Eltańbadaǵy bes juldyz basqa elemet arqyly zaman talabyna saı aýystyrylsa deımin – N. Dúısenova

Geraldıka – bul tek eltańbalardy ǵana emes, olardy qoldanýdyń dástúri men praktıkasyn zertteıtin tarıhtyń bir bóligi. Barlyǵy birdeı bile bermeıdi, biraq eltańbalardyń qurylymy men elementteriniń tamyry tereńde jáne bir prınıpterge, zańdylyqqa negizdelgen.
Mysaly, AQSh-tyń eltańbasy – memlekettik emblema fýnkııasyn oryndaıtyn eki jaǵynda da úlken mór. Betinde jyrtqysh qus jáne Soltústik Amerıkanyń flora, faýnasy beınelengen. Ol bir jaǵynda jebe, ekinshi jaǵynda ósimdik butaǵyna ustaıdy. Iaǵnı, kúreste el tek ózine senedi.
QHR eltańbasy ǵasyrlyq tarıhy bar basqa eltańbalarmen salystyrǵanda, QHR-dyń basty sımvoly salystyrmaly túrde «jas» deýge bolady. Ol 1950 jyly paıda boldy. Qytaı Eltańbasynyń úlgisi KSRO emblemasyna etene jaqyn dep sanalady. Olar uqsas keledi, aspan asty eliniń eltańbasynda tek eki tús bar: qyzyl jáne sary. Birinshisi 1919 jylǵy saıası revolıýııanyń mańyzdy rólin kórsetedi jáne bostandyq úshin kúreste qaza tapqan halyqtyń qanyn beınelegendeı. Sary soıalızmge úmit pen senimniń túsi.
Kórshiles RF eltańbasynyń negizgi elementi – eki basty búrkit, onyń keýdesinde jylandy óltirgen jeńimpaz Georgıı Pobedonose beınelengen. Eki basty búrkit – Albanııa, Serbııa jáne Chernogorııa sııaqty basqa memleketterdiń geraldıkasynda da qoldanylady.
Ejelgi dáýirden búrkit rýhanı bastama men bostandyqty bildirdi. Sonymen qatar jeńiske degen umtylys, batyldyq, maqtanysh, eldiń shyǵý tegi.
Tarıhı jeńisterden keıin Reseı kúsheıip, óse bastady, onymen birge onyń sımvoly – búrkittiń qanattary jaıylyp, tumsyqtary ashyla tústi, keıinirek tilderi shyǵa bastady – bul eldiń ózi úshin kúrese alatyndyǵynyń belgisindeı kórinisi. XV ǵasyrdyń aıaǵynda patsha mórinde naızamen shabandoz qosylady t.s.s.
Iaǵnı, Eltańbalarda eldiń ár kezeńdegi tarıhı róli men orny beınelenedi. Demek, bul Memlekettik rámizder ózgeriske ushyraıdy degendi bildiredi.
Qazaqstan Respýblıkasy jer kólemi boıynsha toǵyzynshy oryndy ıelengen úlken, alpaýyt memleketter qatarynda. QR-nyń Eltańbasy bir qaraǵanda, óte kúrdeli eltańba sııaqty. Jastardyń eltańbany tanymaı, bilmeı jatqany nasıhattyń azdyǵynan bolar. Desek te, usynys retinde, bes juldyz basqa elemet arqyly zaman talabyna saı aýystyrylsa. Qalaı bolǵanda da, bul belgi qoǵamda ótkenniń sarqynshaǵy retinde qabyldanady. Bul óz kezeginde Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettik rámizderi týraly Konstıtýııalyq zańynyń sheńberinde bolǵany lázim. Ári mundaı memleket úshin mańyzdy shara bir adamnyń pikirimen ólshenbese kerek. Sondyqtan, eltańbaǵa qandaı bir jańǵyrtý jasaǵymyz kelse, halyqtyń pikirine kóńil bólip, eldiń tilegin eskergen lázim.

Nursulý Dúısenova,
Tarıh jáne etnologııa ınstıtýtynyń jetekshi ǵylymı qyzmetkeri
Tarıh ǵylymynyń kandıdaty