ەندى قوناعىڭىز ۇيىڭىزدە ۇزاق جاتىپ قالسا, ايىپپۇل تولەۋىڭىز مۇمكىن

فوتو:polisia.kz

ۇكىمەت ازىرلەگەن, پارلامەنت قابىلداعان «2025-2027 جىلدارعا ارنالعان رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت تۋرالى» زاڭى كۇشىنە ەندى. وعان سايكەس, 2025 جىلعى 1 قاڭتاردان باستاپ, ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش (اەك) ۇلعايدى, دەپ حابارلايدى  qandastar.kz  inbusiness.kz.

ەگەر اەك بيىل 3 692 تەڭگەنى قۇراسا, كەلەسى 2025 جىلى ول 3 932 تەڭگەگە دەيىن كوبەيدى. ياعني, بيىلعىدان 6,5%-عا نەمەسە 240 تەڭگەگە ءوستى.

اەك-ءتى ەل اراسىندا «ايىپپۇلدىق ەسەپتىك كورسەتكىش» دەپ اجىراتاتىن ءازىل دە بار. بۇل ءازىلدىڭ تۇبىندە ءزىل تۇر, ويتكەنى ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش وسسە, ەلدە تەك سالىقتار عانا ەمەس, سونداي-اق قاپتاعان ايىپپۇلدار دا كۇرت وسەدى.

inbusiness.kz جازعانداي, جازانىڭ وسى ءتۇرى جيناقتالعان اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكسىندە «ايىپپۇل» دەگەن ءسوز 1 992 رەت قولدانىلادى ەكەن.

سونىمەن, 2025 جىلى بىردەن 6 پايىزعا «قىمباتتايتىن» ايىپپۇلداردىڭ كەيبىرىنە توقتالا كەتكەندى ءجون كوردىك.

جالا جابۋ

جالا جابۋ, ياعني باسقا ادامنىڭ ابىرويى مەن قادiر-قاسيەتiنە نۇقسان كەلتiرەتiن, ونىڭ بەدەلiن تۇسiرەتiن كورiنەۋ جالعان مالiمەتتەر تاراتۋ ەندى جەكە تۇلعاعا ءبىرىنشى جولى – 629 120 تەڭگەگە (160 اەك), لاۋازىمدى ادامعا – 1 966 000 تەڭگەگە (500 اەك) تۇسەدى. نە سۋديا 15-20 تاۋلىك مەرزىمگە اكىمشىلىك قاماققا الۋ تۋرالى شەشىم قابىلداۋى مۇمكىن.

ال, ەگەر الدەكىمگە كوپشiلiك الدىندا نەمەسە ماسس-مەديانى, تەلەكوممۋنيكاتسيالار جەلىلەرىن, سونىڭ ىشىندە تەلەارنالاردى, گازەت-جۋرنالداردى, ۆاتساپ, تەلەگرام, الەۋجەلىلەردى پايدالانا وتىرىپ جالا جاپسا, جەكە تۇلعانىڭ ايىپپ ۇلى كەلەسى جىلى – 707 760 تەڭگەگە (180 اەك), لاۋازىمدى ادامعا – 2 555 800 تەڭگەگە (650 اەك) دەيىن جەتەدى. نە سۋديا 20-25 تاۋلىككە يزولياتورعا وتىرعىزۋى مۇمكىن.

زاڭناماعا كەيىنگى كەزدە ەنگىزىلگەن وزگەرىستەرگە سايكەس, بۇدان بىلاي ءتيىستى سوت شەشىمى بولماسا, قازاقستاندىقتارعا شەنەۋنىكتى نە اكىمقارانى «كوررۋپتسيونەر» دەپ اتاۋىنا تىيىم سالىنادى.

ويتكەنى «ادامدى سىبايلاس جەمقورلىق, اۋىر نەمەسە اسا اۋىر قىلمىس جاسادى دەپ ايىپتاۋمەن ۇشتاسقان ءىس-ارەكەتتەرى» ءۇشىن جەكە تۇلعاعا – 786 400 تەڭگە (200 اەك), لاۋازىمدى ادامعا – 2 949 000 تەڭگە (750 اەك) ايىپپۇل سالىنادى نەمەسە ول 25-30 تاۋلىككە قاماۋعا الىنادى.

ساپاسىز مەديتسينا

بيىل بىلىكسىزدىگى, سەلقوستىعى جانە باسقا كەسىر ءىسى سالدارىنان ابايسىزدا ادام ولتىرگەن اق حالاتتىلاردى قىلمىستىق قۋدالاۋدان بوساتاتىن اتىشۋلى زاڭ قابىلداندى. ولار بۇدان بىلاي كوبىنە ايىپپۇل تولەپ قۇتىلا الادى. بىراق ولاردىڭ دا ايىپپۇل سوماسى ءوستى.

سونىمەن, «مەديتسينالىق كومەك كورسەتۋدى ۇيىمداستىرۋ ستاندارتتارىن, مەديتسينالىق كومەك كورسەتۋ قاعيدالارىن ورەسكەل بۇزۋ, ەگەر بۇل ارەكەتتەردە قىلمىستىق جازالاناتىن ءىس-ارەكەت بەلگىلەرى بولماسا» جەكە تۇلعالار – 39 320 تەڭگە (10 اەك), لاۋازىمدى ادامدار – 98 300 تەڭگە (25 اەك), شاعىن كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرى, ايتالىق, شاعىن كلينيكالار, كوممەرتسيالىق ەمەس ۇيىمدار – 137 620 تەڭگە (35 اەك), مەديتسينالىق ۇيىمدار جەلىسى, ورتا كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرى – 196 600 تەڭگە (50 اەك), ال, سالا الىپتارى, ءىرى كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرى – 275 240 تەڭگە (70 اەك) ايىپپۇل تولەسە جەتكىلىكتى بولماق.

ەگەر اكىمشىلىك جازا قولدانىلعاننان كەيىن ءبىر جىل ىشىندە وسى قىلمىسىن قايتالاسا, جەكە تۇلعالار – 58 980 تەڭگە (15 اەك), لاۋازىمدى ادامدار – 117 960 تەڭگە (30 اەك), شاعىن كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرى جانە كوممەرتسيالىق ەمەس ۇيىمدار – 157 280 تەڭگە (40 اەك), ورتا كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرى – 235 920 تەڭگە (60 اەك), ءىرى كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرى – نەبارى 314 560 تەڭگە (80 اەك) ايىپپۇل ارقالايدى.

ەسەسىنە, ەگەر ءسىز بيزنەسمەن, مەملەكەتتىك قىزمەتشى نەمەسە قاراپايىم ادام رەتىندە دارىگەرلەردىڭ قىزمەتىنە كەدەرگى كەلتىرسەڭىز, بۇل جەكە تۇلعالارعا – 117 960 تەڭگە (30 اەك), لاۋازىمدى ادامدارعا – 196 600 تەڭگە (50 اەك), زاڭدى تۇلعالارعا – 393 200 تەڭگە (100 اەك) ايىپپۇل سالۋعا الىپ كەلەدى.

ەگەر اق حالاتتىلارمەن ۇرسىسىپ قالساڭىز (زاڭدا بۇل «مەديتسينا, فارماتسەۆتيكا قىزمەتكەرلەرىنە وزدەرىنىڭ لاۋازىمدىق مىندەتتەرىن ورىنداۋى كەزىندە بىلاپىت سويلەۋدەن, ابەس قىلىقتار, بەلگىلەر مەن زاتتار كورسەتۋدەن, ونىڭ ىشىندە ماسس-مەديانى نەمەسە تەلەكوممۋنيكاتسيا جەلىلەرىن پايدالانۋ ارقىلى, لايىقسىز مىنەز-ق ۇلىقتان, مازاق قىلۋدان كورىنگەن قۇرمەتتەمەۋشىلىك تانىتۋ» دەپ اتالادى), وندا قاراپايىم ادامدارعا 117 960 تەڭگە (30 اەك) ايىپپۇل سالىنادى نەمەسە ون تاۋلىككە دەيىن اكىمشىلىك قاماققا الىنادى.

ءبىر جىل ىشىندە مەديتسينا قىزمەتكەرىمەن قايتا ۇرسىسىپ قالساڭىز نەمەسە ايتالىق, وعان قول شىعارساڭىز, ايىبىڭىز بىردەن 196 600 تەڭگەگە (50 اەك) دەيىن ءوسىپ شىعا كەلەدى.

سۋدى لاستاۋ جانە كولدى باسىپ الۋ

زاڭ جازۋ بارىسىندا دارىگەرلەردى بالاعاتتاعاندارعا قاتالدىق تانىتقان ۇكىمەت پەن پارلامەنتتىڭ مىسالى, سۋ قويماسىن مەملەكەتتەن زاڭسىز تارتىپ العان رەيدەرلەرگە كەرىسىنشە, نەگە مەيىرىم تانىتقانى تۇسىنىكسىز.

سالدارىنان, «سۋ وبەكتiلەرiن زاڭسىز باسىپ الۋ, وعان سارقىندى جانە باسقا دا ۋلى سۋدى اعىزۋ, سۋدى زاڭسىز پايدالانۋ, سۋ پايدالانۋ قۇقىعىن باسقاعا بەرۋ, سونداي-اق سۋعا مەملەكەتتiك مەنشiك قۇقىعىن تiكەلەي نەمەسە جاسىرىن نىساندا بۇزاتىن باسقا دا مامiلەلەر جاساۋ» ءۇشىن – جەكە تۇلعالارعا – نەبارى 117 960 تەڭگە (30 اەك), لاۋازىمدى ادامدارعا, شاعىن كاسiپكەرلiك سۋبەكتiلەرiنە – 157 280 تەڭگە (40 اەك), الپاۋىت, iرi كاسiپكەرلiك سۋبەكتiلەرiنە – 786 400 تەڭگە (200 اەك) ايىپپۇل سالۋ عانا قاراستىرىلعان.

ماسقاراسى سول, ەگەر الدەبىر جۋان جۇدىرىق مەملەكەتتەن رۇقسات الماي, جەرگىلىكتى جۇرتشىلىقتى ۇلارداي شۋلاتىپ, وزەنگە بوگەن سالىپ السا, «گيدروتەحنيكالىق جۇمىستاردى زاڭسىز جۇرگiزسە», وعان كەلەسى جىلى بار-جوعى 39 320 تەڭگە (10 اەك) ايىپپۇل سالىنادى. كومپانيا بولسا, ايىپپ ۇلى 117 960 تەڭگەنى (30 اەك) قۇرايدى.

بۋللينگ

بيىلعى ءساۋىر ايىنان بەرى قازاقستاندا مەكتەپتە الىمجەتتىك جاساۋ ءۇشىن جازا ەنگىزىلدى. بۇل جازانى تەنتەك-تەلى بالالاردىڭ اتا-انالارى تارتادى. بىراق جاس ۇرپاق ءدال پەداگوگتەردەي نە مەديتسينا وكىلدەرىندەي قۋاتتى قورعالماعان, ايىپتىلار ءاپ دەگەننەن جازالانبايدى.

ويتكەنى كامەلەتكە تولماعان ادامدى جابىرلەۋ (بۋللينگ, كيبەربۋللينگ) ءۇشىن ەسكەرتۋ جاساۋ كوزدەلگەن. سيرەك جاعدايدا كەلەسى جىلى 39 320 تەڭگە (10 اەك) ايىپپۇل سالىنۋى مۇمكىن. ەگەر سوتقار سوتاناق تىرلىگىن تىيماسا, ەسكەرتۋ نە ايىپپۇل تۇرىندە اكىمشىلىك جازا قولدانىلعاننان كەيىن ءبىر جىل ىشىندە قايتالاسا, جازاسى – 117 960 تەڭگەگە (30 اەك) دەيىن ارتادى.

تىركەۋسىز پاتەرشى

جالعا بەرىلەتىن پاتەردە 30 كۇننەن استام ۋاقىت تۇرعان پاتەرشىنى نەمەسە وسى مەرزىمنەن كوپ ۋاقىتقا جاتىپ العان قوناعىن ءۇي يەسى باسپاناسىنا ۋاقىتشا تىركەۋگە قويماسا, وندا سول ءۇشىن بىرىنشىدەن, پاتەرشىگە نەمەسە مەيمانعا 2025 جىلى 27 524 تەڭگە (7 اەك) ايىپپۇل سالىنادى.

ەكىنشىدەن, پاتەر-ءۇي قوجايىنىن مەملەكەت 39 320 تەڭگە (10 اەك) ايىپپۇلمەن جازالايدى. ەگەر ءبىر جىل ىشىندە وسى قىلىعىن قايتالاسا, زاڭ بۇزۋشىعا سالىناتىن ايىپپۇل كولەمى بىردەن 2 ەسەلەنەدى.

پاتەردى ءبولۋ

اۋقاتى قۇلدىراپ, تۇرمىس قيىندىقتارىنان تيتىقتاعان كوپتەگەن قازاقستاندىقتىڭ تۇرعىن ءۇي جاعدايلارىن جاقسارتۋعا مۇمكىندىگى كەلە بەرمەيدى. سودان باليعاتقا تولعان بالاسىنا نەمەسە جاڭا تۋعان سابيىنە جەكە بولمە سايلاپ بەرۋ ءۇشىن ادامدار امالسىز قولىنداعى پاتەرىن نە ءۇيىن ىشىنەن ءبولىپ, جاڭا بولمە جاساي باستايدى.

بىراق مۇنى جاساماس بۇرىن جەرگىلىكتى ساۋلەت جانە قالا سالۋ باسقارماسى نە ءبولىمىنىڭ رۇقساتىن الۋ قاجەتتىگىن ەكىنىڭ ءبىرى بىلە بەرمەيدى. ءتىپتى بىلسە دە, ول كەڭسەگە باس سۇقپايدى.

سەبەبى, قاپتاعان قۇجاتتى جيناپ, سەرگەلدەڭگە تۇسەدى. ونىڭ ۇستىنە باسپانانىڭ ءىشىن قايتا جوسپارلاۋدىڭ ەسكيزىن جاسايتىن ماماندى جالداپ, ونىڭ قىزمەتىنىڭ اقىسىن تولەيدى جانە باسقا دا قوسىمشا شىعىندارى تۋىندايدى. الايدا ءبارىبىر سولاي جاساۋعا تۋرا كەلەدى.

ويتكەنى زاڭسىز قايتا جوسپارلاۋ (نەزاكوننايا پەرەپلانيروۆكا) ءۇشىن سالماقتى ايىپپۇلدار ەنگىزىلگەن جانە ولار كەلەسى جىلى وسەدى. پاتەردىڭ, پاناجايدىڭ ىشىندەگى قابىرعالار مەن اراقابىرعالاردى (پەرەگورودكي ي ستەنى) رۇقسات بەرۋ قۇجاتتارىنسىز بۇزىپ تاستاعانى ءۇشىن جەكە تۇلعالارعا سالىناتىن ەڭ تومەنگى ايىپپۇل سوماسى 2025 جىلى 117 960 تەڭگەگە (30 اەك) جەتتى. ەگەر قايتا جوسپارلاۋ بۇكىل ءۇيدىڭ ورنىقتىلىعىن بۇزسا, 314 560 تەڭگە (80 اەك) ايىپپۇل سالىنادى.

تىنىشتىقتى بۇزۋ

قازاقستاندا جۇمىس كۇندەرى ساعات 22-دەن تاڭعى 9-عا دەيىن, دەمالىس جانە مەرەكە كۇندەرى ساعات 23-تەن تاڭعى 10-عا دەيىن تىنىشتىقتى بۇزۋعا تىيىم سالىنعان.

تيىسىنشە, حالىقتىڭ قالىپتى دەمالىسى مەن تىنىشتىعىنا كەدەرگى كەلتىرىپ, الگىندە ايتىلعان مەرزىمدە تىنىشتىقتى بۇزۋ, ونىڭ ىشىندە تۇرعىنجايدا جانە ونىڭ سىرتىندا شۇعىل قاجەتتىلىكپەن بايلانىسى جوق شۋ شىعاراتىن جۇمىستاردى جۇرگىزۋ 2025 جىلى: جەكە تۇلعالارعا – 19 660 تەڭگە (5 اەك), شاعىن كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىنە نەمەسە كوممەرتسيالىق ەمەس ۇيىمدارعا – 78 640 تەڭگە (20 اەك), ورتا كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىنە – 117 960 تەڭگە (30 اەك), ءىرى كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىنە – 393 200 تەڭگە (100 اەك) ايىپپۇل سالۋعا سوقتىرادى.

ەگەر اكiمشiلiك جازا قولدانىلعاننان كەيiن بiر جىل iشiندە تىنىشتىقتى بۇزىپ, قايتا شۋ شىعارسا, ايىپپۇل كولەمى الدىڭعى ۇشەۋى ءۇشىن تۋرا ەكى ەسەگە ارتادى.

ال, بۇل زاڭبۇزۋشىلىعىن قايتالاي بەرۋدەن ارلانبايتىن الپاۋىتتارعا, مىسالى, ءىرى قۇرىلىس كومپانيالارىنا, ساۋدا-ويىن ساۋىق ورتالىقتارىنا, باسقاسىنا جەڭىلدىك جاسالعان: ولاردىڭ ايىپپ ۇلى 200 ەمەس, 150 اەك-كە دەيىن عانا وسەدى. 2025 جىلى اەك كولەمىمەن بىرگە جۇرگىزۋشىلەرگە سالىناتىن بۇكىل ايىپپۇلدار كولەمى دە 6 پايىزعا ۇلعايىپ شىعا كەلەدى.