ينجەنەر-گيدروتەحنيك كوكتەمگى سۋ تاسقىنىنىڭ باستى سەبەپتەرىن اتادى

كوكتەمدە جىل سايىن قارعىن سۋعا تاپ بولماۋ ءۇشىن سالا ماماندارىن دايىنداپ, سۋ شارۋاشىلىعى مەكەمەلەرىن اشۋىمىز قاجەت. مۇنداي پىكىردى سۋ شارۋاشىلىعى سالاسىنىڭ ارداگەرى, ينجەنەر-گيدروتەحنيك ءامىرحان كەنشىموۆ ءبىلدىردى.

«الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە تابيعي اپاتتار بولىپ جاتىر. بىرىندە سۋ باسسا, ەندى بىرىندە جانارتاۋ اتقىلاپ, جەر سىلكىنىسى ورىن الۋدا. مۇنىڭ ءبارى قازىرگى ۋاقىتتاعى جاھاندىق جىلىنۋعا, كليماتتىڭ وزگەرۋىنە بايلانىستى. سوڭعى 30 جىلدان استام ۋاقىتتان بەرى جەردىڭ اۋا تەمپەراتۋراسى 1,5 گرادۋستان استامعا جىلىندى. مۇحيتتار مەن تەڭىزدەردىڭ سۋى جىلىنا باستادى. كەي عالامدار مۇحيتتار مەن تەڭىزدەردىڭ بەتكى جاعى عانا ەمەس, ءتۇبى دە جىلىنىپ جاتقاندىعىن ايتادى. وعان ءارتۇرلى دالەلدەر كەلتىرەدى. قالاي دەسەك تە, سۋدىڭ بۋلانۋى ارتقان سايىن تسيكلونداردىڭ پايدا بولۋى, ولاردىڭ جۇرەتىن جولدارىن وزگەرتۋى قالىپتى ۇردىسكە اينالىپ كەلەدى», — دەدى ينجەنەر-گيدروتەحنيك.
ونىڭ اتاپ وتۋىنشە, سوڭعى 4-5 جىلدىڭ كولەمىندە برازيليادا, يندونەزيادا, رەسەيدىڭ قيىر شىعىسىندا, اراب ەلدەرىندە نوسەر جاۋىن, بۇرشاق جاۋىپ, قاتتى سۋ تاسقىنى بولدى.

«ال «قازاقستان جەردىڭ ورتاسىندا, تەڭىزگە شىعار جولى جوق, شالعايدا ورنالاسقان, سۋ تاسقىنى بولمايدى» دەۋشى ەدىك. بىراق, بولادى ەكەن. بىزگە دە جەتتى. كوكتەمدە جاڭبىر, وتكەن كۇزدە قار جاۋىپ, ول قايتا ەرىپ, توپىراقتى ىلعالداندىرىپ تاستادى. ودان كەيىن اياز ۇردى. سونىڭ سالدارىنان, ماسەلەن الماتىدا جەر توڭى 1 مەتر 37 سم بولسا, سولتۇستىك وڭىرلەردە 2,5 مەترگە دەيىن جەتتى. ال كۇزدەگى سۋ توقىراقتى توڭعا اينالدىردى. كەيىننەن تۇسكەن مول قار ەرتە كوكتەمدە كۇننىڭ جىلدام جىلىنۋىنا بايلانىستى كۇرت ەرىدى. ال ەرىگىنە سۋ توڭ بولىپ جاتقان توپىراققا سىڭبەيدى, بارار جەرى جوق. سوندىقتان بۇكىل دالا سۋدىڭ استىندا قالدى», — دەدى ول.
ءامىرحان كەنشىموۆتىڭ ايتۋىنشا, اكىمدەر ويپاڭ, ويپات جەرلەردى ساتىپ جىبەرگەن.

«ادامدار نە ىستەيدى? ول جەرگە ءۇي سالادى. ءسويتىپ, وسىنداي جاعدايعا تاپ بولعاندا زار قاقساپ قالادى. ارينە, بۇل – تراگەديا. ەستە بولسا, ءبىراز ۋاقىت بۇرىن وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا وسىنداي جاعداي بولىپ, ساراعاش جاقتا ەلدى مەكەندەر سۋدىڭ استىندا قالدى. مۇنىڭ ءبارى جەردىڭ دۇرىس بەرىلمەگەندىگىنەن. اۋىلداردى قىراتتى جەرلەرگە ورنالاستىرۋ قاجەت. تىڭ يگەرۋ كەزىندە كوپتەگەن اۋىل جازىق جەرلەردە بولدى. بىراق, دامبالارمەن قورشالعان ەدى. كەيىنگى ۋاقىتتا ول دامبالار ءمۇجىلىپ, جويىلدى. بۇرىنىراق, اۋىلداردا ارنالار بولاتىن, ەرىگەن قار سۋ سونىمەن اعىپ كەتەتىن. قازىر جوق. ءبىر اۋىلدىڭ وزىندە 5-6 گيدروتەحنيك, مۇراپ جۇمىس ىستەيتىن. ولار كۇزدە, قار تۇسەتىن مەزگىلدە ارىقتاردىڭ ءبارىن تەكسەرىپ, تازارتاتىن. سىرتقى كانالداردىڭ شليۋزدەرىن اشىپ قوياتىن. كوكتەمدە تاعى ءبىر تەكسەرىپ وتەتىن. قازىر اۋىلدا مۇنىڭ ءبىرى دە جوق. اۋىل تۇرعىندارى 5-10 گەكتاردان جەر الىپ العان. ارقايسىسى باس-باسىنا بي. اۋىل اكىمىنىڭ گيدروتەحنيك ۇستاۋعا شاماسى دا, قاراجاتى دا جوق. سۋدىڭ ءمانىسىن, جاعدايىن بىلەتىن ماماندار قۇرىدى», — دەدى مامان.
ينجەنەر-گيدروتەحنيك تاۋەلسىزدىك جىلدارىنا دەيىن ەلىمىزدە سۋ شارۋاشىلىعىنا قاتىستى مينيسترلىكتىڭ, ونىڭ قاراماعاندا جىلجىمالى مەحانيكالاندىرىلعان لەك, وندىرىستىك-تەحنيكالىق جيىنتىق باسقارماسى, سۋ شارۋاشىلىعى جۇيەسىن باسقارۋ باسقارماسى جۇمىس ىستەگەندىگىن ايتادى.

«ولاردىڭ ءبارى قۇرىدى, جوق. اقىلداساتىن مامان قالمادى. ەندى سۋ باسپاعاندا نە قالدى?! ارينە جازىق جەرلەردى سۋ باسادى. الداعى ۋاقىتتا مۇنداي بولماۋى ءۇشىن سۋ ماماندارىن دايىنداۋىمىز, ول ءۇشىن مول قاراجات ءبولۋىمىز قاجەت. ارناۋلى سۋ شارۋاشىلىعى مەكەمەلەرىن اشۋىمىز كەرەك. سوندا عانا جىلدا سۋ باسۋ پروبلەماسىنان بىرتىندەپ-بىرتىندەپ قۇتىلامىز. بىردەن قۇتىلا المايمىز, ول مۇمكىن ەمەس», — دەدى ءامىرحان كەنشىموۆ.