فوتوگرافيا سالاسىندا قازاق تىلىندە كىتاپتار جارىق كوردى

قازۇۋ-دىڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن «دارىن» باسپاسى جانە «ادىرنا» ۇلتتىق پورتالىنىڭ قولداۋى نەگىزىندە ۋنيۆەرسيتەتتىڭ اعا وقىتۋشىلارى اسىلحان ءابدىرايىم ۇلى مەن دوسجان بالابەك ۇلىنىڭ  «فوتوگرافيا ونەرى: تاڭدامالى ماقالالار جيناعى», «فوتوجۋرناليست انىقتامىلىعى» وقۋ انىقتامالىق سوزدىگىنىڭ تۇساۋكەسەرى ءوتتى.

قوس جاڭا ەڭبەكتىڭ تۇساۋكەسەر راسىمىنە ەلىمىزگە بەلگىلى عالىمدار, فوتوونەر ماماندارى, ارداگەر فوتوتىلشىلەر, قوعام قايراتكەرلەرى, ستۋدەنت, ماگيسترانتتار قاتىستى. شارا اياسىندا ارداگەر فوتومايتالماندارى كىتاپتى تالقىلاي وتىرىپ, شەبەرلىك ساباعىن وتكىزدى.  بۇل فوتوونەرىنە قىزىعاتىن جاستارعا جاقسى مۇمكىندىك بولماق.

كىتاپتىڭ تۇساۋكەسەر ءراسىمىن جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ دەكانى نۇرجان قۋانتاي ۇلى قۇتتىقتاۋ سوزىمەن اشىپ, فاكۋلتەت دوتسەنتى ساعاتبەك مەدەۋبەك ۇلى جۇرگىزىپ وتىردى.

جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ دەكانى نۇرجان قۋانتاي ۇلى: «بىزدە قازاق تىلىندە فوتوونەر تۋرالى كىتاپتار وتە از. ساۋساقپەن سانارلىق دەسەك بولادى. بۇل تاراپتا كوپ ەڭبەكتەنىپ جۇرگەن-اسىلحان ءابدىرايىم ۇلى. اسەكەڭنىڭ سوڭعى 10 جىلدا 5 فوتوالبوم كىتابى مەن 5 وقۋ قۇرالى شىقتى. ءبىز وسىدان 30, 35 جىل بۇرىن وسى فاكۋلتەتتە فوتوجۋرناليستيكانىڭ كىتاپتارىن ورىس تىلىندە وقيتىنبىز. قازاق تىلىندە كىتاپ تاپشى بولاتىن. 1962 جىلى قازاق تىلىندە ءبىر كىتاپ شىققان, ونىڭ ءوزى ءبىز وقىعاندا قولعا تيمەيتىن. وتە از دانامەن تاراعان. امال جوق ورىس تىلىندە وقۋعا ءماجبۇر بولدىق. بۇل 1988 جىل.  قازىر قۇدايعا شۇكىر, اسەكەڭ فوتوجۋرناليستيكانىڭ ءبىر بۇرىشىن كوتەرىپ كەلە جاتىر. قازاق فوتوجۋرناليستيكاسىنىڭ تەورياسىن جاسادى. مىنە, سوڭعى ەڭبەگىن وسى ەكى جيناق دەپ اتاپ ايتۋعا بولادى. ءوزىنىڭ شاكىرتى-دوسجان كومەكشىسى بولىپ ءجۇر. بۇل عانا ەمەس, اسەكەننىڭ ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە شاكىرتتەرى, دوس, ارىپتەستەرى وتە كوپ»,-دەدى. ال جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ دوتسەنتى ساعاتبەك مەدەۋبەك ۇلى: «قانشالىقتى تەحنولوگيا دامىعانىمەن, ءار كىم دە قولىنداعى تەلەفونىمەن كەز كەلگەن ساتتە فوتوعا تۇسىرەمىن دەپ ماقاتانادى, بىراق فوتوگرافتىڭ كوڭىلى, كوكىرەگى, ونىڭ ساناسى مۇلدەم باسقاشا قارايدى. ول ميلليونداردىڭ جۇرەگىنە جول سالاتىن ساتتەردى تەز بايقايدى, اڭعارادى. سوندىقتان دا, ونىڭ ونەرى جالپىعا ورتاق. جۋرفاكتا قۇرىلىعان فوتوكلۋب- «فوتوونەر» قوعامدىق بىرلەستىگىنە اينالدى. بۇگىندە بىرلەستىك رەسپۋبليكالىق, حالىقارالىق كورمەلەرگە, عىلىمي-تانىمدىق كونفەرەنتسيالارعا قاتىستى, ەكسپەديتسيالار وتكىزدى», ˗ دەپ باعالادى.

وقىرمانعا جول تارتقان «فوتوگرافيا ونەرى: تاڭدامالى ماقالالار جيناعى»  جيناعىندا سوناۋ ادامنىڭ ەڭ اۋەلى دىبىستىق ءتىلى ەمەس, وبراز­بەن ويلايتىن گرافيكالىق بەينەلى ءتىلى, ياعني سۋرەت ءتىلى شىققانى, ودان فوتوگرافيانىڭ پايدا بولۋى, فوتوونەرىنىڭ الەمدىك جانە وتاندىق دا­مۋى مەن ۇلتتىق فوتوونەر تۇلعالارىنىڭ ماقالا-سۇحباتتارى جانە بۇگىنگى جوعارى جانە ورتا ارناۋلى وقۋ ورىندارىنداعى قورعالعان ماگيسترلىك ديس­سەرتاتسيا, باكالاۆر ديپلومدىق جۇمىستارى جانە كوللەدج ستۋدەنتتەرىنىڭ ديپلومدىق جوبالارى ەنىپ وتىر. اۆتورلار جان-جاقتى زەرتتەۋلەر مەن عالىمداردىڭ تۇجىرىمدامالارىن توپتاستىرۋ ارقىلى تالداۋدان وتكىزىپ, تەرەڭدەي بايىپتاۋعا تىرىسادى.

اتالمىش ەڭبەك, فوتوگرافيا سالاسى بويىنشا تۇڭعىش مەملەكەتتىك تىلدە جارىق كورىپ وتىرعان جالپى-جيناق, جالپى فوتوونەرگە قىزىعۋشىلىق بىلدىرەتىن قالىڭ وقىرمان قاۋىمعا ارنالعان. ەڭبەكتى جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ اعا وقىتۋشىسى اسىلحان ءابدىرايىم ۇلى مەن فيلوسوفيا جانە ساياساتتانۋ فاكۋلتەتىنىڭ اعا وقىتۋشىسى دوسجان بالابەك ۇلى بىرلەسىپ ازىرلەگەن.

سونىمەن قاتار وسى كۇنى قازاق فوتوجۋرناليستيكاسىندا العاش رەت اسىلحان ءابدىرايىم ۇلىنىڭ اۆتورلىعىمەن «فوتوجۋرناليست انىقتامىلىعى» وقۋ انىقتامالىق سوزدىگىنىڭ تۇساۋى دا كەسىلدى. بۇل انىقتامالىق فوتوجۋرناليستەرگە ارنالعان پراكتي­كالىق نۇسقاۋلىق. مۇنداعى تاقىرىپتار بەلگىلى ءبىر جۇيە بوي­ىنشا تۇزىلگەن, فوتوگرافيا تۋرالى انىقتاما مالىمەتتەردى, ونىڭ نەگىزگى قاعيداتتارى مەن ادىستەرىن قامتيدى, فوتوپۋبليتسيستيكانىڭ باق-تاعى جۇمىس تەحنولوگياسىنا باسا نازار اۋدارادى. سونىمەن قاتار بۇل انىقتامالىقتا وتاندىق جانە الەمدىك فوتوجۋرناليستيكا تۋرالى ماڭىزدى مالىمەتتەرى كەل­تىرىلگەن.

كىتاپ اۆتورىنىڭ ءبىرى, قازۇۋ-دىڭ فيلوسوفيا كافەدراسىنىڭ اعا وقىتۋشىسى, PhD دوكتورى بالابەك ۇلى دوسجان: «قازىر ءۇشىنشى ماماندىعىم بويىنشا ەڭبەك ەتىپ ءجۇرمىن. بىراق, ۇستازىم اسىلحان ءابدىرايىم ۇلى فوتوجۋرناليستيكادان  مۇلدەم كەتپەۋگە, قاتار الىپ ءجۇرۋ كەرەك ەكەنىن ۇنەمى ايتىپ وتىرادى. فوتوجۋرناليستيكانىڭ پراكتيكاسىنان باستاپ, تەورياسىن جازۋعا شاقىردى. جيناق شىعارۋدى وسى جىلى قولعا الدىق. اعانىڭ وسى سالادا باي تاجىريبەسى بار. مۇراعاتىنىڭ ءوزى توم-توم ەڭبەك بولاتىنى ءسوزسىز. فوتوونەردە شاكىرت تاربيەلەۋدە ەڭبەگى دە وراسان. بۇگىن مىنە, «دارىن» باسپاسىنان 500 دانامەن اعامەن بىرگە ىزدەنگەن ەڭبەگىمىز جارىققا شىقتى. بۇل دا ءبىر ۇلكەن جەتىستىك», ˗ دەپ پىكىرىمەن ءبولىستى.

شارا اياسىندا  عۇمىرىنىڭ 50 جىلىن فوتوجۋرناليستيكاعا ارناعان, ارداگەر فوتوجۋرناليست قاليعۇمار قابدەشەۆكە قازاقستان فوتوجۋرناليستيكاسىنا سىڭىرگەن ەڭبەگى ءۇشىن «فوتوونەر قايراتكەرى» مەدالى, سونىمەن قاتار, قحر-نان كەلگەن, «التاي قازاق ەتنوفوتوگرافيا قوعامىنىڭ» توراعاسى سەرىك مۇقىش ۇلىنا قازاقستان فوتوونەرىنە سىڭىرگەن ەڭبەگى ءۇشىن «فوتوونەر قايراتكەرى» مەدالى تابىستالىپ, ماراپاتتالدى.

جيىن سوڭىندا اسىلحان ءابدىرايىم ۇلى بارلىق قاتىسۋشىلارعا العىسىن ءبىلدىرىپ, الداعى ءبىر اي كولەمىندە «ادىرنا» ۇلتتىق-ەتنوگرافيالىق بىرلەستىگى» قوعامدىق قورىمەن ستۋدەنت جاستارعا ارنالعان شەبەرلىك ساعاتى وتەتىندىگىن حابارلادى. فاكۋلتەت پروفەسسورى كاكەن قامزين وقۋلىق اۆتورلارىنا ىزگى تىلەگىن ءبىلدىرىپ, باتاسىن بەردى.

فوتولاردى تۇسىرگەن: ولجاس جاقىپبەكوۆ