Depýtat salyq tólemeıtin saýdagerlerdi synady

Foto: ashyq derekkóz

Búgin Májilis otyrysynda saýda-sattyq salasyndaǵy qarjy aınalymy, salyqtan jaltarý máseleleri talqylandy. Májilis depýtaty, «AMANAT» partııasynyń múshesi Marhabat Jaıymbetov kásipkerler tapqan tabysynan salyq ýaqytyly tólenbeıtinine toqtaldy. Sebebi, bazardaǵy saýda, qarjy aınalymyn qadaǵalaý qıyn, dep jazdy qandastar.kz

Depýtattyń aıtýynsha, osy baǵytta Úkimet aýqymdy jumystar júrgizip jatyr. Jalpy, júzege asyrylyp jatqan sharalar sońǵy 3 jyl aralyǵynda ishki jalpy ónimdegi kóleńkeli ekonomıkanyń úlesin 27%-dan 19,75%-ǵa deıin qysqartyp, bıýdjetke 2 trln teńge qosymsha kiris túsirgen.

Alaıda, qazir kóleńkeli ekonomıkanyń úlesi – 17% shamasynda bolsa, bul kem degende bıýdjetke 2-2,5 trıllıon teńge salyq túspeıdi degen sóz.

Bir zań jobasyn zerdeleý kezinde elimizde kóleńkeli ekonomıkaǵa qarsy is-qımyl salasynda biryńǵaı saıasatty qalyptastyrýǵa jáne basqa vedomstvolardy úılestirýge jaýapty memlekettik organ joq bolyp shyqty. Ár memlekettik organ bir-birine silteıdi. Kim jaýap beretini belgisiz. Árbir memlekettik organ óz quzyreti sheginde sharalar qabyldaıdy, biraq fýnkıonaldylyqty naqty bóletin tutas júıe joq. Atalǵan problema boıynsha keshendi josparlarmen barlyq salalar qamtylmaǵan. Bul – bir.

Ekinshi. «Kóleńkeli» ekonomıkaǵa kóbirek úles qosatyn sala, bul – saýda. Al saýdanyń júıesi – bazar. Álbette, bazardyń aty – bazar. Ondaǵy erkin saýdany qadaǵalaý qıyn. Biraq durys uıymdastyrýǵa múmkinshilik bar ǵoı. Elimizde qolma-qol aqshasyz aınalym koeffııenti jyl saıyn ósip keledi. Iaǵnı, kóleńkeli ekonomıkanyń bir kórinisi – salyq tóleýden jaltarý. Onyń birneshe sebebi bar. Solardyń biri salyqtyq ákimshilendirýdiń álsizdigi.

Memlekettik kirister komıtetiniń aqparatynda Ortalyq Azııa elderiniń azamattary Qazaqstanda úsh jyl ishinde 136 mıllıard teńge tabys tapqan. Alaıda, Ulttyq banktiń aqparaty boıynsha, osy ýaqyt ishinde olar Otanyna jalpy 1 trln teńge aýdarǵan. Iaǵnı, «kóleńkeli» taýarlardy nemese qyzmetterdi óndirý yqtımaldyǵy joǵary degen sóz.

Osy aıtylǵandy eske ala otyryp, kelesi máselelerdi qarastyrýdy usynamyz:

1. Kóleńkeli ekonomıkaǵa qarsy is-qımyl salasynda biryńǵaı saıasatty qalyptastyratyn jáne úılestirip, júrgizetin bir memlekettik organdy anyqtaý.

2. Jalǵan kelisimsharttarǵa qarsy turý úshin taýardy jetkizý tizbegi boıynsha qosylǵan qun salyǵy (NDS) men qujattar qatar júretin naqty bir júıe qurý qajet. Bul júıe tolyqtaı ıfrlandyrylǵan bolýy shart. Nátıjesinde bıýdjetke tólenýi tıis salyqty Úkimet avtomatty túrde eseptep berýi kerek. Bul ásirese shaǵyn jáne orta bızneske úlken kómek bolar edi.

3. Halyqty banktik kartalar arqyly tólemder jasaýǵa yntalandyrýymyz qajet. Oǵan ártúrli is-sharalar barysyn usynýǵa bolady. Olardyń biri – tólegen qun salyǵynyń (ýplachennyı NDS – depýtattyń túsindirmesi) bir bóligin bonýs (keshbek) retinde qaıtarýǵa bolady dep sanaımyn.