دومبىرانىڭ شىعۋ تاريحى قانداي?

قازاقتىڭ كونە اسپاپتارىنىڭ ءبىرى – دومبىرا. قادىر اقىن: «ەكى شەكتىڭ ءبىرىن ءسال-ءپال كەم بۇرا, ناعىز قازاق – قازاق ەمەس, ناعىز قازاق – دومبىرا», – دەگەن. ءيا, بابالاردىڭ مۇراسى, قوڭىر دومبىرانىڭ ورنى بولەك.

بىراق وسى دومبىرا ناۋرىز باستالعالى بىرگە جاساسىپ كەلە جاتقانعا ۇقسايدى.

دومبىرا – جەكە ءاندى سۇيەمەلدەۋگە, كۇي تارتۋعا, حالىقتىق-فولكلورلىق مۋزىكا مەن كلاسسيكالىق شىعارمالاردى ورىنداۋعا قولدانىلاتىن, مۇمكىندىگى كەڭ مۋزىكالىق اسپاپ.

شاناعىنان كۇي توگىلگەن دومبىرا – الاشتىڭ ايبارى. دەرەكتەرگە سۇيەنسەك, 6 مىڭ جىلدىق تاريحى بار.                       اردابي ماۋلەت ۇلى, ونەرتانۋشى: – ءسىز ايتىپ وتىرسىز, 6 مىڭ جىلدىق دەپ, نەگىزى ودان دا كوپ بولىپ تۇر, قاراپ وتىرساق. تاريحي دەرەكتەرگە سۇيەنسەك, كونە تۇركى داۋىرىنەن باستالعان.

دومبىرا ءبىزدىڭ قازاقتا عانا ەمەس, تۇركى حالىقتارىنىڭ ءبىرازىندا بار. وزبەك اعايىنداردا, مىناۋ التاي وڭىرىندەگى تۇركى ءتىلدى حالىقتاردا بار. رەسەيدە دە جاساپ جاتىر عوي, ءبىر ەمەس بىرنەشە التاي ءتىلدى حالىقتار, مىسالى.

سولاردىڭ شەكتى مۋزىكالىق اسپاپتارى رەتىندە قولدانىستا بار. دومبىرا جايىندا مىناداي دا اڭىز بار. ەرتەدە ءبىر جولاۋشى ورمان ارالاپ ءجۇرىپ, تەرەككە ىلىنگەن شۇباتىلعان شەككە تاپ بولادى. الگى شەك ىزىڭداپ دىبىس شىعارعان.  ەدىگە نابيەۆ, كۇيشى: – جەل قاتتى سوقسا, ءبىر دىبىس, جاي سوقسا, قوڭىرلاۋ دىبىس شىعارادى.

اتىنان ءتۇسىپ, شەكتى قيىپ الىپ, ۇيىنە كەلىپ, جاقسى ءبىر جىڭىشكەلەۋ اعاش تاۋىپ, بەتىن تەگىستەپ, سوعان جاڭاعى شەكتى بويلاتا تارتىپ, قاتار ەتىپ تارتىپ كورسە, دىبىس شىعاتىن بولادى. تارتىپ كورەدى, ءوزى ونى دومبىرا دەپ بىلمەيدى. بىلاي ويلاپ, بىلاي ويلاپ, دومبىرا دەپ باستاپ كەتەدى. قازاقتىڭ دومبىراسى وسىلاي شىققان دەگەن تاريح بار. اردابي ماۋلەت ۇلى, ونەرتانۋشى: – دومبىرانىڭ ەندى پالەن ۋاقىتتا شىعىپتى دەگەن ناقتى تاريحى جوق. بىراق بىزگە بەلگىلى دەرەكتەر, مىسالى, پەتروگليفتەردەگى سۋرەتتەر, سوسىن ارحەولوگيالىق قازبالار, كونە تۇركى ءداۋىرى, V عاسىر, سودان بەرگى ارحەولوگيالىق قازبالاردا بار. سوڭعى كەزدە شىعىس قازاقستاننىڭ قارعىبا وباسىنان تابىلعان دومبىرا بار. «دومبىرام ەكى شەكتى, سەگىز پەرنە» دەپ جىرعا قوسىلعانمەن ءۇش ىشەكتىسى دە كەزدەسەدى.

اكادەميك الكەي مارعۇلان دومبىرانى بارلىق اسپاپتاردىڭ اتاسى دەپ باعالاعان. «ول العاشقىدا تۇركى جۇرتىنىڭ بەسىگى – التاي تاۋلارىندا پايدا بولعان» دەگەن دە دەرەكتەر ايتىلادى.