىرمىز – شيكىزاتتىق ەمەس سالالار ەكونوميكالىق ءوسۋدىڭ قوزعاۋشى كۇشىنە اينالىپ وتىر. 2019-2024 جىلدار ارالىعىندا وڭدەۋ ونەركاسىبىندە ءوندىرىس كولەمى 31,4%-عا, قۇرىلىستا 96,3%-عا ءوستى. جالپى ونەركاسىپ قۇرىلىمىندا وڭدەۋشى كاسىپورىندار ءوز ۇلەسى بويىنشا ءوندىرۋشى سەكتورمەن تەڭەستى», — دەپ جازدى بەكتەنوۆ.
Dalanews.kz جازعانداي, 2024 جىلدىڭ وزىندە وڭدەۋ ونەركاسىبىندە جالپى قۇنى 1,3 تريلليون تەڭگە بولاتىن 180 ينۆەستيتسيالىق جوبا ىسكە اسىرىلعان. ناتيجەسىندە بۇل سەكتوردا سوڭعى ونجىلدىقتاعى ەڭ جوعارى كورسەتكىشكە, شامامەن 6% وسىمگە قول جەتكىزىلگەن. التى جىل ىشىندە ماشينا جاساۋ سەكتورىنداعى ءوندىرىس ءۇش ەسە وسسە, ونەركاسىپتىك ءوندىرىستىڭ جىلدىق ورتاشا ءوسىمى 20,3% بولدى.
«ناقتى سانداردا, 2018 جىلى 30 مىڭ بىرلىكتى قۇراعان جەڭىل اۆتوموبيلدەردىڭ سانى 134 مىڭ بىرلىككە دەيىن جەتتى. سول سياقتى جۇك اۆتوموبيلدەرى بويىنشا دا التى ەسەدەن استام – 7,1 مىڭ بىرلىككە دەيىن, اۆتوبۋستار بويىنشا جەتى ەسەگە, ياعني 2,9 مىڭ بىرلىككە دەيىن, ارنايى تەحنيكا شىعارۋ شامامەن ءۇش ەسەگە, ياعني 711 بىرلىككە دەيىن ءوسىم تىركەلدى.
پرەزيدەنت تاپسىرماسى بويىنشا مۇناي-گاز حيمياسىن قارقىندى دامىتۋ قولعا الىندى. ەلىمىز شيكىزاتتى ەكسپورتتاۋدان ونى تەرەڭ وڭدەۋگە بىرتىندەپ بەت بۇرىپ وتىر. پوليمەرلەر, كومپوزيتتىك ماتەريالدار, حيميالىق رەاگەنتتەر ءوندىرىلىپ جاتىر. مۇنىڭ بارلىعى – ءارتۇرلى سالالاردا سۇرانىسقا يە قوسىلعان قۇنى جوعارى ونىمدەر. ءىرى جوبالاردىڭ ءبىرى – اتىراۋ وبلىسىندا ىسكە قوسىلعان KPI زاۋىتى بۇگىندە پوليپروپيلەن ءوندىرىسىن جولعا قويدى. زاۋىت ءوزىنىڭ قۋاتتىلىعى جاعىنان ورتالىق ازياداعى وسىنداي ءوندىرىس ورىندارىنىڭ ىشىندەگى ەڭ ءىرى كاسىپورىن سانالادى», — دەدى پرەمەر-مينيستر.
سونداي-اق, استىقتىڭ بىلتىرعى رەكورد ءونىمى اۋىل ەڭبەككەرلەرىن مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارىنىڭ تيىمدىلىگىن كورسەتكەن.
«التى جىل ىشىندە اگروونەركاسىپ كەشەنىن سۋبسيديالاۋعا 2,5 تريلليون تەڭگە ءبولىندى, بۇل اۋىل شارۋاشىلىعى جالپى ءونىمىنىڭ 1,8 ەسەگە, ياعني 8,3 تريلليون تەڭگەگە دەيىن وسۋىنە ىقپال ەتتى. اۋىل شارۋاشىلىعىندا جۇمىسپەن قامتىلعان ءبىر ادامعا شاققاندا ەڭبەك ونىمدىلىگى بەس جىل ىشىندە ەكى ەسە ءوسىپ, 4,2 ميلليون تەڭگەگە جەتتى. ال, ازىق-ت ۇلىك ءوندىرىسىنىڭ كولەمى 2,1 ەسە ۇلعايدى», — دەدى بەكتەنوۆ.
وتاندىق تاۋار وندىرۋشىلەردى قولداۋ – مەملەكەت باسشىسى باسىمدىق بەرگەن نەگىزگى باعىتتىڭ ءبىرى.
«مەملەكەتتىك ساتىپ الۋدا ماشينا جاساۋ, مەتاللۋرگيا, قۇرىلىس, جەڭىل جانە حيميا ونەركاسىبى, سونداي-اق, ازىق-ت ۇلىك تاۋارلارى بويىنشا تەك قانا قازاقستاندىق وندىرۋشىلەردەن ساتىپ الىناتىن تاۋارلاردىڭ, جۇمىستار مەن كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردىڭ تىزبەسى ەداۋىر كەڭەيتىلدى.
وسى ورايدا ۇلتتىق دامۋ ينستيتۋتتارى قازاقستان ەكونوميكاسىنا سالىناتىن ينۆەستيتسيا كولەمىن ۇلعايتا ءتۇستى. تەك 2025 جىلدىڭ وزىندە «بايتەرەك» حولدينگى ارقىلى 8 تريلليون تەڭگە ينۆەستيتسيا سالىنادى, ال 2027 جىلعا قاراي مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا بۇل سوما 10 تريلليون تەڭگەگە دەيىن ۇلعايتىلادى», — دەيدى ۇكىمەت باسشىسى.
بەكتەنوۆتىڭ ايتۋىنشا, سەرپىندى دامۋعا قاجەتتى ماڭىزدى شارتتاردىڭ ءبىرى شەتەلدىك ينۆەستيتسيالار قازاقستان ەكونوميكاسىنا تۇراقتى تارتىلىپ وتىر.
«مۇنى شەتەلدىك كاسىپكەرلەر تاراپىنان كورسەتىلىپ وتىرعان ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق الەۋەتىنە دەگەن ۇلكەن سەنىم مەن جوعارى رەيتينگتەر راستاپ وتىر. اتاپ ايتقاندا, 2024 جىلى قازاقستان Moody’s اگەنتتىگىنىڭ «تۇراقتى» بولجامىمەن ءوز تاريحىنداعى ەڭ جوعارى Baa1 رەيتينگىنە يە بولدى. حالىقارالىق S&P, Fitch رەيتينگ اگەنتتىكتەرى دە قازاقستاننىڭ نەسيەلىك رەيتينگىن ينۆەستيتسيالىق سەنىمدىلىك دەڭگەيىندە راستادى», — دەدى ول.
سوڭعى التى جىل ىشىندە ەكونوميكاعا 130 ميلليارد دوللار تىكەلەي شەتەلدىك ينۆەستيتسيالار تارتىلعان.
«شەتەلدىك سەرىكتەستەر وڭدەۋ ونەركاسىبى سالاسىنا كوبىرەك ينۆەستيتسيا سالا باستاعانىن اتاپ ءوتۋ ماڭىزدى. ونىڭ كولەمى 72,7 ميلليارد دوللارعا جەتتى. بۇۇ قازاقستاندى تەڭىزگە شىعا المايتىن ەلدەر اراسىندا ءىرى تشي كولەمىن الۋشى رەتىندە ەكىنشى ورىنعا شىعاردى.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ بەلسەندى ديپلوماتيالىق كۇش-جىگەرىنىڭ ارقاسىندا وزگە ەلدەرمەن ساۋدا-ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق دامىپ كەلەدى. ناتيجەسىندە, سوڭعى التى جىلدا سىرتقى ساۋدا اينالىمى ءبىر جارىم ەسەگە, 94,8 ميلليارد دوللاردان 141,4 ميلليارد دوللارعا دەيىن وسسە, ەكسپورت كولەمى 61,1 ميلليارد دوللاردان 81,6 ميلليارد دوللارعا جەتتى.
ەكسپورت قۇرىلىمىندا وڭدەلگەن تاۋارلار ۇلەسىنىڭ ارتۋى اتقارىلعان جۇمىستىڭ ەلەۋلى ناتيجەسى بولدى. وتكەن جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ولاردىڭ شەتەل نارىقتارىنا ەكسپورتى 28,8 ميلليارد دوللارعا جەتتى. بۇل 2018 جىلعى كورسەتكىشتەن شامامەن ەكى ەسە جوعارى. ماشينالار, جابدىقتار, كولىك قۇرالدارى, اسپاپتار مەن قۇرىلعىلار ەكسپورتىنىڭ ۇلەسى 1,1%-دان 5,8%-عا دەيىن ارتتى. ەكسپورت قۇرىلىمىنداعى شيكىزاتتىڭ ۇلەسى دە بارعان سايىن ازايىپ, 2018 جىلعى 74,5%-دان 2024 جىلى 63,5%-عا دەيىن تومەندەدى», — دەدى ۇكىمەت باسشىسى.
پرەزيدەنتتىڭ باسشىلىعىمەن ەلىمىزدىڭ ينفراقۇرىلىمىن اۋقىمدى جاڭعىرتۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ جاتقانى دا ايتىلدى..
«ۇزاق جىل بويى جىلۋ ەنەرگەتيكاسى سەكتورىنا ءتيىستى كوڭىل بولىنبەي كەلدى: رەسپۋبليكا بويىنشا ينفراقۇرىلىمدىق جەلىلەردىڭ توزۋ دەڭگەيى 65%-عا, ال جەكەلەگەن وڭىرلەردە ءتىپتى 90%-عا جەتتى. قازىر ەنەرگەتيكا جانە كوممۋنالدىق سالالارداعى داعدارىستىڭ اۋىر كەزەڭىن ەڭسەرە الدىق. ەگەر 2019 جىلى جىلۋ كوزدەرىنىڭ ورتاشا توزۋ دەڭگەيى 71%-عا جەتسە, قازىر ونى 61%-عا دەيىن تومەندەتۋگە مۇمكىندىك تۋدى. بۇل جۇمىس جالعاسادى», — دەپ سەندىردى ول.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا بىلتىر 86 مىڭ شاقىرىم ينجەنەرلىك جەلىنى جاڭعىرتۋدى, سونداي-اق, جاڭا قۋات كوزدەرىن ىسكە قوسۋدى كوزدەيتىن ۇلتتىق جوبا ىسكە اسىرىلا باستاعان.
«بۇل تەحنولوگيالىق اپاتتار سانىن 20%-عا قىسقارتۋعا, ەلىمىزدەگى ەنەرگەتيكالىق جانە كوممۋنالدىق سەكتورلاردىڭ توزۋ دەڭگەيىن ورتا ەسەپپەن 40%-عا ازايتۋعا, گەنەراتسيانى 7 گۆت-تان استام ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
بۇل باعىتتا وتاندىق ءوندىرىستىڭ قۋاتىن بارىنشا تارتۋعا ماڭىز بەرىلەتىنىن ايتا كەتەۋ كەرەك. تكش سالاسى ءۇشىن ءونىم شىعاراتىن كاسىپورىنداردىڭ الەۋەتىن تولىق پايدالانۋ جوسپارلانىپ وتىر. قازاقستاندىق كومپانيالاردىڭ جوسپارلانعان ءونىم كولەمى شامامەن 3,5 تريلليون تەڭگە بولادى», — دەدى ۇكىمەت باسشىسى.
2019 جىلدان بەرى ەلەكتر ەنەرگياسىن تۇتىنۋ 14%-عا ءوسىپ, شامامەن 120 ميلليارد كۆت/ساع بولدى. حالىق سانىنىڭ ءوسۋىن, سونداي-اق, جۇرگىزىلىپ جاتقان يندۋستريالىق دامۋ جانە تسيفرلاندىرۋ ساياساتىن ەسكەرە وتىرىپ, ەنەرگيا تۇتىنۋ ودان ءارى ارتا تۇسەدى دەپ بولجانىپ وتىر.
«وسىعان وراي پرەزيدەنت تاپسىرماسى بويىنشا يادرولىق ەنەرگەتيكانى دامىتۋ قولعا الىندى. ءبىرىنشى اەس قۇرىلىسىنىڭ اۋدانى انىقتالدى. تاعى ەكى ستانتسيا سالۋ ءۇشىن قۇرىلىس ورىندارىن انىقتاۋ جۇمىستارى باستالدى», — دەدى بەكتەنوۆ.
سونداي-اق, قۇرىلىس يندۋسترياسى دا رەكوردتىق ءوسۋ قارقىنىن كورسەتىپ وتىر. 2024 جىلى پايدالانۋعا بەرىلگەن تۇرعىن ءۇي كولەمى 2018 جىلمەن سالىستىرعاندا 6,4 ميلليون شارشى مەترگە نەمەسە 51,4%-عا ارتىپ, 19 ميلليون شارشى مەترگە جەتتى. 2019–2024 جىلدار ارالىعىندا بارلىعى 97,8 ميلليون شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي پايدالانۋعا بەرىلدى.
«بۇل قازاقستاندىق ونداعان مىڭ وتباسىعا جىلجىمايتىن م ۇلىك ساتىپ الۋعا جانە تۇرمىس دەڭگەيىن جاقسارتۋعا ىقپال ەتتى», — دەدى پرەمەر-مينيستر.
سونىمەن قاتار, جولداردىڭ قۇرىلىسى مەن ولاردى جوندەۋ جۇمىستارى پرەزيدەنتتىڭ تۇراقتى باقىلاۋىندا.
«سوڭعى التى جىلدا رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار 4,4 مىڭ شاقىرىم اۆتوجولداردى, ونىڭ ىشىندە ورتالىق – شىعىس, ورتالىق – وڭتۇستىك, تالدىقورعان – وسكەمەن, اقتوبە – اتىراۋ – استراحان جانە باسقا دا كۇرە جولداردى رەكونسترۋكتسيالاۋ اياقتالدى. 2024 جىلى 12 مىڭ شاقىرىم كولىك ماگيسترالى قۇرىلىس-جوندەۋ جۇمىستارىمەن قامتىلدى, ونىڭ 8 مىڭ شاقىرىمى – رەسپۋبليكالىق, ال قالعان 4 مىڭ شاقىرىمى جەرگىلىكتى جولدارعا تيەسىلى. بۇل – رەكوردتىق كورسەتكىش», — دەدى بەكتەنوۆ.
سونداي-اق, كەيىنگى التى جىلدا 250-گە جۋىق جول بويىنداعى سەرۆيستىك جاڭا نىسان سالىندى. جول بويىندا ۇلتتىق ستاندارتقا ساي كەلەتىن قىزمەت كورسەتۋ نىساندارىنىڭ ۇلەسى 52%-دان 90%-عا دەيىن ۇلعايتىلدى.
«تەمىرجول كولىگى ارقىلى جۇك تاسىمالداۋ كولەمىنىڭ وسۋىمەن قاتار جولداردى جوندەۋ جۇمىستارىنا دەگەن قاجەتتىلىك تە ارتا ءتۇستى. جىل سايىنعى كۇردەلى جوندەۋ كولەمى 2019 جىلمەن سالىستىرعاندا 2024 جىلى 41%-عا ءوستى. التى جىل ىشىندە بارلىعى 3 مىڭ شاقىرىم تەمىرجولعا كۇردەلى جوندەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلدى.
بيىل دوستىق – مويىنتى تەمىرجول ۋچاسكەسىنىڭ ەكىنشى جەلىسىنىڭ قۇرىلىسى اياقتالادى, بۇل وتكىزۋ قابىلەتىن 12 جۇپ پويىزدان 60 جۇپ پويىزعا دەيىن ارتتىرادى. سونداي-اق الماتى بەكەتىن اينالىپ وتەتىن تەمىرجول جەلىسى دە الماتى تورابىنىڭ جۇكتەمەسىن 40%-عا جەڭىلدەتەدى.
بۇل جوبالاردى ىسكە اسىرۋ ەۋروپا مەن قىتاي اراسىنداعى جۇك اينالىمىن, سونداي-اق ەلىمىزدىڭ ەكسپورتتىق الەۋەتىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى», — دەپ جازدى بەكتەنوۆ
«2019 جىلدان بەرى تەڭىز كولىگى ارقىلى تاسىمالداۋ كولەمى 20%-عا ءوستى. ترانسكاسپي حالىقارالىق كولىك باعىتى بويىنشا ايتارلىقتاي ءوسىم قالىپتاسىپ وتىر. كولىك ينفراقۇرىلىمىن جاڭعىرتۋ بويىنشا جۇرگىزىلىپ جاتقان جۇمىستاردىڭ ەسەبىنەن تحكب ارقىلى ترانزيتتىك تاسىمال كولەمى 2019 جىلدان بەرى التى ەسەگە (2024 جىلى – 4,5 ميلليون توننا), قازاقستاندىق ءونىم ەكسپورتى 12 ەسەگە ءوستى. مەملەكەت باسشىسى جاريالاعان استانا – ارقالىق – تورعاي – ىرعىز جاڭا تاس جولى اتالعان باعىتقا تىڭ سەرپىن بەرمەك», — دەدى ۇكىمەت باسشىسى.
پرەمەر-ءمينيستردىڭ ايتۋىنشا, ەلىمىزدى گازداندىرۋ جۇمىستارى جالعاسىپ جاتىر.
«2025 جىلدىڭ باسىندا 12 ميلليوننان استام ادام تابيعي گازعا قول جەتكىزدى. 2024 جىلى 1,7 مىڭ شاقىرىمنان استام گاز جەلىلەرى سالىندى. بيىل ەلدى مەكەندەردى گازداندىرۋ بويىنشا تاعى 45 جوبا ىسكە اسىرىلۋدا, بۇل گازبەن قامتىلعانداردى 12,4 ميلليون ادامعا دەيىن, ال گازداندىرۋ دەڭگەيىن 62%-عا دەيىن جەتكىزۋگە مۇمكىندىك بەرەدى», — دەدى ول.
باسىم مىندەتتەردىڭ ءبىرى – قازاقستاندىقتاردى ساپالى اۋىز سۋمەن قامتاماسىز ەتۋ جانە سۋمەن جابدىقتاۋ جۇيەسىن جاڭعىرتۋ.
«سوڭعى جىلدارى اۋقىمدى جۇمىس اتقارىلدى: ەگەر 2019 جىلى سۋمەن جابدىقتاۋ قالالاردا 97,2% جانە اۋىلداردا 86,4% بولسا, بۇگىندە بۇل كورسەتكىشتەر تيىسىنشە 99,4% جانە 97,8%-عا جەتتى. 6 256 اۋىلدىڭ ىشىنەن 5 523 اۋىل سۋمەن قامتىلدى. قالعان 833 اۋىل وسى جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن تازا سۋعا قول جەتكىزەدى. سونىڭ ىشىندە 238 ەلدى مەكەندە ورتالىقتاندىرىلعان سۋمەن جابدىقتاۋ جۇيەلەرى سالىنادى, 595 اۋىلدىق ەلدى مەكەندە كەشەندى بلوك-مودۋلدەر ورناتىلادى.
استاناداعى اۋىزسۋ تاپشىلىعى ماسەلەلەرىن شەشۋ ءۇشىن پرەزيدەنت تاپسىرماسى بويىنشا 2023 جىلى قۋاتتىلىعى تاۋلىگىنە 105 مىڭ م3 بولاتىن №3 سورعى-سۇزگى ستانتسياسىنىڭ قۇرىلىسى اياقتالدى. سونداي-اق ساتباەۆ اتىنداعى كانالدان سۋ قۇبىرىن تارتۋ جۇمىستارى باستالدى. بۇل ەلوردانى سۋمەن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسىن ۇزاق مەرزىمگە شەشۋگە مۇمكىندىك بەرەدى», — دەدى بەكتەنوۆ.
ينفراقۇرىلىمدى جاڭارتۋ, گازبەن جابدىقتاۋ جانە جول قۇرىلىسىمەن قاتار ادامداردى توتەنشە جاعدايلاردان قورعاۋ دا ماڭىزدى.
«قايعىلى وقيعالار تىزبەگى تج قىزمەتتەرىنىڭ ماتەريالدىق-تەحنيكالىق جاراقتاندىرۋ ءىسىنىڭ تۇيتكىلدى ماسەلەلەرىن اشىپ بەردى.
پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرماسى بويىنشا اپاتتىق-قۇتقارۋ جۇمىستارىن شۇعىل ءارى ءتيىمدى جۇرگىزۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن زاماناۋي اپاتتىق-قۇتقارۋ تەحنيكالارى, قۇرال-جابدىق ۇلگىلەرى ساتىپ الىندى. سوڭعى التى جىلدا جابدىقتالۋ دەڭگەيى 53%-دان 64%-عا دەيىن ءوستى جانە ودان ءارى وسە بەرمەك.
بۇل شارالار توتەنشە جاعدايلارعا قارسى دايىندىق دەڭگەيىن جاقسارتىپ قانا قويمايدى, سونىمەن بىرگە قوعامدىق قاۋىپسىزدىكتى دە ارتتىرۋعا ىقپال ەتەدى. حالىقتى قۇلاقتاندىرۋ جۇيەسى سياقتى جاڭا تەحنولوگيالار قولدانىلا باستادى. قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدىڭ كەشەندى ءتاسىلى تج قىزمەتتەرىن دامىتۋدى عانا ەمەس, سونىمەن قاتار «زاڭ مەن ءتارتىپ» قاعيداتى شەڭبەرىندە قىلمىسقا قارسى كۇرەس جانە قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردىڭ الدىن الۋ جونىندەگى شارالاردى كۇشەيتۋدى دە قامتيدى. 2019 جىلدان بەرى قىلمىس دەڭگەيى 52%-عا, قوعامدىق ورىنداردا 60%-عا تومەندەدى», — دەدى پرەمەر-مينيستر.
قازاقستاندا ازاماتتاردىڭ, اسىرەسە, ايەلدەر مەن بالالاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋدى كۇشەيتۋگە باسىمدىق بەرىلىپ وتىر.
«قاسىم-جومارت توقاەۆ وتباسىلىق-تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىقتىڭ جولىن كەسۋ تۋرالى ۇنەمى ايتىپ كەلەدى. وسى ساياسات شەڭبەرىندە وتباسىنداعى زورلىق-زومبىلىق ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىكتى قاتاڭداتۋعا باعىتتالعان, ۇرىپ-سوعۋدى جانە دەنساۋلىققا قاساقانا جەڭىل زيان كەلتىرۋدى قىلمىستىق جازاعا جاتقىزۋدى كوزدەيتىن زاڭ قابىلداندى. ول بۇرىن تەك اكىمشىلىك نورمالارمەن رەتتەلىپ كەلگەن بولاتىن.
سونىمەن قاتار, مەملەكەت باسشىسى جاقىندا عانا وسكەلەڭ ۇرپاقتى قولداۋ شارالارىن جۇيەگە كەلتىرۋگە جانە كۇشەيتۋگە باعىتتالعان «قازاقستان بالالارى» اتتى جاڭا ءبىرتۇتاس باعدارلامانى ۇسىندى.
بيىلعى 14 ناۋرىزدا وتكەن ۇلتتىق قۇرىلتايدا پرەزيدەنت ءبىزدىڭ ەلىمىز الەۋمەتتىك مەملەكەت بولىپ تابىلاتىنىن تاعى دا اتاپ ءوتتى. ءارى بۇل الەۋمەتتىك كورسەتكىشتەردىڭ ءوسۋى بويىنشا مەملەكەتتىڭ ناقتى شارالارىنان كورىنىس تاۋىپ وتىر», — دەدى ۇكىمەت باسشىسى.
سوڭعى التى جىلدا ەڭ تومەنگى جالاقى مولشەرى كەزەڭ-كەزەڭىمەن ەكى ەسە, ياعني 42 500 تەڭگەدەن 85 000 تەڭگەگە دەيىن ۇلعايدى. بۇل شامامەن 2 ميلليون ازاماتتىڭ ءال-اۋقاتىنا وڭ اسەر ەتتى.
«600 مىڭعا جۋىق پەداگوگتىڭ جالاقىسى ەكى ەسەگە ارتتى, ءۇش جىل ىشىندە دارىگەرلەردىڭ جالاقىسى جىل سايىن 30%-عا, ورتا مەديتسينالىق پەرسونالدىڭ جالاقىسى 20%-عا كوتەرىلدى, الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋ سالاسىنداعى 38 مىڭ قىزمەتكەردىڭ جالاقىسى ەكى ەسەگە ۇلعايتىلدى.
كوپبالالى وتباسىلارعا ولاردىڭ تابىسىنا قاراماستان تولەنەتىن جاردەماقى ەنگىزىلدى, بالا كۇتىمى بويىنشا تولەمدەر ءبىر جىلدان ءبىر جارىم جىلعا دەيىن ۇزارتىلدى. زياندى ەڭبەك جاعدايلارىندا جۇمىس ىستەيتىن قىزمەتكەرلەر ءۇشىن ارنايى تولەم ەنگىزىلدى», — دەدى پرەمەر-مينيستر.
2019 جىلدان باستاپ ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعى 73 جاستان 75 جاسقا دەيىن ۇلعايدى. جالپى ءولىم-ءجىتىم 7,8%-عا, انا ءولىمى – 26,3%-عا, نارەستەلەردىڭ شەتىنەپ كەتۋ كورسەتكىشى – 15,8%-عا تومەندەدى.
«بۇعان پروفيلاكتيكانىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ جانە سكرينينگپەن قامتۋ دەڭگەيىن كەڭەيتۋ ىقپال ەتتى. 2019 جىلدان باستاپ بۇكىل ەلىمىز بويىنشا 955 دەنساۋلىق ساقتاۋ نىسانى سالىندى. ولاردىڭ ىشىندە ۇلتتىق عىلىمي ونكولوگيالىق ورتالىق جانە ۇلتتىق جەدەل مەديتسينالىق ۇيلەستىرۋ ورتالىعى سياقتى ماڭىزدى مەكەمەلەر بار.
پرەزيدەنتتىڭ «اڭساعان ءسابي» ارنايى باعدارلاماسىنىڭ ارقاسىندا, بالا سۇيە الماعان وتباسىلاردا 2021 جىلدان بەرى 9 مىڭنان استام ءسابي دۇنيەگە كەلدى.
دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنىڭ كادرلىق الەۋەتىن ارتتىرۋعا, اسىرەسە اۋىلدىق جەرلەردى قاجەتتى ماماندارمەن قامتۋعا ەرەكشە نازار اۋدارىلىپ كەلەدى. ماسەلەن, اۋىلدىق ەلدى مەكەندەرگە كەمىندە 5 جىل مەرزىمگە جۇمىسقا كەلگەن مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىنە 8,5 ميلليون تەڭگە مولشەرىندە بىرجولعى اقشالاي تولەم ەنگىزىلدى. تۇرعىن ءۇي ماسەلەلەرىن شەشۋدىڭ قولجەتىمدى قۇرالدارى بار», — دەدى ول.
ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا اتقارىلىپ جاتقان ءىس-شارالار مەكتەپتەر مەن بالاباقشالارداعى ورىن تاپشىلىعىن جويۋعا, ءبىلىم ساپاسىن جاقسارتۋعا, پەداگوگ مارتەبەسىن كوتەرۋگە باعىتتالعان.
«سوڭعى التى جىلدا 1 367 بالاباقشا اشىلىپ, كەزەكتە تۇرعانداردىڭ سانىن 5 ەسەگە قىسقارتۋعا قول جەتكىزىلدى. الەۋمەتتىك جاعدايى تومەن وتباسىلاردىڭ بالالارى 100% تەگىن تاماقپەن قامتاماسىز ەتىلدى. 2019 جىلدان بەرى ەلىمىزدە رەكوردتىق كولەمدە – 1 200 مەكتەپ سالىنىپ, 1 ميلليونعا جۋىق وقۋشى ورنى اشىلدى.
اۋىلدىق جەرلەردەگى 3 مىڭنان استام مەكتەپ جاڭعىرتىلدى. بۇل 32 اپاتتى جاعدايداعى جانە 71 ءۇش اۋىسىمدى مەكتەپتىڭ ماسەلەسىن, سونداي-اق ەلىمىزدەگى 200 مەكتەپتەگى ورىن تاپشىلىعىن شەشۋگە مۇمكىندىك بەردى.
بيىل شامامەن 200 مەكتەپتىڭ قۇرىلىسى جالعاسادى. سونداي-اق مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس, اۋدان ورتالىقتارى مەن اۋىلداردا 1 مىڭ مەكتەپتى جاڭعىرتۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ جاتىر. بۇل وتە ماڭىزدى باعىت, ويتكەنى ەلىمىزدەگى ورتا مەكتەپتەردىڭ 2/3 بولىگى اۋىلدىق جەرلەردە ورنالاسقان», — دەدى بەكتەنوۆ.
پرەزيدەنت جاريالاعان «جۇمىسشى ماماندىقتارى جىلى» تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋگە تىڭ سەرپىن بەردى. جاڭا ەكونوميكا ءۇشىن بىلىكتى ءارى سۇرانىسقا يە كادرلاردى دايارلاۋ ماقساتىندا كوللەدجدەر مەن ونەركاسىپتىك كاسىپورىندار اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق نىعايتىلىپ وتىر.
«قازىرگى ۋاقىتتا 498 كومپانيا 410 ءبىلىم بەرۋ مەكەمەسىن قامقورلىققا الدى, «جاس مامان» جوباسى اياسىندا 180 كوللەدج جاڭعىرتىلدى. كوللەدج ستۋدەنتتەرىنىڭ ستيپەندياسى 50%-عا ۇلعايتىلدى. جوو ستۋدەنتتەرىنە ارنالعان 62 مىڭ ورىندىق 251 جاتاقحانا پايدالانۋعا بەرىلدى.
عىلىمي كادرلاردى قولداۋ دا ەرەكشە ماڭىزعا يە, اسىرەسە سوڭعى التى جىلدا عىلىمداعى جاستاردىڭ ۇلەسى التى ەسە ءوسىپ, 46%-دى قۇراعانىن ەسكەرسەك, بۇل ماسەلەنىڭ وزەكتىلىگى ارتا تۇسكەنىن بايقاۋعا بولادى. ول ءۇشىن دوكتورانتۋراعا بولىنەتىن ءبىلىم بەرۋ گرانتتارىنىڭ سانى ارتىپ, عىلىمي زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋ مۇمكىندىكتەرى كەڭەيە تۇسۋدە. عىلىمي جەتىستىكتەردى ناقتى ەكونوميكا سەكتورىنا ەنگىزۋ جانە ولاردى كوممەرتسيالاندىرۋ – ماڭىزدى باعىتتاردىڭ ءبىرى. بيىل 2 297 عىلىمي جوبا مەن 299 عىلىمي-تەحنيكالىق باعدارلاما جۇزەگە اسىرىلۋدا. جاس عالىمدار عىلىمي قىزمەتكە بەلسەندى تۇردە تارتىلىپ, ولاردىڭ قاتىسۋىمەن 1 055 جوبا ىسكە اسىرىلىپ جاتىر. عىلىمي ازىرلەمەلەردى كوممەرتسيالاندىرۋعا كەلەتىن بولساق, بۇگىندە 208 جوبا قولدانىسقا ءساتتى ەنگىزىلدى, 180-نەن استام ءوندىرىس ساتىلىم كەزەڭىنە شىقتى. كوممەرتسيالاندىرۋ جوبالارىنىڭ ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسىنداعى جالپى ۇلەسى 118,7 ميلليارد تەڭگەنى قۇرادى. 2 مىڭنان استام جاڭا جۇمىس ورنى اشىلدى. 25 جوبا ەكسپورتقا شىقتى, 6 جوبانىڭ ساتىلىم كولەمى 1 ميلليارد تەڭگەدەن استام سوماعا جەتتى», — دەدى ۇكىمەت باسشىسى.
سپورتتىق ينفراقۇرىلىم قارقىندى دامىپ كەلەدى. التى جىل ىشىندە وڭىرلەردە 314 دەنە شىنىقتىرۋ-ساۋىقتىرۋ كەشەنى جانە 58 باسسەين سالىندى.
«بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر سپورت مەكتەپتەرىنىڭ سانى 40-قا, ياعني 481-دەن 521-گە دەيىن ۇلعايتىلدى. ناتيجەسىندە دەنە شىنىقتىرۋمەن جانە سپورتپەن جۇيەلى تۇردە شۇعىلداناتىن ازاماتتاردىڭ ۇلەسى 31,5%-دان 41,4%-عا نەمەسە 5,9 ميلليون ادامنان 8,4 ميلليون ادامعا دەيىن ءوستى», — دەدى بەكتەنوۆ.
سونىمەن قاتار, مەملەكەت باسشىسىنىڭ زاڭسىز يەمدەنىلگەن اكتيۆتەردى قايتارۋدان تۇسكەن قاراجاتتى الەۋمەتتىك مىندەتتەردى شەشۋگە باعىتتاۋ جونىندەگى تاپسىرماسى الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىمدى جاڭعىرتۋدىڭ پارمەندى قۇرالىنا اينالدى.
«ارناۋلى مەملەكەتتىك قوردان ءبىلىم بەرۋ, دەنساۋلىق ساقتاۋ, سپورت, الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋ سالالارىندا 280-گە جۋىق جوبانى جۇزەگە اسىرۋعا, سونداي-اق ينجەنەرلىك جەلىلەر مەن سۋ شارۋاشىلىعى نىساندارىن جاڭعىرتۋعا 194 ميلليارد تەڭگەدەن استام قاراجات اۋدارىلدى», — دەدى ول.
مەملەكەت باسشىسى جاپپاي تسيفرلاندىرۋ جانە جاساندى ينتەللەكتىنى ەنگىزۋ مىندەتىنە باسىمدىق بەرىپ وتىر.
«بۇل ەكونوميكالىق ءوسۋدىڭ جاڭا قوزعاۋشى كۇشىنە اينالۋعا ءتيىس. قازاقستان IT-قىزمەتتەر ەكسپورتىن ۇلعايتا وتىرىپ جانە وسى باعىتتا ەلەۋلى جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزىپ, ورتالىق ازيا ەلدەرى اراسىندا سەنىمدى تۇردە كوش باستاپ كەلەدى. بۇل سالا بويىنشا ەلىمىزدىڭ باسەكەلەستىك ارتىقشىلىقتارى جەتەرلىك. تسيفرلىق شەشىمدەر ءتۇرلى سالالارعا دەندەپ ەنىپ, ولاردىڭ تيىمدىلىگى مەن جەدەل دامۋىن قامتاماسىز ەتتى. بالاباقشالاردا «وتباسىنىڭ تسيفرلىق كارتاسى», «الەۋمەتتىك ءاميان» جانە تسيفرلىق ۆاۋچەرلەر بەلسەندى قولدانىلادى, QazaqLaw (زاڭنامالىق بازا بويىنشا كومەكشى), LLM ۇلتتىق تىلدىك مودەلى جاسالدى, «بيزنەستىڭ تسيفرلىق كارتاسى» جانە باسقا دا جوبالار ازىرلەنۋدە.
سوڭعى بەس جىلدا يننوۆاتسيالىق ءونىم كولەمى ەكى ەسەدەن استام, 1,1 تريلليون تەڭگەدەن 2,4 تريلليون تەڭگەگە دەيىن ءوستى. جي دامۋىنا جاردەمدەسۋ ءۇشىن پرەزيدەنت تاپسىرماسى بويىنشا «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ بازاسىندا قارجىلاندىرۋدىڭ ماقساتتى كولەمى 1 ميلليارد دوللاردى قۇرايتىن Qazaqstan Venture Group قورلارىنىڭ ۆەنچۋرلىق قورى قۇرىلدى. قور قازاقستان مەن ورتالىق ازيانىڭ يننوۆاتسيالىق جوبالارىنا باسىمدىق بەرە وتىرىپ ينۆەستيتسيا سالادى. بيىل ەلىمىزدىڭ جەدەل تسيفرلىق ترانسفورماتسياسىنا ىقپال ەتەتىن Alem.ai حالىقارالىق جاساندى ينتەللەكت ورتالىعى اشىلادى. ۇلتتىق قۇرىلتاي وتىرىسىندا قاسىم-جومارت توقاەۆ تسيفرلاندىرۋ مەن جاساندى ينتەللەكت, كولىك, ەنەرگەتيكا, اگروونەركاسىپ سەكتورى جانە ادام كاپيتالىنىڭ دامۋ الەۋەتى جوعارى ەكەنىن ەرەكشە اتاپ ءوتتى. ۇكىمەت جۇكتەلگەن مىندەتتەردى ورىنداۋعا بار كۇش-جىگەرىن سالادى», — دەدى ول.
پرەمەر-مينيستر سوڭعى 6 جىل ىشىندە اتقارىلعان جۇمىس از ەمەس ەكەنىن, بىراق الدا بۇدان دا اۋقىمدى مىندەتتەر تۇرعانىن ايتتى.
«قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى توقاەۆتىڭ تەگەۋرىندى باسشىلىعىمەن قازاقستان ۇلكەن جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزىپ, ءوزىنىڭ وراسان زور الەۋەتىن تولىق ىسكە اسىراتىنىنا سەنىمدىمىن», — دەپ تۇيىندەدى بەكتەنوۆ.
ايتا كەتەيىك, قاسىم-جومارت توقاەۆ 2019 جىلعى 20 ناۋرىزدا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى رەتىندە انت قابىلدادى.
2019 جىلى 9 ماۋسىمدا وتكەن كەزەكتەن تىس پرەزيدەنت سايلاۋىندا 70,96 پايىز داۋىس جيناپ, قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى بولىپ سايلاندى. 2019 جىلى 12 ماۋسىمدا قر كونستيتۋتسياسىنىڭ 42-بابىنا سايكەس انت بەرىپ, رەسمي تۇردە سايلانعان پرەزيدەنت رەتىندە مەملەكەت باسشىسىنىڭ لاۋازىمىنا كىرىستى.
قاسىم-جومارت توقاەۆ 2022 جىلدىڭ 20 قاراشاسىندا وتكەن كەزەكتەن تىس پرەزيدەنت سايلاۋىندا 81,31% داۋىس جيناپ, جەڭىسكە جەتتى. 2022 جىلى 26 قاراشادا قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىن سالتاناتتى ۇلىقتاۋ ءراسىمى ءوتتى.
