«ەسكى جانە جاڭا قازاقستاندىقتار جوق»: ماۋلەن اشىمباەۆ ەلىمىزدەگى «قوس بيلىك» كەزەڭى تۋرالى ايتتى

فوتو: ەگەمەن قازاقستان

سەنات توراعاسى ماۋلەن اشىمباەۆ «ۆرەميا» گازەتىنە بەرگەن ماقالاسىندا 2019 جىلى ەلدەگى بيلىكتىڭ اۋىسۋىنا بايلانىستى قانداي وزگەرىستەر بەلەڭ العانىن ايتتى. ونىڭ ايتۋىنشا, قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ پرەزيدەنتتىك مەرزىمىنىڭ العاشقى جىلدارىندا ونىڭ جاقتاستارى ەسكى بيلىك ەليتاسىنىڭ قارسىلىعىن ەڭسەرۋگە ءماجبۇر بولدى. بۇل تۋرالى Stan.kz اقپارات اگەنتتىگى حابارلايدى.

ماقالادا ماۋلەن اشىمباەۆ سول ۋاقىتتا پرەزيدەنتتىڭ كومەكشىسى جانە ونىڭ اكىمشىلىگى باسشىسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى رەتىندە جاڭا قازاقستاننىڭ قالىپتاسۋىنىڭ كۋاگەرى بولدى. دەگەنمەن جاڭا باسشىلىققا بۇرىنعى اكىمشىلىكتەن 30 جىلدا شەشىمىن تاپپاي كەلە جاتقان كوپتەگەن ماسەلەلەر قالىپ كەتتى.

اشىمباەۆتىڭ ايتۋىنشا, 30 جىل بويى اقتالماعان ءۇمىت پەن قوردالانعان قاتەلەر ءۇشىن بارلىق جاۋاپكەرشىلىك پرەزيدەنتتىڭ موينىنا جۇكتەلدى.

«مەنىڭ ويىمشا, سول كۇنى حالىق شوك پەن ءۇمىتتى قاتار سەزىندى. دەگەنمەن ءۇمىت دەگەن – سەنىمنىڭ كۇماندى گارانتى. سونىمەن قاتار بيلىكتەگى ەليتانىڭ كوپتەگەن وكىلى ينەرتسيا بويىنشا بۇرىنعى شەشىم قابىلداۋ ورتالىعىنا جالتاقتاۋدى جالعاستىرا بەردى. بۇل, شىن مانىندە, قوس بيلىك كەزەڭى بولدى», – دەپ جازدى ماۋلەن اشىمباەۆ.

اشىمباەۆ ءوز ماقالاسىندا ەكونوميكاداعى زەردەلەنگەن ماسەلەلەرگە دە نازار اۋداردى. سەنات سپيكەرىنىڭ ايتۋىنشا, 2010 جىلدارى قازاقستاندا «ەكونوميكانىڭ پرەزەنتاتسياسى» دامىدى.

ۇدەمەلى يندۋستريالاندىرۋدىڭ مەملەكەتتىك باعدارلاماسى بويىنشا جىل سايىن «ۇلكەن قىزىل تۇيمەنى باسۋ» ارقىلى جاڭا زاۋىتتار مەن ءوندىرىس ورىندارى اشىلدى. بىراق بۇل تەك تەلەديداردا كورىنىس تاپتى. بۇل رەتتە 2000-2007 جىلدارى 4,5%-عا جەتكەن ونىمدىلىك ءوسىمى 2012-2022 جىلدارى 0,9%-عا دەيىن تومەندەدى. نەگىزگى كاپيتالعا ينۆەستيتسيا جانە كاسىپكەرلىكتى نەسيەلەندىرۋ قىسقاردى.

بۇدان بولەك اشىمباەۆ پرەزيدەنتتىڭ الدىندا ەسكىرگەن جۇيەنىڭ تيىمسىزدىگىنىڭ ءتورت فاكتورىن شەشۋ مىندەتى تۇرعانىن اتاپ ءوتتى.

• جوعارى بيلىكتىڭ شوعىرلانۋى مەن الىنباۋى;
• مەملەكەتتىڭ ساياساتتاعى ءرولىن اسىرا سىلتەۋ;
• باقىلاۋسىز مۇناي تۇسىمدەرىنىڭ سالدارى;
• وليگارحيالىق توپتاردىڭ نارىقتاردى باسىپ الۋى سياقتى فاكتورلار.

سەنات توراعاسى بۇل سىن-قاتەرلەرگە جاۋاپ رەتىندە مەملەكەتتىك, قوعامدىق-ساياسي جانە ەكونوميكالىق ينستيتۋتتاردىڭ جاعدايىن جاقسارتۋعا باعىتتالعان جۇيەلى قادامدار وسى ۇدەرىستەردىڭ قايتىمسىزدىعىنا كەپىلدىك بەرىلگەنىنە توقتالدى. وسى بەسجىلدىق جوسپاردىڭ ناتيجەسىندە ترانسفورماتسيالانىپ, ەل سۋپەرپرەزيدەنتتىك جۇيەدەن پرەزيدەنتتىك رەسپۋبليكاعا كوشتى.

«قازىرگى جاھاندىق تۋربۋلەنتتىك جاعدايدا كۇش پەن بيلىكتى شوعىرلاندىرۋ قاجەت ەكەنىن ۇران رەتىندە قايتالاۋعا تۋرا كەلەدى. بىراق پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ سىناقتار مەن قاۋىپ-قاتەرلەرگە قاراماستان, اۋەل باستان-اق تاباندىلىق تانىتىپ, بەرىك تاڭداۋدى ۇستانىپ كەلەدى. قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ مودەرنيزاتسيا كۇن ءتارتىبىنىڭ ايقىنداۋشى ايىرماشىلىعى وسىندا: ەگەر بۇرىن رەفورمالار جوعارىدان تاڭىلسا, ەندى ولار تومەننەن الەۋمەتتىك سۇرانىسقا جاۋاپ بەرىپ وتىر», – دەپ اتاپ ءوتتى سەنات سپيكەرى ماقالاسىندا.

ماقالادا اشىمباەۆ جاڭا قازاقستاندا دا ەشقايدا كەتپەگەن سول ادامدار ءومىر سۇرەتىنىن اتاپ ءوتتى.

«قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى اتاپ وتكەندەي, ەسكى جانە جاڭا قازاقستاندىقتار جوق. ءبىز – ءبىر ەلمىز, ءبىر قوعامبىز. ارامىزدا بىزگە جاڭاشا ءومىر ءسۇرۋدى ۇيرەتەتىن جاڭا ادامدار دا بار ەمەس پە?» – دەپ جازدى اشىمباەۆ.

ونىڭ ايتۋىنشا, قازىر قازاقستاننىڭ تەرىس سالدارسىز وزگەرىستەر ەنگىزۋگە مۇمكىندىگى, مەملەكەتپەن جاڭا الەۋمەتتىك كەلىسىمشارت جاساسۋ مۇمكىندىگى بار. سەنات توراعاسى كەلىسىم كرەسلو ۇلگىلەرىنە ەمەس, جاندى قوعامدىق سۇرانىسقا نەگىزدەلۋى كەرەك ەكەنىن ايتتى.

«ونىڭ ءمانىن بىلاي تۇجىرىمداۋعا بولادى: ەسكى باسقارۋ پاراديگماسىنان اشىق دەموكراتيالىق ۇلگىگە كوشۋ + ەلدىڭ بارلىق ازاماتتارىنىڭ ەكونوميكالىق ءال-اۋقاتى. فورمۋلانىڭ ءبىرىنشى بولىگى مەملەكەتتىڭ باسىمدىعىن كورسەتەدى. ال ەكىنشىسى بىرىنشىدەن تىكەلەي تۋىندايدى: بۇرىنعى باسقارۋ ادىستەرى مەن موتيۆاتسيا جۇيەسى قازىردىڭ وزىندە ەكونوميكالىق ءال-اۋقاتقا كەپىلدىك بەرمەيدى», – دەيدى سەنات سپيكەرى.