«Eski Qazaqstan bank júıesin áli de ýysynda ustap otyr» — sarapshy

Foto: Dalanews.kz

Memleket ıpoteka mólsherlemesin 20%-ǵa túsirmek boldy, biraq bankter muny qabyldamaı, 25%-ǵa qaıta kóterdi, dep jazdy qandastar.kz

Bul Úkimettiń qarjylyq ınstıtýttar aldyndaǵy álsizdigin kórsete me? Buǵan ne sebep?

Dalanews.kz-tiń osy jáne ózge de saýaldaryna tanymal ekonomıst sarapshy Lázzat Janmoldaeva jaýap qatty.

Sarapshy munyń bir sebebi eski Qazaqstanmen baılanysty bolýy múmkin ekenin aıtty.

«Bul jerde Úkimettiń álsizdigi de emes shyǵar. Negizi bul bir jaǵynan eski Qazaqstannyń músheleri bank júıesin áli de óziniń ýysynda ustap otyrǵanyn bildiredi dep esepteımin. Qaı kezde de, qandaı daǵdarys bolsa da memleket tarapynan osy bankterdiń quldyramaýyna kóp qarjy bólinetin. Biraq bankter memleket tarapynan eldiń ekonomıkasy damýyna emes, tek ózderi tabys tabý, ózderiniń qorlaryn kóbeıtý úshin halyqqa jeńil-jelpi nesıe berip, kóp paıyzdyq mólsherlememen keri qaıtaryp alýmen, qoryn kóbeıtýmen ǵana jumys jasady. Sońǵy kezde bank jóninde «olarǵa da reformaǵa jasaý kerek» degen sııaqty usynystar áleýmettik jelilerde keıbir sarapshylardyń aýzynan shyqqanmenen, ortasynda bul toqtap qaldy. Muny da bank júıesin basqaryp otyrǵan kúshterdiń áli de basymdyǵy bar ekenin kórsetetin bir belgi retinde qabyldaýǵa bolady», — deıdi sarapshy.

Tómen paıyzben nesıe beretin sheteldik bankterdiń Qazaqstan naryǵyna kirýi nege baıaý júrip jatyr? Bul Qazaqstandaǵy bankterdiń múddesin qorǵaý ma, álde retteýshi organdardyń shekteýi me? Bul saýalǵa sarapshy bylaı jaýap berdi:

«Shetel bankteri bizdiń eldiń naryqqa kirmedi dep aıta almaımyz. Naryqqa Reseı bankteri kirip jatyr, Qytaı banki jumys istep jatyr. Arab elinen kelgen bankter bar. Biraq ol bankterdiń mólsheri kóp emes. Kez kelgen memleketke ınvestıııalyq qarjy salyp, óz kásipterin damytý úshin sol eldiń ekonomıkasynyń turaqtylyǵy, eldiń geosaıası jaǵdaıy, saıası jaǵdaıy sonyń bárine kóńil bólip baryp keledi. Sondyqtan ártúrli eldiń bankteri jumys istep jatyr, biraq olar ózderiniń kásipterine (qaraı baǵdarlanady — esk.). Qytaı banki Qytaı avtokólikterine qaraı, nesıe berýge qaraı jumys istep jatqanyn baıqaımyz. Altyn bank degen sııaqty Qytaıdan kelip jatqan bankter de bar. Árıne, kez kelgen elden kelgen ınvestor bolsyn, bank bolsyn sol eldiń ishinde óz tabysyn tabý úshin ǵana jumys isteıdi. Bul jerde birneshe eldi osylaı aıta alamyz», — dedi sarapshy.

Aıta keteıik, buǵan deıin Májilis depýtaty Erlan Saıyrov suhbattarynyń birinde eldegi eski zań 30 jyl olıgarhtardyń múddesine qyzmet etip kelgenin jetkizdi.

Depýtat jańa zań qajet ekenin aıtyp, «halqymyzdyń qarjy salasyndaǵy saýatsyzdyǵyn paıdalanǵan bankter baılyqqa kenelip, halyqty kedeılendirdi. Jańa zań elimizdegi áleýmettik ádilettilikti qalyptastyryp, bank salasyndaǵy olıgarhtardyń kúshin joıýy kerek», dep málimdedi.

Depýtattyń sózinshe, bul bankterdiń barlyǵy burynǵy prezıdent Nazarbaevtyń aınalasyndaǵy azamattarǵa tıesili.

«30 jyl ishinde bul bankter konkýrenııa jasamaýy úshin shetelden bankterdi kirgizbegen. Sodan keıin Qazaqstannyń ishinde paıyzyn kóterip, halyqty súlikteı soryp otyrǵan», — dedi ol.

Depýtattyń paıymdaýynsha, bul máselelerdi sheshý joly mynadaı:

«Birinshi, Qazaqstanǵa halyqaralyq dárejedegi bankterdi engizý kerek. Eger olar kelip, Qazaqstanda belgili bir básekelestik bolsa, paıyzy azaıady.
Ekinshi, Qazaqstannyń bankteri óndiristi múldem qarjylandyrmaıdy. Olar halyqqa turmystyq kredıt berip, sodan tek paıda taýyp otyr. Bank salasyn óndiristi qarjylandyrýǵa burý kerek. Bul úshin de Úkimet pen Ulttyq banktiń birlesken, naqty sheshimderi qajet.
Úshinshi úlken másele: osy bankterdiń ıeleri ózderiniń dıvıdendinen salyq tólemeıdi. Osy jaqyn arada Bank týraly zań jobasy bizge keledi. Mine sol joba aıasynda men aıtqan osy máselelerdi sheshýdiń amaldaryn jasaımyz».