«داريعا نازارباەۆانىڭ كۇيەۋى»: QazaqGaz بەن دۋبايداعى ۆيللالار

«QazaqGaz» ۇلتتىق كومپانياسى ۇنەمى ىشكى ءتاريفتىڭ زيانى جايلى ماسەلە كوتەرىپ, ميللياردتاعان تەڭگەنى گاز تولەيتىن كادىمگى تۇبىرتەكتەردى باسىپ شىعارۋعا جۇمسايمىز دەگەن جەلەۋمەن الىپ كەلەدى. ولار گاز جەلىلەرىن دامىتۋ مەن جوندەۋدىڭ ورنىنا جىلدار بويى ەنشىلەس كاسىپورىندارعا وسى ءۇشىن سەگىز ەسە كوپ قاراجات ءبولىپ كەلگەنى بەلگىلى بولدى, دەپ جازادى qandastar.kz

Orda.kz پورتالىنىڭ زەرتتەۋ ءبولىمى قايرات شارىپباەۆتىڭ (نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ كۇيەۋ بالاسى, داريعا نازارباەۆانىڭ جارى) كۇدىكتى ىستەرىن اشتى. بۇل ءتىپتى ولارعا قازىردىڭ وزىندە تابىس اكەلىپ جاتقان «قاينار بۇلاق» بولۋى مۇمكىن.

بۇعان دەيىن ءبىزدىڭ رەداكتسيا «QazaqGaz» ۇلتتىق كومپانياسى كەڭسەلەرىن جالعا بەرۋ ارقىلى ميللياردتاعان تەڭگە ۇرلاعانى تۋرالى حابارلاعان بولاتىن. سول ماقالادا ءبىز قايرات شارىپباەۆتىڭ بۇعان دەيىن گاز سەكتورىن باسقارعانى, اقشا شىعارۋ ءۇشىن قولدانعان ءبىر ءتاسىلى جايلى عانا باياندادىق. الايدا ودان باسقا دا قوماقتى اقشا تاباتىن تاسىلدەرى جەتەدى. قاڭتار وقيعاسىنان كەيىن ۇلتتىق كومپانيانىڭ ىشكى ءاۋديتى ەلباسىنىڭ ۇلكەن قىزىنىڭ كۇيەۋىنە قاتىسى بار 40 كومپانيانى انىقتادى. ولار, «QazaqGaz» جانە ونىڭ «ەنشىلەستەرى» ارقىلى تاۋارلار, جۇمىستار مەن قىزمەتتەردىڭ باسىم بولىگىن ساتىپ الىپ وتىرعان. سولايشا تابيعي گازدى تولەۋگە ارنالعان تۇبىرتەكتەردى جازۋ سياقتى قاراپايىم قىزمەتتىڭ شىعىنىن باسقارعاندار «التىن قامبا» يەلەرىنە اينالىپ شىعا كەلدى.

QazaqGaz-دىڭ ەنشىلەس كاسىپورنى — «قازترانسگاز ايماق» اكتسيونەرلىك قوعامى (قازىرگى ۋاقىتتا كومپانيا «QazaqGaz Aimaq» بولىپ قايتا اتالدى) — ايماقتىق جەكە جشس «رتسكۋ» (كوممۋنالدىق قىزمەتتەردىڭ ەسەپتەۋ ورتالىعى) ارقىلى, مىسالى, «رتسكۋ-شىمكەنت», جشس «رتسكۋ-اتىراۋ», جشس «رتسكۋ-تالدىكورعان», جشس «رتسكۋ-ورال» جانە باسقالار, تەك بيللينگ ء(ار كليەنتكە كورسەتىلگەن قىزمەتتى ەسەپتەۋ, سونىڭ ىشىندە تۇبىرتەكتەردى باسىپ شىعارۋ) ارقىلى كومپانيانىڭ جەرگىلىكتى فيليالدارى بيۋدجەتىنىڭ ۇشتەن ەكىسىن يگەرىپ وتىرعان. ياعني, گاز تاريفىندە قاراستىرىلعان سومالاردىڭ باسىم بولىگى «ركتسۋ» جەكە فيرمالارىنا كەتىپ وتىرعان.

تابيعي گازدى تۇتىنۋعا ارنالعان تۇبىرتەكتەردى جازۋ شىعىندارىنىڭ مولشەرىن انىقتاۋ ءۇشىن ءبىز «سامۇرىق-قازىنا» ۇلتتىق ءال-اۋقات قورىنىڭ ەلەكتروندىق ساتىپ الۋ پورتالىن اقتاردىق. اقپاراتتى تابۋ ءۇشىن كوپ كۇش سالۋعا تۋرا كەلدى. سايتتىڭ نەگىزگى قىزمەتىنىڭ ءبىرى — ۇلتتىق كومپانيالاردىڭ نە ساتىپ العانىن كورسەتىپ, اشىقتىعىن قامتاماسىز ەتۋ. الايدا ونى جاساۋشىلار ماڭىزدى اقپاراتتى سەنىمدى  جاسىرۋ ءۇشىن بارىن سالعان سەكىلدى.

دەگەنمەن 2018-2024 جىلدار ارالىعىندا تاۋارلار, جۇمىستار مەن قىزمەتتەردى ساتىپ الۋ بويىنشا جىلدىق جانە ۇزاق مەرزىمدى جوسپارلاردى تابا الدىق. سوعان سۇيەنىپ ءبىز QazaqGaz Aimaq كومپانياسىنىڭ بيللينگ قىزمەتتەرىنە جوسپارلانعان شىعىندارىن انىقتادىق. ۇزاق مەرزىمدى جوسپار — بۇل كومپانيانىڭ ءۇش-ءتورت جىلعا دەيىن الدىن الا شىعىندارىن جوسپارلاۋعا ارنالعان جانە سول جىلدار بويى تەك ءبىر قىزمەت كورسەتۋشىنى تاڭداۋعا ارنالعان قۇجات. ال مۇنى جەڭىپ العان قىزمەت كورسەتۋشىنىڭ كوسەگەسى كوگەرەدى دەسەك بولادى. سەبەبى ول بيۋدجەتتى جىلدار بويى ەمىن-ەركىن يەلەنىپ, تەندەر جەڭىمپازى بولىپ, باسەكەلەستەرگە ءتىپتى پىسقىرىپ تا قارامايتىن جاعدايعا جەتەدى.

سۋ بەتىنە كولكىپ شىعا كەلگەن شىندىققا قاراساق, بۇل جولعى قاراجات تا وفيس جالعا بەرۋ شىعىندارىنا ۇقساس, گەومەتريالىق ىلگەرىلەۋمەن وسەدى. ارينە, گاز كومپانياسىنىڭ قىزمەت كورسەتۋگە جۇمساعان شىعىندارى تۇتىنۋشىلاردىڭ وسىمىنە مۇلدە سايكەسپەيتىنى ايدان انىق.

مىسالى, 2018-2020 جىلدارعا ارنالعان ۇزاق مەرزىمدى ساتىپ الۋ جوسپارىنا قاراساق, QazaqGaz Aimaq-تىڭ باتىس قازاقستان فيليالى 2018 جىلدىڭ ەكىنشى جارتىجىلدىعىندا بيللينگ قىزمەتتەرىنە 174 ميلليون تەڭگە جۇمسايمىز دەپ جوسپارلاعان, ال 2019 جىلى بۇل شىعىندار 547,6 ميلليون تەڭگەگە جەتكەن, 2020 جىلى — 512,2 ميلليون تەڭگە, بۇل 2018 جىلعى بيۋدجەتتەن شامامەن ەكى ەسە ارتىق.

بۇعان دەيىن ءبىزدىڭ رەداكتسيا «QazaqGaz» ۇلتتىق كومپانياسى كەڭسەلەرىن جالعا بەرۋ ارقىلى ميللياردتاعان تەڭگە ۇرلاعانى تۋرالى حابارلاعان بولاتىن. سول ماقالادا ءبىز قايرات شارىپباەۆتىڭ بۇعان دەيىن گاز سەكتورىن باسقارعانى, اقشا شىعارۋ ءۇشىن قولدانعان ءبىر ءتاسىلى جايلى عانا باياندادىق. الايدا ودان باسقا دا قوماقتى اقشا تاباتىن تاسىلدەرى جەتەدى. قاڭتار وقيعاسىنان كەيىن ۇلتتىق كومپانيانىڭ ىشكى ءاۋديتى ەلباسىنىڭ ۇلكەن قىزىنىڭ كۇيەۋىنە قاتىسى بار 40 كومپانيانى انىقتادى. ولار, «QazaqGaz» جانە ونىڭ «ەنشىلەستەرى» ارقىلى تاۋارلار, جۇمىستار مەن قىزمەتتەردىڭ باسىم بولىگىن ساتىپ الىپ وتىرعان. سولايشا تابيعي گازدى تولەۋگە ارنالعان تۇبىرتەكتەردى جازۋ سياقتى قاراپايىم قىزمەتتىڭ شىعىنىن باسقارعاندار «التىن قامبا» يەلەرىنە اينالىپ شىعا كەلدى.

QazaqGaz-دىڭ ەنشىلەس كاسىپورنى — «قازترانسگاز ايماق» اكتسيونەرلىك قوعامى (قازىرگى ۋاقىتتا كومپانيا «QazaqGaz Aimaq» بولىپ قايتا اتالدى) — ايماقتىق جەكە جشس «رتسكۋ» (كوممۋنالدىق قىزمەتتەردىڭ ەسەپتەۋ ورتالىعى) ارقىلى, مىسالى, «رتسكۋ-شىمكەنت», جشس «رتسكۋ-اتىراۋ», جشس «رتسكۋ-تالدىكورعان», جشس «رتسكۋ-ورال» جانە باسقالار, تەك بيللينگ ء(ار كليەنتكە كورسەتىلگەن قىزمەتتى ەسەپتەۋ, سونىڭ ىشىندە تۇبىرتەكتەردى باسىپ شىعارۋ) ارقىلى كومپانيانىڭ جەرگىلىكتى فيليالدارى بيۋدجەتىنىڭ ۇشتەن ەكىسىن يگەرىپ وتىرعان. ياعني, گاز تاريفىندە قاراستىرىلعان سومالاردىڭ باسىم بولىگى «ركتسۋ» جەكە فيرمالارىنا كەتىپ وتىرعان.

تابيعي گازدى تۇتىنۋعا ارنالعان تۇبىرتەكتەردى جازۋ شىعىندارىنىڭ مولشەرىن انىقتاۋ ءۇشىن ءبىز «سامۇرىق-قازىنا» ۇلتتىق ءال-اۋقات قورىنىڭ ەلەكتروندىق ساتىپ الۋ پورتالىن اقتاردىق. اقپاراتتى تابۋ ءۇشىن كوپ كۇش سالۋعا تۋرا كەلدى. سايتتىڭ نەگىزگى قىزمەتىنىڭ ءبىرى — ۇلتتىق كومپانيالاردىڭ نە ساتىپ العانىن كورسەتىپ, اشىقتىعىن قامتاماسىز ەتۋ. الايدا ونى جاساۋشىلار ماڭىزدى اقپاراتتى سەنىمدى  جاسىرۋ ءۇشىن بارىن سالعان سەكىلدى.

دەگەنمەن 2018-2024 جىلدار ارالىعىندا تاۋارلار, جۇمىستار مەن قىزمەتتەردى ساتىپ الۋ بويىنشا جىلدىق جانە ۇزاق مەرزىمدى جوسپارلاردى تابا الدىق. سوعان سۇيەنىپ ءبىز QazaqGaz Aimaq كومپانياسىنىڭ بيللينگ قىزمەتتەرىنە جوسپارلانعان شىعىندارىن انىقتادىق. ۇزاق مەرزىمدى جوسپار — بۇل كومپانيانىڭ ءۇش-ءتورت جىلعا دەيىن الدىن الا شىعىندارىن جوسپارلاۋعا ارنالعان جانە سول جىلدار بويى تەك ءبىر قىزمەت كورسەتۋشىنى تاڭداۋعا ارنالعان قۇجات. ال مۇنى جەڭىپ العان قىزمەت كورسەتۋشىنىڭ كوسەگەسى كوگەرەدى دەسەك بولادى. سەبەبى ول بيۋدجەتتى جىلدار بويى ەمىن-ەركىن يەلەنىپ, تەندەر جەڭىمپازى بولىپ, باسەكەلەستەرگە ءتىپتى پىسقىرىپ تا قارامايتىن جاعدايعا جەتەدى.

سۋ بەتىنە كولكىپ شىعا كەلگەن شىندىققا قاراساق, بۇل جولعى قاراجات تا وفيس جالعا بەرۋ شىعىندارىنا ۇقساس, گەومەتريالىق ىلگەرىلەۋمەن وسەدى. ارينە, گاز كومپانياسىنىڭ قىزمەت كورسەتۋگە جۇمساعان شىعىندارى تۇتىنۋشىلاردىڭ وسىمىنە مۇلدە سايكەسپەيتىنى ايدان انىق.

مىسالى, 2018-2020 جىلدارعا ارنالعان ۇزاق مەرزىمدى ساتىپ الۋ جوسپارىنا قاراساق, QazaqGaz Aimaq-تىڭ باتىس قازاقستان فيليالى 2018 جىلدىڭ ەكىنشى جارتىجىلدىعىندا بيللينگ قىزمەتتەرىنە 174 ميلليون تەڭگە جۇمسايمىز دەپ جوسپارلاعان, ال 2019 جىلى بۇل شىعىندار 547,6 ميلليون تەڭگەگە جەتكەن, 2020 جىلى — 512,2 ميلليون تەڭگە, بۇل 2018 جىلعى بيۋدجەتتەن شامامەن ەكى ەسە ارتىق.
ءبىز رتسكۋ دەگەن كومپانيالار قانداي ەكەنىن جانە ولاردىڭ ارتىندا كىم تۇرعانىن انىقتاپ كوردىك. ءبىز قايرات شارىپباەۆ گاز سالاسىن باسقارعان كەزەڭدە ولاردىڭ ءار وبلىس ورتالىعىندا ارنايى قۇرىلعانىن انىقتادىق. العاشقى قۇرىلتايشىلاردىڭ اراسىندا شارىپباەۆتىڭ ءبىرىنشى جارى جانار سەيدۆاليەۆانىڭ يەلىگىندەگى Inform System كومپانياسى بار. ايتا كەتەرلىگى, دۋبايداعى جىلجىمايتىن م ۇلىك رەەسترىندە ول Palm Jumeirah ارالىنداعى THE RESIDENCE SOUTH عيماراتىندا 1,5 ميلليارد تەڭگە تۇراتىن پاتەردىڭ يەسى رەتىندە كورسەتىلگەن. سونداي-اق قايرات شارىپباەۆتىڭ قىزى قورلان شارىپباەۆا دا سول جەردەن اپارتامەنت ساتىپ العان.

 قازاقستان قور بيرجاسىنىڭ QazaqGaz Aimaq تۋرالى جىلدىق ەسەبىنە قاراساق, قايرات بورانباەۆتىڭ تىكەلەي قاتىسى بار ىستە ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ توراعاسى قىزمەتىن اتقارعان تايىر جانۇزاق بەس جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلدى. بىراق بۇل سوت تەك QazaqGaz-داعى قارجىلىق اكتيۆتەردىڭ ۇرلىعىنا قاتىستى بولدى. ال ەنشىلەس ۇيىمدارداعى جاعدايدى قارامادى. سونداي-اق, «قازترانسگاز ايماق» ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ تاعى ءبىر مۇشەسى — رۋستام سۋلەيمانوۆتىڭ قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلعانى تۋرالى اقپارات جوق. ءبىزدىڭ دەرەككوزدەرىمىزدىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك, ول جىلدار بويى شارىپباەۆقا ادال قىزمەت ەتىپ, سەنىمدى سەرىگى جانە دوسى اتانعان ادام.

ۇلتتىق كومپانيادان اقشا الىپ, جىمقىرۋ جۇيەسى ءالى كۇنگە بار ما, ونى تاپ باسىپ ايتۋ قيىن. «سامۇرىق-قازىنا» ساتىپ الۋ سايتىندا QazaqGaz-دىڭ قازىرگى باسشىلىعى ەنشىلەس ۇيىمنىڭ بيللينگ شىعىندارىن قىسقارتقان-قىسقارتپاعانى جانە 2022 جىلدان باستاپ وسى قىزمەتتەردى جەتكىزۋشىنىڭ اۋىسقانى تۋرالى اقپارات جوق. ءدال وفيس عيماراتىن جالداۋ بويىنشا شىعىندارعا قاتىستى اقپاراتتىڭ جوقتىعى سەكىلدى. ءبىز وسى سۇراقتاردى QazaqGaz Aimaq كومپانياسىنا جىبەردىك.

ەگەر مۇنداي وزگەرىستەر بولماي, «باياعى جارتاس ءبىر جارتاس» كۇيى قالعان بولسا, وندا داريعا نازارباەۆا مەن ۇلتتىق كومپانيانىڭ بۇرىنعى توپ-مەنەدجەرلەرىنىڭ شەتەلدەگى شالقىعان ءومىرى گاز تۇتىنۋشىلارىنىڭ قالتاسىنان ءالى دە تولەنىپ جاتىر جانە قازىرگى QazaqGaz باسشىلىعىنىڭ بۇل ىستە قولجاۋلىق بولىپ وتىر دەگەن ءسوز.

ال گاز سالاسىنىڭ قازىرگى باسشىلىعى شارىپباەۆ كومانداسىنىڭ كۇدىكتى ىستەرىن تەرگەگىسى كەلمەيتىن سەكىلدى. سەبەبى قازىرگى تاڭدا داريعا نازارباەۆانىڭ كۇيەۋىنىڭ سەنىمدى كومەكشىسى, بۇرىنعى «قازترانسگاز ايماق» باس ديرەكتورى ماناس تاسىباەۆ QazaqGaz-دىڭ ەڭ تابىستى «كىشى كومپانياسى» — او «ينتەرگاز تسەنترالنايا ازيا» باس ديرەكتورى قىزمەتىن اتقارادى.

ءبارىمىز قاڭتار وقيعاسىنان كەيىن QazaqGaz باسقارما توراعاسى سانجار جاركەشوۆ ماجىلىستە وتكەن ۇكىمەتتىك ساعاتتا گاز سەكتورىنداعى جىمقىرىلعان قارجىنى شامامەن ءبىر تريلليون تەڭگە دەپ ايتقانىن ۇمىتقان جوقپىز. مىنە, سودان بەرى ەكى جىلدان استام ۋاقىت ءوتتى. بىراق قايرات بورانباەۆتىڭ اتىنا قاتىستى بولعان داۋلى ءىستى ەسەپتەمەگەندە, حالىق الدىنا ەشقانداي اقپارات جاريا ەتىلمەدى. نەگىزگى قىلمىستىق ءىس بويىنشا كاسىپكەر 14,5 ميلليارد تەڭگە شىعىندى وتەدى. سونىمەن قاتار, ول مەملەكەتكە شامامەن 120 ميلليارد تەڭگە قايتاردى. ۇرلانعان اقشانىڭ قالعانى قايدا?

Orda.kz بۇل سۇراققا جاۋاپ ىزدەپ, وسى ءىستى زەرتتەۋدى جالعاستىرادى.

• داريعا نازارباەۆانىڭ كۇيەۋى قايرات شارىپباەۆ باسقارعان كەزەڭدە كەڭسەنى جالعا بەرۋ ايلاسىمەن ۇرلانعان ميللياردتار جايلى مىنا سىلتەمەدەن وقىڭىز.