بۇگىن — فيلوسوف, اقىن شاكارىم قۇدايبەردى ۇلىنىڭ تۋعان كۇنى

بۇگىن – 11 شىلدە (كەيبىر دەرەكتەردە 24 شىلدە) شاكارىم قۇدايبەردى ۇلىنىڭ (1858-1931) ومىرگە كەلگەن كۇنى, دەپ حابارلايدى Qandastar.kz سايتى Skifnews.kz اقپارات پورتالىنا سىلتەمە جاساپ.
شاكارىم قۇدايبەردى ۇلى دانا ابايدىڭ ءداستۇرىن جالعاستىرۋشى ءىرى اقىن, عۇلاما ويشىل, تاريحشى, اۋدارماشى, سازگەر. ول بۇرىنعى سەمەي وبلىسى, اباي اۋدانى, شىڭعىس تاۋىنىڭ بوكتەرىندە 1858 جىلى دۇنيەگە كەلگەن

شاھكارىم – فيلوسوف. ول تەك قازاق حالقىنىڭ عانا ەمەس, بارلىق تۋىستاس تۇركى حالىقتارىنىڭ, ءتىپتى بارلىق شىعىس مادەنيەتىنىڭ, ودان قالدى ورىس حالقى مەن بارلىق ەۋروپا ەلدەرىنىڭ فيلوسوفيالىق وي-تانىمدارىن زەردەلەپ, ءوز حالقىنىڭ ۇلتتىق داستۇرىنە نەگىزدەي وتىرىپ, جەتىلدىرىپ, فيلوسوفيالىق ويىمىزدى, دۇنيەتانىمىمىزدى ءارى قاراي دامىتا تۇسكەن ويشىل.

ول اكەسى – ابايدىڭ اعاسى قۇدايبەردى قايتىس بولعان سوڭ, ابايدىڭ تاربيەسىندە بولادى. جەتى جاسىنان ولەڭگە قابىلەتتىلىگىن تانىتادى. ءوز بەتىمەن اراب, پارسى, تۇرىك, ورىس تىلدەرىن يگەرىپ, شىعىس, ورىس كلاسسيكتەرىنىڭ شىعارمالارىنان ءنار الادى. ءارتۇرلى ونەر تۇرلەرىن يگەرەدى.

1908 جىلدان باستاپ ەلدەن شەت كەتىپ, تازا شىعارماشىلىق جۇمىسپەن شۇعىلدانادى. «تۇرىك, قىرعىز, قازاق ءھام حاندار شەجىرەسى», «مۇسىلماندىق شارتى كىتابى» 1911 جىلى ورىنبوردا, «قازاق ايناسى» ولەڭدەر جيناعى, «قالقامان-مامىر», «ەڭلىك-كەبەك» پوەمالارى 1912 جىلى سەمەيدە باسىلىپ شىعادى.

ورىستىڭ ۇلى جازۋشىسى تولستويمەن حات الىسىپ, ءوزىن ونىڭ شاكىرتى سانايدى. 1931 جىلى باندالارمەن بايلانىستى دەگەن جالعان ايىپتاۋمەن كەڭەس قارۋلى توپ مۇشەلەرىنىڭ قولىنان اتىپ ولتىرىلەدى. 1988 جىلى اقىن اتى اقتالدى.

ش.قۇدايبەردى ۇلىنىڭ ادەبي مۇراسى اسا باي. ول پوەزيا, پروزا, اۋدارما, تاريح, تراكتات سالاسىندا جۇمىس ىستەپ, اباي داستۇرىندە دەموكراتتىق-حالىقتىق, گۋمانيستىك-حالىقتىق باعىت ۇستادى.

فيلوسوف شاكارىمنىڭ ء«ۇش انىعى» قازىرگى كۇندە دە ماڭىزىن جويماعان, ءاربىر قازاق مىندەتتى تۇردە وقىپ شىعاتىن باعالى فيلوسوفيالىق تراكتات. شəكəرىمنىڭ əلەم, ادام, جاراتىلىس جايىنداعى فيلوسوفيالىق وي-تولعامدارى ونىڭ ء«ۇش انىق» اتتى فيلوسوفيالىق تراكتاتىندا جۇيەلەنگەن. فيلوسوفتىڭ سəبيت مۇقانوۆقا جازعان حاتىندا «قىرىقتان سوڭعى ويىم فيلوسوفيا جاعىنا سالىنىپ» دەگەن پىكىر ايتادى. سونداعى فيلوسوفياسى وسى ء«ۇش انىق» تۋراسىندا بولىپ وتىر. شəكəرىم قىرىقتان اسقان سوڭ وتىز جىلداي «ءۇش انىقتى» جازۋعا كوپتەگەن ىزدەنىستەر جاساپ, ءومىرىنىڭ سوڭىندا «وتىز جىلداي جيعانىم» دەپ ءوزىنىڭ تاپقان, انىق دەپ تانىعان «ءۇش انىعىن» جۇيەلەيدى.