«ەسىرتكىنى جاقىن قۇربىم ۇسىندى». ناشاقوردىڭ جۇرەكجاردى اڭگىمەسى

فوتو:  Massaget.kz

تاڭعى ساعات 10-نان كەتە ءبىر توپ ادام سىرتقى شىعىپ, سىرتىنان ق ۇلىپتالاتىن الاڭعا كىردى. وندا بىرەۋلەرى دوپ قۋالاسا, ەندى ءبىرى دەنە جاتتىقتىرادى. ال ونىڭ سىرتىندا راتسيا ۇستاعان بىرنەشە كۇزەت ءجۇر. الاڭنان ىشكە بەت بۇرا كىرگەندە سىرتى تاسپەن ورنەكتەلگەن, ءار تەرەزەسى مەن بالكونى تەمىرمەن قاپتالعان تورتقاباتتى ءۇي-جاي كوزگە تۇسەدى. مۇنداعى تاعدىر توعىستىرعان جانداردى ءبىر نارسە عانا بىرىكتىرەدى – ەسىرتكىگە تاۋەلدى بولۋ. بۇل – الماتىداعى ناركوورتالىق. قازىر قالا بويىنشا 4652 ادام ديسپانسەرلىك باقىلاۋدا تۇر. ونىڭ 1169-ى – ەسىرتكىگە تاۋەلدى ادامدار. Massaget.kz ءتىلشىسى ەسىرتكىگە قاتىستى حيكاياسىن اشىپ ايتقان ەكى ناشاقورمەن تىلدەستى.

ورتالىققا كىرگەن بويدا ماجبۇرلەپ ەمدەۋ بولىمشەسىنە بەتتەدىك. جول كورسەتكەن دارىگەرلەردىڭ ءبىرى ەسىكتى كىلتپەن اشتى. ونىڭ ايتۋىنشا, بۇل – قالىپتى جاعداي. مۇندا ەم قابىلداۋعا تۇسەتىندەر ءوز قالاۋىمەن كەلمەيدى: نە سوت شەشىمىمەن, نە تۋعان-تۋىستارى ءوتىنىش جازادى. سوندىقتان ناۋقاستار قاشىپ كەتۋى مۇمكىن.

«كوللەدجدىڭ ورنىنا ناركوورتالىققا تاپ بولدىم»

قارسى الدىما جانارىنان نۇر كەتكەن ءجاسوسپىرىم وتىردى.

«19 جاستامىن, الماتى تۇرعىنىمىن. مەكتەپ بىتىرگەن سوڭ وقۋعا تۇسپەدىم. كوللەدجدىڭ ورنىنا وسىندا تاپ بولدىم», – دەدى بىردەن ول.

بۇدان 2 جىل بۇرىن ەسىرتكىنى العاش قولدانىپ كورگەن جىگىتتى مۇندا اتا-اناسى ماجبۇرلەپ جاتقىزعان.

«العاش رەت ەسىرتكىنى بۇدان 2 جىل بۇرىن 17 جاسىمدا قولدانىپ كوردىم. بۇل – الفا پۆپ (ەسىرتكى اتاۋى – ەسك.) بولعان. ءبارى توسىننان بولدى. قۇربىممەن قىدىرىپ جۇرگەندە كوشەدەن زاكلادكا (ەسىرتكى سالىنعان پاكەت – ەسك.) تاۋىپ الدىق. قۇربىم بۇعان دەيىن ەسىرتكى قولدانىپ كورگەن, ال بۇل – مەنىڭ العاش قولدانۋىم. سول جەردە ول ماعان ۇسىندى. ءبىرىنشى رەت ماعان قاتتى ۇنادى, باسىم كەتتى. كەلەسى كۇنى تاعى قايدان تابۋعا بولاتىنىن ىزدەدىك. العاشىندا ەسىرتكىنى قولدانىپ ءجۇرىپ جۇمىس ىستەپ تە, شارۋالارىمدى ءبىتىرىپ تە ءجۇردىم. بىراق كەيىن كۇندە قولداناتىن بولىپ كەتتىم. ءسويتىپ 3-4 كۇن تاماق ىشپەي, تەك شەگەتىن بولىپ كەتتىم. سول كەزدە ميىما اۋىرتپالىق قاتتى ءتۇسىپ كەتكەندەي بولدى. كوز الدىما ءتۇرلى نارسەلەر ەلەستەي بەردى. بىرەۋ مەنى ولتىرگىسى كەلىپ, اڭدىپ جۇرگەندەي كورىندى. انام مۇنى بايقاپ, مەنى وسى ورتالىقتا «قاماپ» قويدى», – دەدى ول.

ەسىرتكى قولدانعان ادامنىڭ العاشقى بەلگىلەرى: تابەتى بولمايدى, تاماق ىشۋدەن قالادى, ۇيقىسىزدىق, ەشكىممەن سويلەسكىسى كەلمەيدى, بولمەدە تىعىلىپ جاتادى.

«مەكتەپتە قاراپايىم بالا بولدىم. ەشكىمنەن بولەكتەنبەدىم, مومىن مىنەزدىمىن نەگىزى. ەسىرتكى مەنى قاتتى وزگەرتتى, جامان قىلىقتار پايدا بولدى. العاشىندا اقشا دا, جۇمىس تا بولدى. كەيىن جۇمىستان شىعارىپ جىبەردى. اقشا ازايدى, ءبىز ادامداردان اقشا تارتىپ الىپ, ۇرلاي باستادىق», – دەيدى جىگىت.

كەيىپكەردىڭ ايتۋىنشا, العاش رەت قولدانعاندا ەيفوريا, باقىت گارمونى شامادان تىس بولىنگەن. كەيىپكەر ەسىرتكى قولدانىپ جۇرگەنىن اتا-اناسىنان ەشقاشان جاسىرماعان, بىراق كورسەتىپ تە قولدانباعان. الايدا جىگىتتىڭ اتا-اناسى ۇلىنىڭ مۇنداي قىلىعىنان 2 جىل بەيحابار بولعان.

«مەن اتا-انامنان جاسىرعان دا جوقپىن. نەگىزى ەسىرتكى قابىلداپ جۇرگەنىم بايقالمادى دا. تەك تاماق ىشپەي جۇرگەنىم, ۇيىقتاماي جۇرگەنىم بولماسا. قاتتى ارىقتاپ كەتتىم. قازىر سالماعىم 60 كەلىگە جۋىقتادى, ال سول كەزدەرى 12-15 كەلىگە دەيىن سالماق تاستاپ, 45-47 كەلى بولدىم. 3-4 كۇن تاماق ىشپەي جۇرە الامىن, ودان كەيىن ەسىرتكىنىڭ اسەرى ءبىتىپ, ۇيقىعا كەتەسىڭ. ومىرىمدە ءبىر قىزىق جاعداي بولعان. ناشاقورلار اراسىندا بۇل «مارافون» دەپ اتالادى. ەسىرتكىنى قولدانىپ, توقتاي المايتىن كەزەڭ بولادى. 10 كۇن بويى توقتاۋسىز قولداندىم. سكوروست دەگەن ەسىركىنى قولدانىپ جۇرگەن ەدىم, تامشۋىردى اۋزىمنان الماي ۇيىقتاپ كەتەتىن كەزدەر بولدى. نەگىزى سكوروستتەن كەيىن ۇيقى قاشادى. بىراق مەن اعزامدى توزدىرعانىم سونشا, قالاي ۇيىقتاپ كەتكەنىمدى بىلمەيتىنمىن», – دەيدى ول.

«ەسىرتكى قولدانعاندا التى قول ەلەستەيتىن»

«العاشىندا نە ىستەرىمدى بىلمەگەن سوڭ كوڭىل كوتەرۋدىڭ ءبىر ءتۇرى عانا بولدى. كەيىن ونسىز ءومىر ءسۇرۋ, كوشەدە ءجۇرۋ, جۇمىس ىستەۋ, ادامدارمەن ارالاسۋ قىزىقسىز بولىپ كەتتى. ەسىرتكىمەن ءومىرىم جارقىن كورىندى. سكوروستتەن باسقا لسد قولدانىپ كوردىم. وندا ۆيزۋال قاتتى وزگەرەدى. تۇستەر قانىق بولىپ, عيماراتتار قيسايىپ, ادامداردىڭ بەت-الپەتى وزگەرە باستايدى. مىسالى كوز بەن ەرىننىڭ ورنى اۋىسۋى مۇمكىن. التى قول ەلەستەۋى مۇمكىن. تەلەديدار ءسونىپ تۇرسا دا, ءبىر باعدارلاما ءجۇرىپ جاتقانداي سەزىلدى. بىراق قورقىنىشتى بولعان جوق», – دەيدى ول.

كەيىپكەر تانىمال ەسىرتكىلەر اعزادا قانشا كۇن ساقتالاتىنىن, ونىڭ نارىقتاعى باعاسىن اتادى. ونىڭ ايتۋىنشا, گەروين دەپ اتالاتىن ەسىرتكى ءتۇرى 80 كۇن, اناشا 30 كۇن ساقتالسا, ال سكوروست اعزادا قانشا ساقتالاتىنى بەلگىسىز. سكوروست دەپ اتالاتىن ەسىرتكىگە پسيحولوگيالىق تۇردە تاۋەلدى بولاسىڭ, ال گەروينگە فيزيكالىق تاۋەلدىلىك بولادى, سەبەبى ەسىرتكىنىڭ اسەرى اياقتالعان سوڭ بۋىن قاقساي باستايدى.

بۇل – زاماناۋي سينتەتيكالىق ەسىرتكىنىڭ ءبىر ارتىقشىلىعى. بۇل ەسىرتكىنى قويۋ قيىنعا سوعادى. مۇنداي ەسىرتكىنىڭ جارتى گرامى 8-10 مىڭ تەڭگە اينالاسىندا تۇرادى.

«مىنا جاقتان شىققان سوڭ ەسىرتكىنىڭ الدىندا ءوزىمدى ۇستاي الامىن دەپ ۋادە بەرە المايمىن»

«مەن ەسىرتكىنى باسقا الەمدە ءومىر ءسۇرۋ, جەتىستىككە جەتپەگەنىمدى اقتاۋ ءۇشىن ەمەس, جاي ءىشىم پىسقان سوڭ قابىلداي بەرەتىنمىن. جۇمىسىم بار كەزدە دە ودان بوساعان سوڭ دوستارىما حابارلاسىپ, بىرگە شەگەتىنبىز. كەيىن جۇمىستان ءجيى قالاتىن بولدىم. ۇيگىلەر دە ۇرىس شىعارا بەردى. نەگىزى مۇنىڭ ءبارى جاقسىلىققا اپارمايتىنىن ءتۇسىنىپ تۇردىم, بىراق ەسىرتكىدەن العان ءلاززاتتىڭ الدىندا تۇرا المايتىنمىن», – دەپ ەسكە الدى جىگىت.

كەيىپكەردىڭ ورتالىقتا ەمدەلىپ جاتقانىنا 2,5 اي بولدى, ءالى 3,5 اي بار. ول ازىرگە قينالىپ جۇرمەگەنىن ايتتى. ورتالىقتان شىققان سوڭ جۇمىسقا ورنالاسقىسى كەلەدى. بۇرىن قولدانعانداي قولدانعىسى كەلمەيدى, الايدا مىنا جاقتان شىققان سوڭ ەسىرتكىنىڭ الدىندا «ءوزىمدى ۇستاي الامىن» دەپ ۋادە بەرە المايتىنىن العا تارتتى.

«ەسىرتكىدەن ءبىر رەت قانا باس تارتۋعا بولادى»

«ەسىرتكىدەن ءبىر رەت قانا باس تارتۋعا بولادى. ول العاش رەت ساعان ۇسىنىپ جاتقان كەزدە. ال ودان كەيىن ەسىرتكىدەن باس تارتۋ مۇمكىن ەمەس. جالپى ەسىرتكىدەن باس تارتۋ ءۇشىن ءتارتىپ كەرەك. وتباسىن دا, جۇمىسىن دا بىرگە الىپ جۇرگەن ناشاقورلاردى بىلەمىن. ەسىرتكىنى تاستاۋعا ەشكىم دە كومەكتەسە المايدى. ونى تەك ءوزىڭ قالاۋىڭ كەرەك. ەشكىم ساعان كومەكتەسە المايدى, اناڭ دا, جاقىندارىڭ دا. بۇل قاقپاننان ءوزىڭدى تەك ءوزىڭ قۇتقارا الاسىڭ», – دەپ اقتارىلدى جىگىت.

كەيىپكەر «ەسىرتكىنى تاستاعىڭىز كەلە مە?» دەگەن سۇراققا ۇزاق ويلانىپ جاۋاپ بەردى. ونىڭ جاۋابىندا ناقتى «ءيا» دەگەن شەشىم ەستىلمەدى.

«مەن بۇعان توسىننان كەلدىم, مەنى وسىنشا ەلىكتىرىپ كەتەدى دەپ ويلامادىم. مۇنىڭ ءبارىن ۇمىتقىم كەلەدى. مەن ەسىرتكىنى Telegram-دۇكەن ارقىلى ساتىپ الاتىنمىن. Telegram-دا ەسىرتكى ساتىپ الۋ وڭاي, دۇكەنگە بارىپ نان الىپ كەلۋمەن تەڭ. وپەراتورعا سالماعىن, تاۋار اتاۋىن جانە اۋدانىڭدى جازاسىڭ, اقشاڭدى كارتاعا اۋداراسىڭ. Telegram ارنالار قالادا تولىپ تۇر عوي», – دەپ قورىتىندىلادى الماتى تۇرعىنى.

ەكىنشى كەيىپكەر دە جاس كەزىنەن ەسىرتكى قولدانىپ باستاعان. الايدا بۇدان بىرنەشە جىل بۇرىن بۇل جامان قىلىعىن توقتاتقان, كەيىن ونى ىشىمدىككە اۋىستىرعان. قازىر ول 49-دا. ورتالىقتا ىشىمدىككە تاۋەلدىلىكپەن كۇرەسىپ جاتىر.

«جامان ورتاعا تاپ بولدىم»

«ىشىمدىككە سالىنعاننان بۇرىن ەسىرتكىگە اۋەس بولدىم. بۇرىن سينتەتيكالىق ەسىرتكىلەر بولماعان, ءبارى اناشا, ءشوپ ارقىلى باستالدى. ول كەزدە جاس ەدىم, كوپ نارسەنى تۇسىنبەدىم, ونىڭ ۇستىنە جامان ورتاعا تاپ بولدىم. ءبارى سودان باستالدى. العاشىندا سيرەك قابىلدايتىنمىن. كەيىن گەروين پايدا بولدى. العاش رەت بۇل ورتالىققا ءوز ەركىممەن كەلىپ جاتتىم. وسى جاقتان مەنى پاۆلودارداعى رەسپۋبليكالىق ناركولوگيالىق ورتالىققا جىبەردى. وندا سينتەتيكالىق ەسىرتكىگە اۋەس بولعان جاستاردى كوپ كوردىم. مەن سينتەتيكالىق ەسىرتكىنى قابىلداپ كورمەگەنمىن. بىراق ءبىر بايقاعانىم, سينتەتيكالىق ەسىرتكىنى پايدالاناتىن جاستاردىڭ ساناسى قاتتى وزگەرگەن. كوبىنە شيزوفرەنيا سىندى اۋرۋعا شالدىققان. سوندىقتان جاستارعا مىناداي ز ۇلىم زاتتارعا جاقىنداماۋعا تىرىسىپ, جامان نيەتتەگى ادامداردان اۋلاق بولۋعا كەڭەس بەرەمىن. مەن جاستىعىمنىڭ كوپ ۋاقىتىن ەسىرتكىنىڭ كەسىرىنەن جوعالتىپ الدىم. وتباسىمىزدا ارازدىق تۋىپ, تۋىستارىمنىڭ اراسىندا قارىم-قاتىناس وزگەردى. بۇل جەردە ەمدەلىپ جاتقان سوڭ ەسەپتە تۇراسىڭ. ال ەسەپتە تۇرىپ جۇمىس ىستەۋ قيىن», – دەيدى ول.

«الماتىعا وقۋعا كەلدىم. وسى جاقتا وقىپ, كەيىن جۇمىس ىستەدىم. قازىر قاراپ وتىرسام, سول كەزدە بىرگە ەسىرتكى قابىلداعان تانىستارىم, كورشىلەرىم ومىردەن وزدى. ەسىرتكى ادامدى الىسقا اپارمايدى. مەنى قۇداي ساقتاعان بولار, مەن ۋاقىتىندا توقتادىم. پسيحولوگتارمەن سويلەستىم. ءبىر جامانى, بۇل ادەتتى باسقا جامان ادەتپەن اۋىستىردىم», – دەيدى ول.

«قالاي ىزدەپ كەتكەنىڭدى, دوزاسىن وسىرگەنىڭدى بايقاماي قالاسىڭ»

«قازىر جاستارعا ەسىرتكى قولجەتىمدى: ينتەرنەت بار, باسقا دا جولدارى بار. ولار وعان تەز ۇيرەنەدى. ماسەلەن, قازىر ورتالىقتا 18-گە ەندى تولعان جاستار بار. باسىندا مەن تابيعي ەسىرتكىنى قابىلدادىم. العاشىندا ماعان قىزىق بولدى. جەڭىل ەيفوريا, كوڭىل-كۇيىڭ كوتەرىڭكى جۇرەدى. اسەرى بىتكەن سوڭ ازداپ دەپرەسسياعا تۇسەسىڭ, قايتالاعىڭ كەلىپ تۇرادى, بىرتىندەپ دەنەڭ ۇيرەنە باستايدى. سانا-سەزىمىڭ سوعان باعىنادى. قالاي ىزدەپ كەتكەنىڭدى, دوزاسىن وسىرگەنىڭدى بايقاماي قالاسىڭ», – دەدى ول.

«ايەلىممەن اجىراسىپ, بالا-شاعاممەن ارالاسۋدى قويدىم»

«ەسىرتكىنىڭ دوزاسى وسكەن سايىن قاراجات كەرەك, كەيبىرى سول ءۇشىن ۇرلىققا بارادى. ءوز باسىم قىلمىسقا بارعان ەمەپىن, جۇمىسىم بولدى, بىراق تاپقان-تايانعانىم ەسىرتكىگە كەتەتىن ەدى. سونىڭ اسەرىنەن ايەلىممەن اجىراسىپ, بالا-شاعاممەن ارالاسۋدى قويدىم. ءوزىمدى قوعامنان شەتتەتىلگەنەي سەزىندىم. ءوزىم سياقتى ادامدارمەن عانا ارالاسقىم كەلدى. ناشاقورلاردان باسقالارىمەن ءتىل تابىسۋ قيىنعا سوقتى», – دەيدى ول.

«ەسىرتكىدەن باس تارتۋ اركىمنىڭ قولىنان كەلە بەرمەيدى»

كەيىپكەر ەسىرتكىنى تاستاعان سوڭ دەپرەسسيادان قۇتىلۋ كەرەك بولعانىن ايتتى. سول ءۇشىن ونى باسقا نارسەمەن اۋىستىرۋعا تۋرا كەلدى. ءبىر قىزىعى, 90-جىلدارى جاستار اراسىندا ناشاقور كوپ بولمايتىن. ونىڭ ايتۋىنشا, ەسىرتكىگە تاۋەلدى بولعانداردىڭ جاسى شامامەن 30-40-تا بولاتىن.

قازىر الماتى بويىنشا 4652 ادام ديسپانسەرلىك باقىلاۋدا تۇر. ونىڭ 1169-ى ەسىرتكىگە تاۋەلدى ادامدار. وكىنىشكە قاراي, 19-ى ءجاسوسپىرىم.

ايتا كەتەيىك, ەسىرتكىنى ساقتاۋ, وتكىزۋ, ءوندىرۋ نەمەسە تاسىمالداۋ ءۇشىن قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىك 16 جاستان باستالادى.

ەسىرتكىنى جاسىراتىن ادام نەمەسە كۋرەر 7 جىلدان 15 جىلعا دەيىنگى مەرزىمگە باس بوستاندىعىنان ايىرۋ جازاسىن الادى. ينتەرنەتتە ەسىرتكىنى جارنامالاۋ, ناسيحاتتاۋ, بەلگىلى ءبىر ەسىرتكى تۋرالى فورۋمداردا وڭ پىكىرلەر ءۇشىن جازا 3 جىلدان 6 جىلعا دەيىن باس بوستاندىعىنان ايىرۋدى كوزدەيدى.

ەسكە سالايىق, بۇعان دەيىن Massaget.kz الماتىداعى ناركوورتالىقتىڭ باسشىسى ساپار قۇتتىباي ۇلى ناشاقورلىق, ونىڭ الدىن الۋ بەلگىلەرى تۋرالى سۇحباتتاسقان ەدى.