Belgili ǵalym ómirden ótti

Búgin belgili abaıtanýshy, ádebıettanýshy ǵalym, fılologııa ǵylymdarynyń doktory, professor, QR Memlekettik syılyǵynyń jáne «Túrki álemine qyzmet» halyqaralyq syılyǵynyń ıegeri MEKEMTAS MYRZAHMETULY ómirden ótti, dep habarlaıdy qandastar.kz

Bul týraly búgin M.O.Áýezov atyndaǵy ádebıet jáne óner ınstıýty Facebook paraqshasynda jazdy.

Mekemtas Myrzahmetuly – 1930 jyly Túrkistan oblysy, Túlkibas aýdany, Maıtóbe aýylynda dúnıege kelgen. Abaı atyndaǵy Qazaq pedagogıkalyq ınstıtýtynyń (qazirgi Abaı atyndaǵy Qazaq ulttyq pedagogıkalyq ýnıversıteti) fılologııa fakýltetin (1953), onyń aspırantýrasyn (1964) bitirgen.

1953–1961 jyldary Nızamı atyndaǵy Tashkent pedagogıkalyq ınstıtýtynda kafedra meńgerýshisi, dekan, prorektor;

1969–75 jyldary QazPI-de doent, 1975–91 jyldary Qazaqstan ǴA M.O. Áýezov atyndaǵy Ádebıet jáne óner ınstıtýtynda ǵylymı qyzmetker, abaıtaný bóliminiń meńgerýshisi qyzmetterin atqardy.

1991–2000 jyldary arasynda Qoja Ahmet Iasaýı atyndaǵy Halyqaralyq qazaq-túrik ýnıversıtetiniń kafedra meńgerýshisi‚ Iasaýı ǵylymı laboratorııasynyń meńgerýshisi, ádebıet jáne etnofılologııa ǵylymı-zerttteý ortalyǵynyń dırektory;

2002–2003 jyly Túrkitaný ǵylymı-zerttteý ınstıtýtynyń dırektory qyzmetterinde boldy.

2000 jyldan M.H. Dýlat atyndaǵy Taraz memlekettik ýnıversıtetinde qazaq ádebıeti kafedrasynyń meńgerýshisi jáne “Túrki halyqtary ádebıetiniń tarıhy” ǵylymı-zerttteý ortalyǵynyń dırektory, “Baýyrjantaný” ǵylymı-zerttteý ortalyǵynyń bas ǵylymı qyzmetkeri qyzmetterin atqardy.

Mekemtas Myrzahmetulynyń zertteý eńbekterinde abaıtaný men muhtartaný, baýyrjantaný, ıasaýıtanýdyń, Abaıdyń aqyndyq zerthanasynyń jaıy, aqyn murasynyń rýhanı nár alǵan qaınar kózderi, Abaı murasynyń shyǵyspen baılanysy tereń zerttele bastady. Abaı murasyndaǵy moral fılosofııasynyń negizderi onyń ıslamǵa, adamgershilik murattaryna qatysty zerttelip ashyldy. Qarahanıdter zamanynan bastaý alǵan kemel adam máselesi Júsip Balasaǵunıdyń “Qutadǵý bilik” dastanynda qamtylyp, Iasaýıdiń “hal ilimi” (kamılı ınsanı) arqyly negizdelip, Abaıdyń “tolyq adam ilimi” arqyly dástúrli jalǵastyq taýyp damý joldary jáýanmártlik, ıaǵnı ımanıgúl(úsh súıý) jaıyndaǵy Abaı tanymdary negizinde taldanyp‚ bir júıege túsirildi. Myrzahmetuly patshalyq Reseıdiń Qazaqstanda júrgizgen mıssıonerlik saıasaty negizderin áshkerelep (“Qazaq qalaı orystandyryldy”), qazaq jerindegi toponımder men antroponımderdiń saıası-áleýmettik syrlaryn ashyp, qoǵamdyq oı-sanaǵa yqpal etti. Abaıtaný men muhtartanýdyń ǵylymı negizdi qarym-qatynasyn zerttedi.

Abaı shyǵarmalaryn jańa qyrynan taldap, ondaǵy aıtylmaı kelgen shyǵystyq máseleler men tanylmaı kelgen oılardy, shyǵystyq termın sózderdi búgingi kún talaby turǵysynan jańasha qorytyp, ǵylymı aınalymǵa túsirdi. Sondaı-aq qazaq ádebıetiniń túrli salalarynan mamandar daıarlap, otyzdan astam kandıdat dıssertaııa qorǵatty. Abaıtanýdyń bıblıografııa kórsetkishterin qurastyryp (1965, 1988, 1995) alǵy sózderin jazdy. “Abaı” enıklopedııasy men M.Áýezovtiń 20 tomdyq, 50 tomdyq shyǵarmalar jınaǵyn shyǵarýǵa atsalysty.