ەلىمىزدە فريلانسەرلەردىڭ قۇقىعى قورعالعان با?

فوتو: پروەكتوريا

قوعامدا «فريلانسەر» ۇعى­مى پايدا بولدى. اعىل­شىن تىلىنەن اۋدارعاندا ول «ەر­كىن قۇس» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى, ياعني بىردە-ءبىر كوم­پا­نيانىڭ قۇرامىندا جوق, تاپسىرىس بەرۋشىنى ءوز ەركىمەن تاڭدايتىن, جۇمىس ۋاقىتىن ءوزى رەتتەيتىن كاسىپ يەسى. قازىر ەلدە جاريالانعان توتەنشە جاعدايعا بايلانىستى كوپشىلىك ۇيدەن شىقپاي-اق, تابىس تابۋدىڭ وسى تۇرىنە كوشۋدى ءجون تاۋىپتى. ەندەشە, فريلانسەر بولۋدىڭ ارتىقشىلىعى مەن قيىنشىلىعى نەدە? ونىڭ قۇقىعى قورعالا ما? qandastar.kz تارقاتادى.

ءتۇرلى زەرتتەۋلەردى پا­راق­تاي كەلە, بۇل تەرميننىڭ ماعىناسىنا قاتىستى كوپتەگەن دەرەك بارىن بىلدىك. ماسەلەن, «فريلانسەر» تەرمينى الەمگە ايگىلى جازۋشى ۆالتەر سكوت­تىڭ «ايۆەنگو» رومانىندا ءبىرىنشى رەت قولدانىلعان ەكەن. جازۋشى روماندا ورتا عاسىرداعى جالدامالى جاۋىن­گەرلەردى وسىلاي اتاعان. بۇدان بولەك, فريلانس-قىزمەت كورسەتۋ نارىعى باتىس ەۋروپا مەن اقش-تا دامىعانىن ايتۋ كەرەك. كەزىندە ديزاينەر, فوتوگراف ۋولت ديسنەي فريلانس قىزمەت كورسەتۋ ارقىلى ءوز قولىمەن سالعان سۋرەتتەرىن, كاريكاتۋرالىق پورترەتتەردى ساتۋمەن اينالىسقان, وسىلايشا  وزىنىڭ جاڭا انيماتسيالىق تۋىندىسىنا قول جەتكىزگەن كورىنەدى. الەم ادەبيەتىنىڭ كلاسسيك جازۋشىسى ەرنەست حەمينگۋەي دە شىعارماشىلىعىن امەريكانىڭ «تورونتو ستار» گازەتىندە شتاتتان تىس قىزمەتكەر رەتىندە باستاپ, تەك جازعان ماتەريالدارىنىڭ قالا­ماقىسىن الىپ وتىرعان. ول فريلانسەر ەسەبىندە جۇمىس ىستەي ءجۇرىپ, العاشقى رومانىن جازۋعا كىرىسكەن. وسى العاشقى تۋىندىسى ونىڭ بولاشاق شىعارماشىلىعىنىڭ ىرگەتاسىن قالاعان ەكەن.

بۇگىندە ەلىمىزدەگى ەڭبەك نارىعىندا دا فريلانسەرلەرگە سۇرانىس ايتارلىقتاي. ءتىپتى عالامتورداعى ارنايى سايت 7 مىڭنان اسا ماماندىق بويىنشا قىزمەت ءتۇرىن ۇسى­نادى. ولاردىڭ اراسىندا باع­دارلاماشى, فوتوگراف, ديزاينەر, جۋرناليست سەكىلدى ءارتۇرلى قىزمەت كورسەتۋ سالالارى بار. فريلانسقا ءبىر­جولا كوشكەن مامانداردىڭ پىكىرىنە سۇيەنسەك, اتقارعان ىسىڭە ساي تولەنەتىن ەڭبەكاقى جالقاۋلىقتى ۇمىتتىرىپ, قاتاڭ جۇمىس ءتارتىبىن ساقتاۋعا ماجبۇرلەيدى. سونىمەن قاتار بۇل سالادا قىزمەت ەتەتىندەر تاپسىرىستى ءوز قالاسىنان عانا ەمەس, رەسپۋبليكادان, ءتىپتى الىس-جاقىن شەتەلدەن دە قابىلداۋىنا مۇمكىندىگى بار. بىرقاتارىمەن الەۋمەتتىك جەلىدە تىلدەسكەن بولاتىنبىز.

– كۇندەلىكتى كوستيۋم-شال­بار كيىپ, گالستۋك تاعىپ, تاڭمەن تالاسىپ جۇمىسقا كەلۋ, سوسىن كەشكە دەيىن وتىرۋ كوپشىلىك ءۇشىن قالىپتى جاعداي. بىراق, ءبىز ءۇشىن ەمەس. فريلانسەر – ەركىن ادام, ەركىن قىزمەتكەر. ەركىن جۇمىس كەس­تەسىمەن  جۇرەسىڭ. تاپسىرىس بەرۋ­شىمەن تىكەلەي جۇمىس ىستەيسىڭ, ونىڭ تالعامىنان شىعۋ ءبىرىنشى ورىندا. ءوزىم الماتى قالاسىندا, ديزاينەر-ينتەرەر سالاسىندا قىزمەت ەتەمىن, ءزاۋلىم عيماراتتار مەن جەكە ۇيلەردىڭ ءىشى-سىرتىن كوركەمدەۋ ءۇشىن ءتۇرلى جوبالاردى دايىنداپ, جىبەرىپ وتىرامىن. بۇل رەتتە وسى قىزمەت ءتۇرىنىڭ ەرىك-جىگەر مەن شىدامدىلىقتى ەرەكشە قاجەت ەتەتىنىن ايتپاي كەتۋگە بولماس. فريلانستا جاۋاپكەرشىلىك جوعارى, ابىرويىڭدى ءتۇسىرىپ الماۋ ءۇشىن جانتالاساسىڭ, ال كەڭسەلىك جۇمىستا جاۋاپ­كەر­شىلىكتى ۇجىم بولىسەدى, باسشىڭ موينىنا الادى. ءوز باسىم فريلانسەر بولىپ ءومىر سۇرۋگە بولادى دەپ سانايمىن. ول ءۇشىن جەكە برەندكە باسا ءمان بەرۋ كەرەك, – دەيدى داۋلەت تۇرعانبەك.

ەركىن جۇمىس ىستەۋگە بەيىم ماماندار ءۇشىن بۇل قىزمەتتىڭ ارتىقشىلىقتارىمەن قاتار كەمشىن تۇسى دا بار. ويتكەنى, فريلانسەرلەر ەڭبەك دەمالىسىن نەمەسە دەمالىس جانە مەرەكەلىك كۇندەردى سەزىنبەيدى ەكەن. قول جەتكىزگەن كورسەتكىشى ءۇشىن قانداي دا بولماسىن سىياقىمەن ماراپاتتالمايتىنى تاعى بار. بۇل ورايدا اقش-تا ارنايى فريلانسەرلەر وداعى قۇرىلعان. ولار كەلەڭسىز جاعدايعا جول بەرمەس ءۇشىن جانە فريلانسەرلەردىڭ قۇقىعى تاپتالماس ءۇشىن ارنايى جوبا ازىرلەپ, ەسەسى كەتكەن فريلانسەرلەردىڭ تابىسىن كەرى قايتارۋ ماسەلەسىن ءبىر جولعا قويعان. بىزدە دە قازىر بۇرىنعىعا قاراعاندا فريلانسەرلەردىڭ جۇمىسى اشىق. وتكەن جىلدان باس­تاپ ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگى ۇسىنعان زاڭنامالىق تۇزەتۋ فريلانسەرلەردىڭ مىندەتتى زەي­نەتاقى جارنالارىن تولەۋ ءرا­سىمدەرىن جەڭىلدەتتى.

ءيا, قاراپ وتىرساڭىز, وسىدان ون جىل بۇرىنعى كەزەڭمەن سالىستىرعاندا قازىر فريلانسەرلەر قاتارى كوبەيگەن. ونىڭ سانى الداعى ۋاقىتتا دا ارتاتىنى ءسوزسىز. سەبەبى, تەحنيكالىق تۇرعىدان مۇمكىندىك بەرەتىن سالالاردا فريلانسەرلەردىڭ كو­بەيۋى زاڭدىلىق دەپ بىلەمىز.