جاڭالىقتار
بيىل ەلىمىزدە قانداي الەۋمەتتىك قولداۋ شارالارى جۇزەگە استى?
الەۋمەتتىك تولەمدەر مەن جالاقىنى ارتتىرۋ, تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى, دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە ءبىلىم بەرۋ سالالارىن جاڭعىرتۋ. 2024 جىلى قازاقستاندىقتاردى الەۋمەتتىك قولداۋ شارالارى تۋرالى qandastar.kz تارقاتتى.
پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ «ادىلەتتى قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق باعدارى» اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق دامۋ ستراتەگياسىنىڭ نەگىزىندە ازاماتتاردىڭ مۇددەسى بولۋى قاجەت ەكەنى اتاپ ءوتىلدى. 2024 جىلى ۇكىمەت بۇل باعىتتى ماڭىزدى الەۋمەتتىك باستامالارمەن جۇزەگە اسىرۋدى جالعاستىردى.
Primeminister.kz سايتىنىڭ رەداكتسياسى قازاقستاندىقتاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋعا جانە ەلىمىزدىڭ ۇزاقمەرزىمدى الەۋمەتتىك-ەكونميكالىق ماقساتتارىن ىسكە اسىرۋعا باعىتتالعان بيىلعى جىلدىڭ ماڭىزدى باستامالارى مەن جەتىستىكتەرى تۋرالى شولۋلار سەرياسىن جاريالايدى.
2024 جىلى قازاقستاندا الەۋمەتتىك سالا قارقىندى دامۋىن جالعاستىردى. مەملەكەت باسشىسى حالىققا جولداۋىندا ءبىلىم, دەنساۋلىق ساقتاۋ سالالارىنىڭ ساپاسىن ارتتىرىپ, ازاماتتاردى الەۋمەتتىك قورعاۋدى نىعايتۋ قاجەتتىلىگىن اتاپ ءوتتى. وسى مىندەتتەردىڭ شەڭبەرىندە رەفورمالار جاسالىپ, بىرقاتار ماڭىزدى جوبالار جۇزەگە اسىرىلدى.
2024 جىلى مەملەكەتتىك بيۋدجەتتىڭ جارتىسىنان استامى (52,8%) الەۋمەتتىك سالاعا باعىتتالدى. جىل سايىن زەينەتاقىنى كوتەرۋ اياسىندا 2024 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ تولەمدەر: بازالىق زەينەتاقى 7%-عا, ىنتىماقتى زەينەتاقى 9%-عا ينفلياتسيانى ەسكەرە وتىرىپ, يندەكستەلدى. ناتيجەسىندە 2,4 ملن زەينەتكەردىڭ ونىڭ ىشىندە, بجزق جيناقتاۋ قورىنان زەينەتاقى الاتىن 459,3 مىڭ زەينەتكەردىڭ زەينەتاقىسى كوبەيدى. ورتاشا زەينەتاقى كولەمى 165 مىڭ تەڭگەدەن استى. بۇدان بولەك, بازالىق زەينەتاقىنى كەزەڭ-كەزەڭىمەن كوبەيتۋ جۇمىستارى جالعاسىپ جاتىر. سونداي-اق جۇمىس بەرۋشى تولەيتىن مىندەتتى زەينەتاقى جارناسى 2028 جىلعا قاراي 5%-عا ۇلعايادى.
2024 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ ەڭ تومەنگى جالاقى 85 مىڭ تەڭگەگە دەيىن ارتتى. 1,8 ملن ادام, ونىڭ ىشىندە بيۋدجەت قىزمەتكەرلەرى قامتىلدى. 600 مىڭ ازاماتتىق قىزمەتشىلەردىڭ جەكەلەگەن ساناتتارىنىڭ جالاقىسىن كەزەڭ-كەزەڭىمەن 20%-عا ارتتىرۋ جالعاسۋدا.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس جۇمىسپەن قامتۋعا جاردەمدەسۋ جانە الەۋمەتتىك قورعاۋ شارالارى جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر, تابىسى كۇنكورىس دەڭگەيىنەن تومەن ادامدار سانى ازايىپ كەلەدى. تسيفرلىق وتباسى كارتاسى ارقىلى 8430 مىڭنان استام ادامعا مەملەكەتتىك قىزمەتتەر كورسەتىلدى.
845 مىڭنان استام ادام جۇمىسپەن قامتىلدى, ونىڭ 401 مىڭنان استامى جاستار. 9 مىڭعا جۋىق ازامات, ونىڭ ىشىندە مۇگەدەكتىگى بار جاندار جانە ەرەكشە قاجەتتىلىگى بار بالالى اتا-انالار بيزنەس-يدەياسىن جۇزەگە اسىرۋعا گرانت الدى.
مەملەكەتتىك ينۆەستيتسيالار تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ جانە ساپالى جوسپارلاۋ ءۇشىن جوبالاردىڭ يننوۆاتسيالىق ناۆيگاتورى ازىرلەندى. بۇل جۇيە كادرلارعا قاجەتتىلىكتى بولجاپ, تالداۋ جاسايدى, سونداي-اق جوبالاردى ۇيلەستىرۋگە, ساپاسىن باقىلاۋعا جانە تيىمدىلىگىنە مونيتورينگ جاساۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. پلاتفورما ارقىلى جالپى قۇنى 33 ترلن تەڭگە بولاتىن 755 ينۆەستيتسيالىق جوبا قاداعالانىپ وتىر. بۇل جوبالار اياسىندا 150 مىڭعا دەيىن جۇمىس ورنىن اشۋ جوسپارلانعان. سونىمەن قاتار ناۆيگاتور قاجەتتى ەڭبەك رەسۋرستارى جوق ادال ەمەس جەتكىزۋشىلەردى انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
2024 جىلدىڭ 1 قىركۇيەگىنەن باستاپ قازاقستاندا ينتەرنەت-پلاتفورمالاردا جۇمىس ىستەيتىن ادامدار ەڭ تومەنگى الەۋمەتتىك كەپىلدىكپەن قامتىلدى. جەكە كاسىپكەرلەر ءۇشىن e-salyqBusiness قوسىمشاسى ارقىلى الەۋمەتتىك تولەم مولشەرلەمەلەرىن 4%-عا دەيىن تومەندەتۋ جانە ينتەرنەت-پلاتفورما وپەراتورلارىن سالىق اگەنتتەرى رەتىندە تانۋ ارقىلى جاعدايلار جەڭىلدەتىلدى. بۇل وپەراتورلارعا جەكە كاسىپكەرلەر اتىنان جەكە تابىس سالىعى مەن الەۋمەتتىك تولەمدەردى تولەۋ مىندەتىن جۇكتەيدى. «ياندەكس.تاكسي» كومپانياسىمەن جۇزەگە اسىرىلعان پيلوتتىق جوبا اياسىندا اتالعان ءتاسىل سىناقتان وتكىزىلدى. 36 مىڭنان استام جۇرگىزۋشى ياندەكس پلاتفورماسىندا جەكە كاسىپكەر رەتىندە تىركەلگەن. ولاردىڭ فيسكالدىق چەكتەر سانى 36,9 ملن بولدى. مەملەكەتتىك كىرىستەر كوميتەتىندە فيسكاليزاتسيالانعان جالپى كىرىس كولەمى 47,5 ملرد تەڭگەگە جەتتى.
«ۇلتتىق قور – بالالارعا»: تۇرعىن ءۇي جانە ءبىلىم الۋعا ارنالعان تولەمدەر
2024 جىلدان باستاپ قازاقستاندا «ۇلتتىق قور – بالالارعا» باعدارلاماسى جۇزەگە اسىرىلۋدا. باعدارلاماعا سايكەس ۇلتتىق قوردىڭ جىل سايىنعى ينۆەستيتسيالىق كىرىسىنىڭ 50%-ى 18 جاسقا دەيىنگى بالالاردىڭ ارنايى جيناق شوتتارىنا اۋدارىلادى جانە ونى مەرزىمىنەن بۇرىن شەشۋگە بولمايدى. 2024 جىلدىڭ 1 اقپانىنان باستاپ تولەمدەر باستالدى, ولار قازاقستان ازاماتتىعى بار 18 جاسقا دەيىنگى بارلىق بالاعا ارنالعان. 2024 جىلى باعدارلاما قاتىسۋشىلارىنىڭ شوتتارىنا $695,5 ملن تولەندى.
$30,6 ملن 2024 جىلى 18 جاسقا تولعان نەمەسە تولاتىن بالالارعا تولەنەدى. قازىردىڭ وزىندە ۋاكىلەتتى وپەراتورلار ارقىلى $3,4 ملن سوماسىنا 33,5 مىڭنان استام ءوتىنىمنىڭ قاراجاتى بانكتىك شوتتارعا اۋدارىلدى. ونىڭ ىشىندە $1,8 ملن سوماسىنا 18 مىڭعا جۋىق ءوتىنىم تۇرعىن ءۇي جاعدايىن جاقسارتۋعا باعىتتالسا, $1,6 ملن سوماسىنا 15,5 مىڭ ءوتىنىم ءبىلىم الۋ ءۇشىن تولەندى.
تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى
تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى الەۋمەتتىك ساياساتتىڭ ماڭىزدى ەلەمەنتى بولىپ تابىلادى. 7 جىل ىشىندە قازاقستاندا 111 ملن شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي سالىنۋى كەرەك. سونداي-اق 2024 گودۋ جىلى تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى 18 ملن شارشى مەترگە جەتەدى. وسىلايشا 1 ملن-نان استام وتباسى باسپانامەن قامتىلادى.
تۇرعىن ءۇيدى ۋاقىتىلى پايدالانۋعا بەرۋ ءۇشىن استانا, شىمكەنت جانە وبلىستار اكىمدىكتەرى بيىل قولدانىسقا بەرىلەتىن نىساندار ناقتى كورسەتىلگەن جول كارتاسىن ازىرلەپ, بەكىتتى. قاڭتار-قازان ارالىعىندا 14 ملن شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي نەمەسە 123,8 پاتەر مەن ءۇي پايدالانۋعا بەرىلدى.
بۇدان بولەك, 2024 جىلى ەل بويىنشا تۇرعىن ۇيلەردەگى 200-دەن استام ءليفتىنى اۋىستىرۋ جوسپارلانعان. بۇل ءوز كەزەگىندە مىڭداعان قازاقستاندىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىن جاقسارتپاق.
دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ
2024 جىلى اسىرەسە اۋىلدىق جەرلەردەگى دەنساۋلىق ساقتاۋ ينفرقۇرىلىمىن دامىتۋ جۇمىستارى جالعاسىن تاپتى. «اۋىلدا دەنساۋلىق ساقتاۋدى جاڭعىرتۋ» ۇلتتىق جوبا اياسىندا 655 باستاپقى مەديتسينالىق-سانيتارلىق كومەك كورسەتۋ جوسپارلانعان – 257 مەديتسينالىق پۋنكت, 238 فەلدشەرلىك پۋنكت جانە 160 دارىگەرلىك امبۋلاتوريا. 251 نىسان قۇرىلىسى اياقتالدى. بۇل مەديتسينالىق قىزمەتتەردى شالعاي ەلدى مەكەن جانە اۋىلدىق جەرلەردەگى حالىققا قولجەتىمدى ەتەدى. 1 مىڭنان استام جۇمىس ورنى اشىلدى.
بۇدان بولەك, فەلدشەرلىك-اكۋشەرلىك پۋنكتىلەر مەن دارىگەرلىك امبۋلاتوريالاردى قوسا العاندا, جاڭا دەنساۋلىق ساقتاۋ نىساندار قۇرىلىسىنا قاراجات ءبولىندى.
ەلىمىزدەگى الەۋمەتتىك ساياساتتىڭ باستى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى – انا ءولىمىن ازايتۋ. 2024 جىلعى كورسەتكىشتەر بىلتىرعى جىلمەن سالىستىرعاندا 15%-عا جاقسارعان.
جاڭا باعدارلامالاردى ەنگىزۋ, ءونىى ىشىندە كلينيكالىق حاتتامالاردى قايتا قاراۋ, بوسانۋعا تاريفتەردى ارتتىرۋ دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى جاعدايدى ايتارلىقتاي جاقسارتۋعا سەپتىگىن تيگىزدى.
بيىل امبۋلاتوريالىق دەڭگەيدە جالپى سوماسى 212,8 ملرد تەڭگەگە 3,5 ملن پاتسيەنت ءدارى-دارمەكپەن قامتاماسىز ەتىلدى. امبۋلاتوريالىق كومەكتى جاقسارتۋعا باسىمدىق بەرە وتىرىپ, ءدارى-دارمەكپەن قامتاماسىز ەتۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋ بويىنشا جۇمىس جۇرگىزىلىپ جاتىر.
دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىندە دارىلىك زاتتار مەن مەديتسينالىق زاتتاردى تىركەۋ, باعاسىن بەلگىلەۋ پروتسەستەرىن تسيفرلاندىرۋمەن, سونداي-اق ولاردىڭ ەسەبىن جۇرگىزۋ جانە اينالىمىنىڭ تسيفرلىق جۇيەسىن جاساۋمەن اينالىساتىن جوبالىق كەڭسە قۇرىلدى. بۇل جۇيە ءدارى-دارمەك ساياساتى پروتسەستەرىن كەشەندى تالداۋ فۋنكتسياسىن قامتيدى. ناتيجەسىندە دارىلەردىڭ وبەكتيۆتى باعاسىن انىقتاپ, ۇستەمە باعا قوسۋعا جول بەرمەيدى.
ءبىلىم بەرۋ جانە مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە
مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا «جايلى مەكتەپ» ۇلتتىق جوباسى بەلسەندى ىسكە اسىرىلۋدا, ونىڭ ماقساتى بۇكىل ەلىمىز بويىنشا زاماناۋي, قاۋىپسىز ءارى قولجەتىمدى ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىن اشۋ. جوبا مەكتەپ وقۋشىلارىن وقىتۋ ءۇشىن جاعدايدى جاقسارتۋعا, سونداي-اق مەكتەپتەردى زاماناۋي تەحنولوگيالارمەن جابدىقتاۋعا جانە ۋاقىت تالاپتارىنا جاۋاپ بەرەتىن ينفراقۇرىلىم دايىنداپ, ءبىلىم بەرۋ ساپاسىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان.
جوبانى ىسكە اسىرۋ شەڭبەرىندە جاڭا مەكتەپتەردىڭ 40%-دان استامى اۋىلدىق جەرلەردە سالىندى. وندا وقۋ كابينەتتەرى, STEM-زەرتحانالار, روبوتوتەحنيكا كابينەتتەرى, حورەوگرافيا جانە سپورت زالدارى, دەمالىس ايماعى مەن نەتۆوركينگ بار. ەرەكشە ءبىلىم بەرۋ قاجەتتىلىكتەرى بار بالالار ءۇشىن دە جاعدايلار قاراستىرىلعان. سىنىپتاردا ينتەراكتيۆتى تاقتالار مەن كومپيۋتەرلەر ورناتىلعان. بارلىعى 36 جاڭا جايلى مەكتەپ پايدالانۋعا بەرىلدى, ونىڭ 15-ءى اۋىلدىق ەلدى مەكەندەردە سالىندى. 31 جەلتوقسانعا دەيىن 76 نىسان ەسىگىن ايقارا اشادى.
ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا 2024 جىلى بالالاردىڭ مەكتەپكە دەيىنگى بىلىمگە قول جەتكىزۋىن جاقسارتۋ بويىنشا جۇمىستار دا جالعاسىن تاپتى. بۇگىنگى تاڭدا قازاقستاندا 11,6 مىڭ مەكتەپكە دەيىنگى ۇيىم جۇمىس ىستەيدى, وندا 988 مىڭنان اسا بالا تاربيەلەنۋدە, مەكتەپتەردە مەكتەپالدى دايارلىقپەن 160 مىڭ بالا قامتىلدى. بالالاردى قامتۋ 92,5%-عا جەتتى, 62,3 مىڭ ورىندىق 547 جاڭا بالاباقشا اشىلدى. مەكتەپكە دەيىنگى ۇيىمداردا 4,2 مىڭنان استام كونسۋلتاتسيا پۋنكتى جۇمىس ىستەيدى.
ءبىلىم بەرۋدى تسيفرلاندىرۋعا ەرەكشە كوڭىل بولىنەدى, مىسالى, اتا-انالارعا بالا كۇتىمى بويىنشا كونسۋلتاتسيالىق كومەككە قول جەتكىزۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن «بەسكە دەيىن ۇلگەر» ءموبيلدى قوسىمشاسى ىسكە قوسىلدى. سونداي-اق مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالاردى دامىتۋدىڭ جەكە كارتاسى تسيفرلىق فورماتقا اۋدارىلدى. ول ۇلتتىق ءبىلىم بەرۋ دەرەكقورىمەن بىرىكتىرىلگەن, بۇل اقپاراتتى مەكتەپتەرگە جىبەرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى ءارى مەكتەپكە دەيىنگى جانە باستاۋىش ءبىلىم بەرۋ اراسىنداعى ۇزدىكسىز اۋىسۋدى قامتاماسىز ەتەدى. بۇل جاڭالىق باستاۋىش سىنىپ مۇعالىمدەرى ءۇشىن بالالاردىڭ مەكتەپ باعدارلاماسىن ودان ءارى دامىتۋدىڭ ماڭىزدى قۇرالىنا اينالدى.
«قاراجاتتى بالانىڭ سوڭىنان ىلەستىرۋ» قاعيداتىن ىسكە اسىرۋ ماقساتىندا ءبىلىم بەرۋ قىزمەتتەرىن الۋشىلار بويىنشا دەربەستەندىرىلگەن ءبىلىم بەرۋ قىزمەتىن ەسكەرە وتىرىپ, مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە مەن وقىتۋعا مەملەكەتتىك ءبىلىم بەرۋ تاپسىرىسىن (بۇدان ءارى – مەملەكەتتىك تاپسىرىس) ورنالاستىرۋدىڭ جاڭا تەتىگى ازىرلەندى, ول وسى جىلدىڭ قىركۇيەك ايىنان باستاپ شىمكەنت, تاراز جانە تۇركىستان قالالارىندا سىناقتان وتكىزىلدى.
پيلوتتىق جوبانىڭ ماقساتى مەكتەپكە دەيىنگى ۇيىمداردى قارجىلاندىرۋ پروتسەسىنە مەملەكەتتىك قىزمەت كورسەتۋدىڭ اشىقتىعىن قامتاماسىز ەتۋ بولىپ سانالادى.
ستۋدەنتتەردىڭ شاكىرتاقىسىن ءوسىرۋ
قازاقستاندا يننوۆاتسيالىق ەكونوميكا قۇرۋ جانە ءبىلىم دەڭگەيىن ارتتىرۋ ماقساتىندا ستۋدەنتتەر, عالىمدار ءۇشىن جاعدايدى جاقسارتۋ, عىلىمي زەرتتەۋلەردى دامىتۋ ءۇشىن ماڭىزدى قادامدار جاسالدى. وسى شارالاردىڭ بارلىعى ەلىمىزدى عىلىمي-تەحنيكالىق پروگرەسس كوشباسشىلارىنىڭ قاتارىنا قوسۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندەگى ەڭ ماڭىزدى قادامداردىڭ ءبىرى ستۋدەنتتەرگە ارنالعان شاكىرتاقىنى كوبەيتۋ بولدى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرمالارى اياسىندا 2020 جىلدان باستاپ ەلىمىزدە شاكىرتاقىلاردى ارتتىرۋ بويىنشا دايەكتى جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە, 2025 جىلعا قاراي ولار جوو ستۋدەنتتەرى ءۇشىن 2 ەسە, ماگيسترانتتار مەن دوكتورانتتار ءۇشىن 1,75 ەسە كوبەيەدى دەپ جوسپارلانۋدا.
باكالاۆريات ستۋدەنتتەرىنىڭ شاكىرتاقىسى 20%-عا, 47 135 تەڭگەگە دەيىن, ال پەداگوگيكالىق جانە مەديتسينالىق باعىتتاعى ستۋدەنتتەر ءۇشىن – 75 600 تەڭگەگە دەيىن ۇلعايتىلدى. ينتەرندەردىڭ ستيپەندياسى ەندى 85 376 تەڭگەنى, ال رەزيدەنتتەردىڭ ستيپەندياسى — 123 122 تەڭگەنى قۇرايدى. ماگيسترانتتاردىڭ ستيپەنديالارى 15%-عا, 107 061 تەڭگەگە دەيىن, ال دوكتورانتتار ءۇشىن – 240 000 تەڭگەگە دەيىن كوبەيدى.
جوعارى ءبىلىم بەرۋدى جاڭعىرتۋ جانە حالىقارالىق سەرىكتەستىكتەر
قازاقستاندا جوعارى ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋ جانە جاڭعىرتۋ, ونىڭ ىشىندە شەتەلدىك ۋنيۆەرسيتەتتەرمەن ستراتەگيالىق ارىپتەستىك ورناتۋ ارقىلى دا جالعاسۋدا. 2021 جىلى جوعارى ءبىلىم مەن عىلىمدى دامىتۋ تۇجىرىمداماسى قابىلداندى, ول 2025 جىلعا دەيىن ەلىمىزدە شەتەلدىك جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ كەمىندە 12 فيليالىن اشۋدى كوزدەيدى. وسى تۇجىرىمداما اياسىندا 12 ەلدىڭ, سونىڭ ىشىندە ۇلىبريتانيا, گەرمانيا, اقش, فرانتسيا جانە وڭتۇستىك كورەيانىڭ ۋنيۆەرسيتەتتەرىمەن 23 ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك پىسىقتالدى. 2024 جىلدىڭ قازان ايىندا ستراتەگيالىق سەرىكتەستەر – 67 شەتەلدىك ۋنيۆەرسيتەتتىڭ 120 وكىلى قاتىسقان فورۋم ءوتتى. جاڭا وقۋ جانە عىلىمي ارىپتەستىك قۇرۋ قازاقستانعا جاھاندىق ءبىلىم بەرۋ كەڭىستىگىنە كىرىگۋگە كومەكتەسەدى ءارى ستۋدەنتتەردىڭ ەڭ زاماناۋي ءبىلىم بەرۋگە جانە عىلىمي ادىستەمەلەرگە قول جەتكىزۋىن قامتاماسىز ەتەدى دەپ كۇتىلۋدە.
وتاندىق عالىمدار مەن عىلىمي جوبالاردى قولداۋ
گرانتتىق باعدارلامالار مەن دوكتورانتۋرادان كەيىنگى زەرتتەۋلەر ارقىلى وتاندىق عالىمداردى قولداۋ جانە دامىتۋ دا ماڭىزدى باعىت سانالادى. وسىنداي باستامالاردىڭ جارقىن مىسالدارىنىڭ ءبىرى – مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرمالارىن ورىنداۋ اياسىندا ازىرلەنگەن جانە جاس عالىمداردى قولداۋعا باعىتتالعان «جاس عالىم» جوباسى.
2021 جىلدان 2024 جىلعا دەيىن گرانتتىق قارجىلاندىرۋعا 16 كونكۋرس وتكىزىلدى. ناتيجەسىندە جاس عالىمدار 2 مىڭنان استام عىلىمي جوبانى جۇزەگە اسىردى. ونىڭ ىشىندە 686 جوبا ينجەنەرلىك ءبىلىم مەن تەحنولوگيالاردى اكادەميالىق زەردەلەۋدى دامىتۋعا باعىتتالعان دوكتورانتۋرادان كەيىنگى باعدارلاما اياسىندا جۇزەگە اسىرىلۋدا.
سونداي-اق «جاس عالىم» باعدارلاماسى بويىنشا 2025-2027 جىلدارعا ارنالعان جاڭا كونكۋرس جاريالاندى, بۇل ەلىمىزدىڭ عىلىمي الەۋەتىن ودان ءارى دامىتۋدى قامتاماسىز ەتەدى.
عىلىمي ازىرلەمەلەردى كوممەرتسيالاندىرۋ جانە يننوۆاتسيالاردى دامىتۋ
سونداي-اق ماڭىزدى كۇش-جىگەر عىلىمي ازىرلەمەلەر مەن تەحنولوگيالاردى كوممەرتسيالاندىرۋعا باعىتتالعان, بۇل يننوۆاتسيالىق ەكونوميكانى قۇرۋدىڭ ماڭىزدى مىندەتتەرىنىڭ بىرىنە اينالدى. عىلىمي-تەحنيكالىق قىزمەت ناتيجەلەرىن كوممەرتسيالاندىرۋ بويىنشا 5 كونكۋرستى ىسكە اسىرۋ شەڭبەرىندە عىلىمدى قاجەتسىنەتىن ءونىمدى ساتۋدان تۇسكەن كىرىستەردى, قوسا قارجىلاندىرۋ مەن سالىقتىق تۇسىمدەردى قوسقاندا, 97 ملرد تەڭگەدەن استام قاراجات الىندى. بۇل رەتتە عىلىمي زەرتتەۋ ءونىمىنىڭ ەكسپورتى 571 ملن تەڭگەنى قۇرادى.
وسى جەتىستىكتەر نەگىزىندە ۆەنچۋرلىك قارجىلاندىرۋدى ودان ءارى دامىتۋ, تەحنولوگيالىق ستارتاپتاردى قولداۋ ءۇشىن قورلار قورىن قۇرۋ جانە عىلىمي-اكسەلەراتسيالىق باعدارلامالاردى دامىتۋ جوسپارلانۋدا. 2025 جىلى ستارتاپتار مەن كوممەرتسيالاندىرۋ كەڭسەلەرى ءۇشىن كوممەرتسيالاندىرۋعا جاردەمدەسۋ باعدارلاماسى ىسكە قوسىلادى, بۇل عىلىم مەن تەحنولوگيا سالاسىنداعى كاسىپكەرلەر ءۇشىن جاڭا مۇمكىندىكتەر اشادى.
بىرەگەي عىلىمي ونىمدەر مەن تەحنولوگيالاردى دامىتۋ
وتاندىق عىلىمنىڭ ماڭىزدى جەتىستىگى بىرەگەي ونىمدەردى دامىتۋ. مىسالى, تازارتىلعان سەلەن 2023 جىلعا دەيىن قازاقستاندا وندىرىلمەگەن. سەلەن فارماتسەۆتيكا, جارتىلاي وتكىزگىش ونەركاسىبى جانە مەتاللۋرگيا سياقتى ءارتۇرلى سالالاردا قولدانىلاتىن ماڭىزدى ەلەمەنت سانالادى. 2023 جىلى «قازاقمىس پروگرەسس» جشس وندىرىستىك قۋاتى ارقىلى سەلەندى تازارتۋ بويىنشا ۋچاسكە پايدالانۋعا بەرىلدى. تەحنولوگيا ساپاسى 99,5%-دان اساتىن جوعارى تازالىقتاعى سەلەن الۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بۇل اتالعان جوعارى تەحنولوگيالىق سالادا قازاقستان ءۇشىن جاڭا پەرسپەكتيۆالار اشادى. الداعى جىلدارى قۋاتىن كەڭەيتۋ جانە قۇرامىندا سەلەنى بار ماتەريالداردى قايتا وڭدەۋدىڭ جاڭا ادىستەرىن ەنگىزۋ جوسپارلانۋدا, بۇل ەلىمىزدە كىرىستەردى ۇلعايتۋعا جانە جاڭا جۇمىس ورىندارىن اشۋعا ىقپال ەتەتىن بولادى.
سونىمەن قاتار قازاقستاندا ونكولوگيالىق اۋرۋلارمەن كۇرەسۋگە باعىتتالعان جاڭا دارىلىك پرەپاراتتار بەلسەندى ازىرلەنۋدە. وسىنداي جوبالاردىڭ ءبىرى – D-يزواسكوربين قىشقىلى نەگىزىندە ءدارى-دارمەك جاساۋ. ول KRAS مۋتاتسياسى بار قاتەرلى ىسىكتەردى ەمدەۋ ءۇشىن قولدانىلادى. Nazarbayev University قولداعان جوبا فارماتسەۆتيكا سالاسىنداعى ماڭىزدى قادام بولدى جانە قازاقستاندا ونكولوگيالىق اۋرۋلاردى ەمدەۋدى ايتارلىقتاي جاقسارتا الادى. بيىل جوبا ودان ءارى كلينيكالىق زەرتتەۋلەر مەن ەمدەۋ ادىستەرىن ازىرلەۋ ءۇشىن 2,1 ملرد تەڭگە سوماسىنا ماقۇلداندى.
