Brıfıng: Toqaev pen Erdoǵan jýrnalısterge ne aıtty?

Foto: Aqorda

Qazaqstan men Túrkııa prezıdentteri ózara kelissózder men Joǵary deńgeıdegi strategııalyq ekonomıkalyq keńestiń 5-shi otyrysynan keıin baspasóz málimdemesin jasady, dep habarlaıdy qandastar.kz Aqordanyń baspasóz qyzmetine silteme jasap.

Memleket basshysy, eń aldymen, Túrkııaǵa resmı saparmen kelýge shaqyryp, qazaq delegaııasyna qonaqjaılyq kórsetkeni úshin baýyrlas túrik halqyna jáne Prezıdent Rejep Taııp Erdoǵanǵa shynaıy rızashylyǵyn bildirdi.

– Qos halyqtyń ıgiligi úshin túbi bir túrik eline jasaǵan ár sapardyń mán-mańyzy erekshe. Prezıdent Rejep Taııp Erdoǵannyń basshylyǵymen Túrkııa óziniń altyn ǵasyrlyq belesin tarıhı jetistiktermen qarsy alyp jatyr. Elińiz jańa dáýirge nyq qadam basty. Qurmetti Prezıdenttiń halyqaralyq sahnadaǵy salıqaly saıasatynyń arqasynda Túrkııa álemdegi bedeldi ári yqpaldy, shynaıy qurmetke ıe memleketke aınaldy. Munyń túp negizinde túrik halqynyń birligi, danalyǵy jáne qaısarlyǵy jatyr. Osyndaı bıik belesterdi baǵyndyrý – Prezıdent Rejep Taııp Erdoǵan myrzanyń qajyrly eńbeginiń jemisi dep kúmánsiz aıtýǵa bolady. Qazaq azamattary Prezıdent Rejep Taııp Erdoǵandy jáne búkil Túrkııa elin shyn júrekten qurmetteıdi. Qazaqstan Túrkııanyń tolaıym tabysyna árdaıym qýanady. Bolashaǵynyń jarqyn bolýyn tileıdi, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Prezıdent qazir eki eldiń qarym-qatynasy keńeıtilgen strategııalyq seriktestikke ulasqanyna nazar aýdaryp, búgingi nátıjeli kelissózder qos halyq arasyndaǵy baılanysty jańa deńgeıge kóteretinine senim bildirdi.

– Biz búgin Joǵary deńgeıdegi strategııalyq yntymaqtastyq keńesiniń 5-shi otyrysyn ótkizdik. О́zara yqpaldastyqqa tyń serpin beretin basym baǵyttardy qarastyrdyq. Túrli saladaǵy baılanysty jandandyratyn mańyzdy úkimetaralyq qujattarǵa qol qoıdyq. Túrkııa – saýda-ekonomıka jáne ınvestıııa salasyndaǵy basty strategııalyq seriktesimizdiń biri. Osy oraıda ózara taýar aınalymyn ulǵaıtý máselesine basa nazar aýdardyq. Byltyr eki el arasyndaǵy saýda-sattyq kólemi 5 mıllıard dollar boldy. Aldaǵy ýaqytta saýda aınalymyn aıtarlyqtaı arttyramyz. Buǵan áleýetimiz jetedi, – dedi Memleket basshysy.

Qasym-Jomart Toqaevtyń aıtýynsha, qazir elimizde 4 myńǵa jýyq túrik kompanııasy jumys isteıdi. Olarmen birlesip, quny 6 mıllıard dollar bolatyn birqatar joba júzege asyrylǵan. Bul jobalar energetıka, qurylys, ónerkásip, aýyl sharýashylyǵy, ınfraqurylym, medıına, týrızm sekildi mańyzdy salalardy qamtıdy. Qazaqstannyń Túrkııaǵa salǵan ınvestıııasynyń kólemi 2,5 mıllıard dollardan asty.

– Biz ashyq ári senimdi seriktes retinde túrik ınvestorlaryn qoldaýǵa árqashan daıynbyz. Sondyqtan Túrkııa kompanııalaryn uzaq merzimge arnalǵan iri jobalarǵa atsalysýǵa shaqyramyn. Kólik-logıstıka salasyndaǵy baılanysty kúsheıtýge múmkindik mol. Biz elderimizdiń strategııalyq turǵydan utymdy jerde ornalasqanyn barynsha tıimdi paıdalanýymyz kerek. Qazir Eýropa men Qytaı arasynda qurlyq jolymen tasymaldanatyn júktiń shamamen 85 paıyzy Qazaqstan arqyly ótedi. Osy rette Transkaspıı halyqaralyq kólik baǵdaryn, ıaǵnı, «Orta dálizdi» damytýdyń mán-mańyzy zor. Bul – eki eldiń múddesine saı keletin bastama. Qazaqstan temirjoldy jańǵyrtý, avtokólik joldaryn salý, sondaı-aq Kaspıı teńizinde keme qatynasyn jandandyrý úshin ınfraqurylymdy jetildirý jumysyn qolǵa aldy. Túrik ınvestorlaryn osy jobalarǵa belsene qatysýǵa shaqyramyz. Úkimetimiz Túrkııa kásipkerlerine arnaıy jeńildikter usynýǵa ázir, – dedi Prezıdent.

Kelissóz barysynda taraptar energetıka salasynyń mańyzyna da arnaıy toqtaldy.

– Qazir Baký – Tbılısı – Jeıhan qubyry arqyly jylyna 1,4 mıllıon tonna qazaq munaıy Túrkııaǵa tasymaldanady. Biz onyń kólemin arttyrý máselesin talqyladyq. «Turkiye Petroleum» kompanııasynyń Qazaqstan naryǵynda jumys isteýge nıeti bar. Biz muny quptaımyz. Energııa kózderin ártaraptandyrý, jańa elektr stanııalaryn salý jáne basqa jobalardy júzege asyrý úshin túrik kompanııalarynyń tájirıbesine súıenip, ınvestıııalyq múmkindikterin paıdalanýǵa múddelimiz. Iri jobalardy birlese júzege asyrýǵa daıynbyz, – dedi Memleket basshysy.

Prezıdent aýyl sharýashylyǵyn taǵy bir mańyzdy sala retinde atady. Bul rette Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstan Túrkııanyń azyq-túlik qaýipsizdigin qamtamasyz etýge súbeli úles qosyp kele jatqanyn atap ótip, astyq jáne basqa da aýyl sharýashylyǵy ónimderin eksporttaý máselesi jan-jaqty talqylanǵanyn jetkizdi. Qazaqstan aýyl sharýashylyǵyn ıfrlandyrý, ónimdilikti arttyrý jáne óńdeý ónerkásibin órkendetý isinde Túrkııanyń joǵary tehnologııasyn paıdalanýǵa qyzyǵýshylyq tanytady.

Memleket basshysy Túrkııanyń qorǵanys jáne áskerı-tehnıkalyq baǵyttaǵy zor jetistikterine nazar aýdaryp, Rejep Taııp Erdoǵandy jaqynda IDEF 2025 halyqaralyq qorǵanys-ónerkásip kórmesiniń sátti ótýimen quttyqtady.

Budan bólek, kelissózder barysynda IT-tehnologııalardy birge damytý máselesine aıryqsha mán berildi. Memleket basshysy elimizdiń atalǵan saladaǵy jetistikterine toqtalyp, Qazaqstan men Túrkııanyń IT salasyndaǵy strategııalyq seriktestigin nyǵaıtýǵa zor múmkindik bar ekenin málimdedi.

Qasym-Jomart Toqaevtyń pikirinshe, mádenı-gýmanıtarlyq baılanys – qazaq-túrik qatynasynyń altyn kópiri. Sonyń ishinde bilim jáne ǵylym salasynyń orny erekshe.

– Qazir bizdiń 12 myńnan astam stýdentimiz Túrkııada, al 300 túrik stýdenti Qazaqstannyń joǵary oqý oryndarynda bilim alyp jatyr. Osyǵan qoldaý kórsetkeni úshin Túrkııa Prezıdenti men Úkimetine rızashylyǵymdy bildiremin. Uzaq jyldan beri Túrkistan tórinde Ahmet Iasaýı atyndaǵy Halyqaralyq qazaq-túrik ýnıversıteti tabysty jumys istep keledi. Sondaı-aq Ońtústik Qazaqstan pedagogıkalyq ýnıversıtetiniń janynan Túrkııanyń ozyq bilim oshaqtarynyń biri – Gazı ýnıversıtetiniń fılıaly ashylmaq. Budan bólek, «Maarıf» qorynyń eki mektebin ashý jumysyn qolǵa aldyq. Bul – shyn máninde, aıtýly oqıǵa. Byltyr qol qoıylǵan kelisimge sáıkes, Astana medıına ýnıversıtetiniń negizinde Medıpol Ystanbul joǵary oqý ornynyń fılıalyn ashý boıynsha jumys júrgizilip jatyr. Elimizdiń medıına qyzmetkerlerin Túrkııanyń jetekshi klınıkalarynda oqytý jáne biliktiligin arttyrý týraly ýaǵdalastyqqa qol jetkizdik. Biz osy ıgi bastamalardy jalǵastyryp, bilim berý, týrızm, medıına salasyndaǵy baılanysty odan ári kúsheıtýge múddelimiz. Osy tusta san qyrly baılanystardy tereńdetý maqsatynda Túrkııa azamattaryna Qazaqstan aýmaǵynda 90 kúnge deıin vızasyz bolý ruqsatyn berý týraly sheshim qabyldandy. Saıahattaýshylar men kásipkerler úshin bul qadamnyń mán-mańyzy erekshe dep sanaımyn. Osyndaı ıgi bastamalar dostyǵymyzdy bekemdep, ózara senimdi arttyryp, jańa jetistikterge jol ashady dep senemin, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Sonymen qatar eki el prezıdentteri álemdegi ózekti máselelerge qatysty pikir almasty. Qazirgi kúrdeli kezeńde qarýly qaqtyǵystardyń ýshyǵýyna alańdaýshylyq bildiretinderin jetkizdi. Qazaqstan men Túrkııa prezıdentteri barlyq janjal men qaqtyǵys dıplomatııalyq kelissózder arqyly beıbit jolmen sheshilýi qajet dep esepteıdi. Bul rette Qasym-Jomart Toqaev Rejep Taııp Erdoǵannyń Reseı men Ýkraına arasyndaǵy janjaldy retteý isindegi aıryqsha rólin atap ótti.

– Bul – Sizdiń bedelińiz ben yqpalyńyzdyń aıqyn dáleli. Qos eldiń Birikken Ulttar Uıymyn reformalaý qajettiligi jónindegi ustanymy – ortaq. Qazaqstan árbir eldiń aýmaqtyq tutastyǵy saqtalýy kerek degen ustanymdy qorǵaıdy. Qazaqstan men Túrkııa halyqaralyq arenadaǵy tıimdi yqpaldastyǵyn jalǵastyra beredi. Qazaqstan dıplomatııasy Túrki memleketteri Uıymynyń odan ári damýyna basa mán bermekshi. Osy baǵytta Túrkııa tarapymen birlesip jumys isteı beremiz. Jahandyq turaqtylyq pen qaýipsizdikti qamtamasyz etý úshin kúsh-jigerimizdi biriktiremiz. Osy tusta Qazaqstannyń halyqaralyq bastamalaryna kórsetip jatqan qoldaýyna, sonyń ishinde Azııadaǵy ózara yqpaldastyq jáne senim sharalary jónindegi Keńesti damytýdaǵy Túrkııanyń úlesine erekshe rızashylyq bildiremin, – dedi Memleket basshysy.

О́z kezeginde Túrkııa Prezıdenti búgingi kelissózderdiń nátıjeli bolǵanyn atap ótti.

– Qazaqstan – aımaqtaǵy ekonomıkasy eń iri el jáne bizdiń negizgi seriktesimiz. Búgin biz qorǵanys pen energetıkadan bastap, kólik, ǵylym men tehnologııaǵa deıingi keń aýqymdy salalar boıynsha pikir almastyq. Biz taý-ken, sırek kezdesetin metaldar baǵytyndaǵy yntymaqtastyq múmkindikterin qarastyrdyq. Qazaqstan munaıyn Túrkııa arqyly álemdik naryqqa eksporttaý múmkindikterin talqyladyq. Tarıhı Jibek jolynyń qazirgi balamasy – Transkaspıı kólik baǵdaryn paıdalaný jáne damytý joldaryn qarastyrdyq, – dedi Rejep Taııp Erdoǵan.

Budan bólek, Túrkııa Prezıdenti týrızm salasyndaǵy yntymaqtastyq perspektıvasyna toqtalyp, túrik azamattaryna Qazaqstanda 90 kún vızasyz júrýge ruqsat berý týraly sheshim qabyldaǵany úshin Memleket basshysyna rızashylyǵyn bildirdi.