«Bolashaq» túlekterine Qazaqstanǵa oralmaýǵa ruqsat etilmek

Foto: ashyq derekkóz

Atalǵan baǵdarlama ashylǵaly qansha adamnyń stıpendııasynan aırylǵany anyqtaldy, dep jazady qandastar.kz

inbusiness.kz-te jazylǵandaı, qazirgi talap boıynsha «Bolashaq» stıpendııasy kómegimen shetelde oqyǵandar elge qaıtyp kelip, kem degende 3-5 jyl elge qyzmet etýi shart. Áıtpese zań boıynsha oqýǵa jumsalǵan memleket qarjysyn tolyq kólemde qaıtarýǵa mindetteledi. Qaıtara almasa, kepilge qoıylǵan múlki, mysaly, ata-anasynyń páteri sot arqyly alyp qoıylady.

Degenmen, Saıasat Nurbek basqaratyn Ǵylym jáne joǵarǵy bilim mınıstrligi bul tájirıbeni ózgertýge, burynǵy qatań talaptan bas tartýǵa nıetti. Sonda oqý qunyn óteý úshin «bolashaqtyqtarǵa» Qazaqstanǵa oralýdyń da qajeti bolmaıdy, shet elinde ári qaraı qala beredi.

Biraq olar Birikken ulttar uıymy, Eýropadaǵy qaýipsizdik jáne yntymaqtastyq, Dúnıejúzilik saýda, sondaı-aq Islam yntymaqtastyǵy uıymy, Shanhaı yntymaqtastyq pen Túrki memleketteri uıymdary, Eýrazııalyq odaq, TMD, UQShU jáne basqa da qaptaǵan uıymdardaǵy Qazaqstannyń ókildikterine jumys isteýge tıis bolady.

Qazirgi kezde Qazaqstan 60-tan astam halyqaralyq uıymnyń tolyqqandy múshesi. Respýblıka bir ǵana BUU-da 28 agenttik, qor men baǵdarlamaǵa kiredi. Demek, shetelde qalýdy qalaǵandardyń bárine oryn jetetin kórinedi.

Osyny zańdastyrý úshin Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstrligi «Úmitkerlerdi irikteý qaǵıdalaryn bekitý jáne «Bolashaq» halyqaralyq stıpendııasyn jumsaý baǵyttaryn aıqyndaý týraly» Úkimettiń qaýlysynyń jobasyn ázirledi.

Ondaǵy jańashyldyqtardyń birine sáıkes, «bolashaqtyqtarǵa» bilim qaryzy men paryzyn Otanynda emes, shetelde júrip óteýge ruqsat berý usynylǵan. Úkimet basshysy Oljas Bektenov bul tásildi qabyldasa, onda bastama Úkimet qaýlysy túrinde júzege asýy ábden múmkin. Ol úshin Saıasat Nurbek Parlamentten ruqsat suramaıdy.

«Qazaqstannyń halyqaralyq arenadaǵy róli artqan saıyn, el túrli kópjaqty bastamalar men uıymdarǵa belsendi qatysýda. Qazaqstannyń osy qurylymdarǵa múshe bolýy Prezıdenttiń júrgizip otyrǵan saıasatyna negizdelgen. Ol halyqaralyq baılanystardy nyǵaıtýǵa jáne memleketimizdiń jahandyq mártebesin arttyrýǵa baǵyttalǵan. Bul rette «Bolashaq» baǵdarlamasynyń kóptegen talantty túlekteri BUU, BUUDB, EQYU, ShYU, basqa halyqaralyq jáne aımaqtyq uıymdarda óz bilimderi men daǵdylaryn tıimdi paıdalanyp jatyr. Osy mamandardyń halyqaralyq arenada Qazaqstan múddelerin ilgeriletýge qosqan úlesin eskerip, olardyń atalǵan uıymdardaǵy eńbek qyzmetin «mindetti jumys ótelý» (obıazatelnaıa otrabotka) talaptaryna sáıkes dep taný oryndy», – dep málimdedi Ǵylym jáne joǵarǵy bilim mınıstrligi.

Sonymen qatar, vedomstvonyń túsindirýinshe, «Bolashaq» baǵdarlamasynyń túlekterine akııalary, qatysym úlesi Qazaqstanǵa nemese ulttyq kompanııalarǵa tıesili sheteldik uıymdardyń sheteldegi fılıaldarynda joǵary jalaqyly jumystarda istep te stıpendııasyn eńbekpen óteı salýǵa múmkindik beriledi.

«Bolashaqtyqtar» Qazaqstan kelisimderin ratıfıkaııalaǵan halyqaralyq jáne óńirlik uıymdarǵa qaǵaz júzinde ornalasý arqyly Otanǵa oralyp, elge eńbek sińirý mindetinen qutylyp ketýi múmkin.

«Keıbir jaǵdaılarda baǵdarlamanyń túlekteri halyqaralyq uıymdarǵa Qazaqstan Úkimeti uıymdastyrǵan qyzmettik issapar-komandırovkalar aıasynda, Úkimettiń bastamasymen jumys isteýge jiberiledi. Osy jaǵdaılar da eskeriledi. Usynylǵan ózgerister «Bolashaq» túlekteriniń áleýetin elimizdiń ıgiligine tıimdi paıdalanýǵa múmkindik beredi, sonymen birge baǵdarlama talaptaryn oryndaýdy qamtamasyz etedi», – dep sendirdi Saıasat Nurbektiń komandasy.

Mınıstrliktiń málimetinshe, qazirgi erejeler boıynsha túlekter mindetti túrde Qazaqstanǵa oralyp, Astanada nemese respýblıkalyq mańyzy bar qalada – keminde 5 jyl, al, basqa óńirlerde, sonyń ishinde oblys ortalyqtarynda – 3 jyl eńbek etýge mindetti.

Osy oraıda bir kiltıpan anyqtalyp otyr: keıbir «bolashaqtyqtar» adaldyq emes, aramdyq tanytyp, tamyr-tanystyqpen aýyl-aımaqta áldebir jumysqa qaǵaz júzinde ornalasady. Shynynda, ózi Astanada ne Almatyda ulttyq kompanııada, basqa da maıshelpek jumysta tabys tabady. Sol arqyly stıpendııasyn eńbekpen óteý merzimin besten úshke qysqartady. Muny mınıstrlik «Paralleldi aýdarymdar» dep ataıdy.

«Tájirıbe kórsetkendeı, megapolısterimizde jumys istep júrgen túlekterdiń óńirlerde «paralleldi túrde» jumysqa ornalasý jaǵdaılary jıi kezdesedi. Keıbir jaǵdaıda bul jumysqa ornalasý formaldy sıpatqa ıe jáne óńirlik krıterıı boıynsha eńbekpen óteý merzimin qysqartýǵa baǵyttalǵan. Bul jaǵdaı eńbek ótilin esepteýde qıyndyqtar týǵyzady. О́ıtkeni túlektiń BJZQ-daǵy shotyna óńirden de, respýblıkalyq mańyzy bar qaladan da zeınetaqy tólemderi qatar túsip jatady. Saldarynan, Qarjy ortalyǵynyń qyzmetkerleri túlektiń 5 jyldyq eńbek merzimin esepteýge májbúr. Túlekter odan úsh jyldyq merzimdi basshylyqqa alýdy talap etedi», – dep habarlady mınıstrlik.

Jańa qujatta osy másele de rettelýge tıis.

«Mundaı jaǵdaılardy retteıtin normalardyń joqtyǵyn eskere otyryp, usynylǵan ózgerister túlekterdiń eńbek ótilin esepteýde ádilettilik pen anyqtyqty qamtamasyz etýi qajet. Jańa erejeler teris paıdalaný jaǵdaılaryn boldyrmaýǵa jáne baǵdarlamanyń talaptaryn tolyq kólemde oryndaýǵa kepildik beredi», – dep sendirdi vedomstvo.

«Aı saıynǵy paralleldi zeınetaqylyq aýdarymdar bolmaǵan jaǵdaıda, úzdiksiz eńbek ótili ár óńir úshin jeke-jeke esepteledi. Birneshe uıymdardan paralleldi zeınetaqylyq aýdarymdar anyqtalǵan jaǵdaıda, eńbek ótili jumys isteýdiń eń uzaq merzimi qarastyrylǵan jumys orny boıynsha esepteledi (oryssha nusqasynda: «V slýchae nalıchııa parallelnyh pensıonnyh otchıslenıı ot neskolkıh organızaıı, trýdovaıa otrabotka zaschıtyvaetsıa tolko po mestý raboty, gde predýsmotren naıbolshıı srok otrabotkı»), – delingen Úkimet qaýlysynyń jobasynda.

2024 jyly «Bolashaq» baǵdarlamasy boıynsha oqytýǵa jalpy kólemi 555 stıpendııa bólindi. Onyń ishinde 395 stıpendııa magıstratýra men rezıdentýra baǵdarlamasy boıynsha, 50-i – doktorantýra boıynsha, qalǵany 110-y – taǵylymdamadan ótýge berilgen.

Úkimette bilim salasyna jaýapty vıe-premer Tamara Dúısenovanyń aıtýynsha, «Bolashaq» baǵdarlamasy iske qosylǵaly jalpy sany 12 643 maman daıarlanypty (16 myńdaı stıpendııa bólingen). Olardyń bir bóligi joǵarǵy bilim berýdi jańǵyrtý, medıına, bıohımııa, óndiristik salalarda jáne ınjenerııada jumys isteýde.

Alaıda 404 «bolashaqtyq» shetelde qalyp qoıǵan, olarǵa jumsalǵan bıýdjet qarajatyn qaıtarý jumystary júrgizilýde. Taǵy basqalarynyń ústinen bereshekti májbúrli túrde óndirtý týraly 52 is qozǵalyp, atqarý qaǵazy jeke sot oryndaýshylaryna berilipti. Onyń 32-si sonaý 2010 jyldan beri oryndaýda jatsa, 11 is qana tolyq óteýmen aıaqtalǵan. Birneshe is «boryshkerdiń elde bolmaýyna baılanysty» degen syltaýmen doǵarylǵan.

Kúsh qurylymdary sheteldegi turǵylyqty jerin jasyryp, qashyp júrgen «bolashaqtyqtarǵa» halyqaralyq izdeý salýdy josparlaýda.

Inbusiness.kz 4 qarashada «Bolashaq» halyqaralyq baǵdarlamalar ortalyǵynyń basshysy Álııa Ospanovanyń qyzmetinen ketkenin jazdy. Bul da beker bolmasa kerek. Sondyqtan Saıasat Nurbek komandasynyń Otanyn jatjurtqa aıyrbastaǵan «bolashaqtyqtarǵa» eń quryǵanda shetelde júrip, Qazaqstanǵa jumys isteý múmkindigin usynýy – amal joqtyqtan týǵan iske uqsaıdy.

«Qazirgi kezde Bas prokýratýramen birge, «Bolashaq» túlekteriniń mindetti jumyspen óteýden (otrabotka) jaltarýynyń 1 myń faktisi boıynsha tekserister júrgizilip jatyr. 532 resmı eskertpe baǵyttaldy. Jumys ornynan alynǵan 1 305 anyqtamaǵa ózektilendirý júrgizildi. Halyqaralyq baǵdarlamalar ortalyǵynyń júrgizgen tekserisi nátıjesinde, Shetelde kadr daıarlaý jónindegi respýblıkalyq komıssııa stıpendııasyn jumyspen óteýdi buzǵany úshin 37 adamdy stıpendııasynan aıyrdy. Olar ózderine jumsalǵan barlyq shyǵyndy – 941,5 mıllıon teńgeni óteýge tıisti», – delingen Úkimettiń túsiniktemesinde.

Aıtpaqshy, «Bolashaq» baǵdarlamasy ashylǵaly beri jalpy sany 1 060 adam oǵan túsip turyp, tosynnan stıpendııadan bas tartypty. Jalpy sany 922 adam «Bolashaq» mártebesinen májbúrli túrde aırylǵan eken, 39 «bolashaqtyq» dúnıe saldy. Bilim qýǵan jastyń asqar shyńǵa shyǵyp turyp, ómirden ótýi ókinishti.