Үкімет басшысы уақыт белдеуі өзгермейтінін айтты

Фото: ашық дереккөз

Премьер-министр Олжас  Бектенов Қазақстанда бірыңғай уақыт белдеуі өзгермейтінін мәлімдеді, деп хабарлайды qandastar.kz.

Сауда және интеграция министрі Арман Шаққалиев өз баяндамасында қолданыстағы уақыт белдеуіне қатысты жан-жақты дәлелдерді келтіріп, нақты жауап берді. Үкімет бұл шешімді қолдайды. Біз бірыңғай уақыт белдеуіне бекерден бекер ауысқан жоқпыз. Ел аумағының көп бөлігі UTC+5 уақыт белдеуінде орналасқан. Сондықтан бұл – ғылым тұрғыдан дұрыс шешім. Сауда және ақпарат министрліктеріне жан-жақты ақпараттық түсіндіру жұмыстарын жүргізуді тасырамын, – деді Олжас Бектенов Үкімет отырысында.

Айта кетейік, географиялық жағынан Қазақстан UTC+3, UTC+4, UTC+5, UTC+6 белдеуінде орналасқан. Бұған дейін елімізде UTC+5, UTC+6 белдеуі қолданылады. Еліміздің батыс өңірі басқа аймақтарға қарағанда бір сағат артта жүрді. 2024 жылдың 1 наурызынан бастап ел бойынша UTC+5 белдеуі енгізілді.

Сонымен қатар елімізде бірыңғай уақыт белдеуі енгізілуінің бірқатар себебі бар. Біріншіден, бұл өзгеріс денсаулықты тұрақтандыру мақсатында жүзеге асты. Өйткені, кеңестік дәуірде табиғи бөлінісі бойынша 4 уақыт белдеуіне бөлінген еліміз, кейіннен тек 5-ші және 6-шы белдеуге біріктірілген. Дегенмен, мұның өзі әлі күнге дейін нақты бөлініс болып есептелмейді. Себебі, Қазақстанның 12 облысы өз уақытынан 1 сағатқа алда көрінеді. Ендігі кезекте бұл мәселе аталған аумақтардың батыстық уақытқа бейімделуімен реттелді. Осыған байланысты ел өңірлерінде уақыт бір сағатқа кері шегінді.

Екіншіден, уақыт белдеуінің бір қалыпқа түсуі ел экономикасы үшін тиімді. Мұнда әсіресе, энергия көздерін белгілі бір график негізінде тұтынатын кәсіпорындар мен өндіріс ошақтарының мәселесі шешіліп, көлік-транзиттік бағыттағы маршруттардың жұмысы бір жолға қойылды.

Үшіншіден, бірыңғай уақыт белдеуін енгізу туралы шешім көпжылдық зерттеулер мен халықпен белсенді әрекеттестікке негізделгенін ескеру қажет.

• Қоғамдық бастама: Уақыт ауысуының ең өткір әсерін бастан кешірген Қостанай облысының тұрғындары бұл мәселені бірнеше рет көтерді. 2023 жылы олар уақыт белдеуін біріктіруді талап етіп петиция ұйымдастырды.
• Кәсіби топтың жұмысы: 2023 жылдың ақпан айында Ф.Г. Астрофизика институты сияқты Қазақстанның жетекші институттарының ғалымдары бар жұмыс тобы құрылды. Фесенкова, Генетика және физиология институты, сондай-ақ қоғам мен парламент өкілдері қатысты.
• Мәселені ұзақмерзімді зерттеу: Жыл бойына республикалық деңгейде зерттеулер жүргізілді. Қызылорда және Қостанай облыстары сияқты аймақтарда бұл мәселе бұдан да ұзақ зерттелді – сәйкесінше 3 және 18 жыл. Топтың жұмысы кең ауқымды мамандарды тарта отырып, сондай-ақ заң жобасын талқылау үшін «Ашық НҚА» порталы пайдаланылды.

Қалай десек те, зерттеушілер ағзадағы барлық процесс жарық пен қараңғының ауысуына байланысты екенін дәлелдеген. Таңертең және түстен кейін бізге белсенді болу оңай, ал кешке ұйқы басады, адамның көруі нашарлап, реакция баяулайды, тағамды қорыту қиындай түседі. Мұның бәрі әдеттер ғана емес, ұйқы режиміне ғана емес, сонымен қатар көптеген басқа процеске әсер ететін циркадалық ырғақтарға байланысты.

Бұл циклге күндізгі жарық әсер етеді, миды ояту үшін қажетті гормондарды шығаруға сигнал береді. Кешке, күн батқан кезде адам денесі мелатонин гормонын бөледі, бұл – ұйқы гормоны, ол ұйықтауға және түнгі демалу кезінде қалыпқа келуге көмектеседі. Диетологтар түнде аз қозғалатындықтан емес, аштық сезімі мен ас қорытуға жауап беретін ферменттер мен заттардың өндірісі циркадалық ырғаққа байланысты болғандықтан, кешке тамақтанбау керегін айтады.

Қарапайым тілмен айтқанда, күндіз бауыр мен ұйқы безі глюкозаны реттейтін және май мен көмірсулар алмасуына әсер ететін заттарды синтездейді. Ал түнде процесс тежеледі. Міне, адам ағзасы өзі өмір сүретін жердегі табиғи уақыт белдеуімен астасып жататыны дәлелденген факт.