كانداستار قازاقستاندا بىرقاتار پروبلەمالارعا تاپ بولدى – دەپۋتاتتار

ۆيتسە-پرەمەر ەرالى توعجانوۆ تاريحي وتانىنا كەلگەن ەتنيكالىق قازاقتاردىڭ پروبلەمالارىن كوتەرەتىن «اق جول» فراكتسياسىنىڭ دەپۋتاتتىق ساۋالىنا جاۋاپ بەردى. ونىڭ ايتۋىنشا, وتىنىشتە كوتەرىلگەن ماسەلەلەر ۇكىمەتتى قىزىقتىرادى, دەپ حابارلايدى zakon.kz.

«اق جول» فراكتسياسىنىڭ دەپۋتاتتارى پرەمەر-ءمينيستردىڭ ورىنباسارى توعجانوۆقا قازاقستانداعى دەموگرافيا بويىنشا ساۋال جولدادى.

قۇجاتتا قازاقستان اۋماعى بويىنشا 9-شى, ال حالقىنىڭ سانى بويىنشا 64-ءشى ورىن الادى دەلىنگەن. حالىقتىڭ تىعىزدىعىنا كەلەتىن بولساق, الەمدە ورتا ەسەپپەن ءبىر شارشى مەترگە 56 ادام (وزبەكستاندا 76) كەلەدى, ال قازاقستاندا – 6,7 ادام.

2012 جىلدان باستاپ ەلدەگى كوشى-قوننىڭ تەرىس سالدوسى 30 مىڭعا دەيىن ءوستى. ناتيجەسىندە, باسقا ەلدەرمەن شەكارالاس ايماقتارداعى اۋىلدار بوساپ جاتىر.

«وتانداستار» قورىنىڭ مالىمەتتەرى بويىنشا 7 ميلليونعا جۋىق ەتنيكالىق قازاقتار شەتەلدە تۇرادى. قازاقستانعا كوشۋگە مۇددەلى قازاقتار – 1,5 ميلليون.بىراق ولارعا تاريحي وتانىنا كوشۋ قيىن.

1993 جىلى قازاقستان 60 مىڭ ادامعا (10 مىڭ وتباسى), 2009 جىلى 100 مىڭعا (20 مىڭ وتباسى), 2021 جىلى قازاقستان 1426 ادامعا كۆوتا ءبولدى.

مۇنىڭ ءبىر سەبەبى – كوشى-قون اگەنتتىگىنىڭ تاراتىلۋى. مينيسترلىكتەر كوشى-قون ماسەلەلەرىمەن اينالىسا باستادى, كۆوتالاردى ءبولۋ وبلىس اكىمدەرىنە بەرىلدى. اكىمدەر قانداستاردى ورنالاستىرۋ قيىندىقتارىنان اۋلاق بولۋىنا بايلانىستى (بۇرىنعى ورالماندار – رەد.) ەلدىڭ ءال-اۋقاتى تۋرالى ەمەس, ولاردىڭ تىنىشتىعى تۋرالى ويلانۋ ارقىلى كۆوتالاردى ايماقتار بويىنشا ءبولۋ كۇرت تومەندەدى, دەپۋتاتتار جازادى.
دەپۋتاتتار كوشى-قون اگەنتتىگىن قايتا قۇرۋدى جانە 20 مىڭ وتباسىعا كۆوتا ءبولۋدى ۇسىنادى.

دەپۋتاتتاردىڭ ايتۋىنشا, شەتەلدىك قازاقتار قازاقستانعا كەلگەننەن كەيىن بىرقاتار ماسەلەلەرگە تاپ بولدى. بىرىنشىدەن, ولار ءۇشىن ازاماتتىق الۋ قيىن.

رەسەيدە, يزرايلدە جانە باسقا ەلدەردە ازاماتتىق الۋ ءۇشىن ءبىر عانا قۇجات قاجەت, ازاماتتىق ماسەلەسى ءبىر كۇندە شەشىلەدى. قازاقستاندا 48 قۇجات جيناۋ كەرەك. ادام ولاردى جيناعان كەزدە, قۇجاتتاردىڭ ءبىر بولىگىنىڭ مەرزىمى ءوتىپ, قاعازدار جارامسىز بولىپ قالادى.

بىزگە قۇجاتتاردىڭ سانىن ازايتىپ, تەز ارادا قازاق ۇلتى ازاماتتىعىن بەرۋ كەرەك, – دەپ سانايدى دەپۋتاتتار.
ازاماتتىق الۋ ءۇشىن ولار قازاق ءتىلىن بىلۋگە ​​ەمتيحان ەنگىزۋدى ۇسىنادى.

ەكىنشىدەن, قانداستارعا قازاق ەكەندىگى تۋرالى قۇجات بەرۋ كەرەك. 1992 جىلدان باستاپ ونى دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ قاۋىمداستىعى شىعاردى. قۇجات 2005 جىلى ۇكىمەتتىڭ قاۋلىسىمەن الىنىپ تاستالدى, بىراق قاۋىمداستىقتىڭ انىقتاماسى ءالى كۇشىندە بولدى. بۇل 2017 جىلعا دەيىن جالعاستى. سول جىلدان باستاپ, دەپۋتاتتاردىڭ ايتۋىنشا, بۇل ماسەلەمەن ەشكىم اينالىسپاعان. ناتيجەسىندە شەتەلدىك قازاقتار وزدەرىنىڭ قازاق ەكەندىكتەرىن دالەلدەي المايدى, ال قازاقستانعا كەلگەن سوڭ ولار ازاماتتىق الا المايدى.

«اق جول» فراكتسياسى مۇنداي قۇجاتتى بەرۋ تەتىگى تۋرالى ماسەلەنى پىسىقتاۋدى ۇسىنادى.

ۇشىنشىدەن, ەتنيكالىق قازاقتان ازاماتتىق الۋ ءۇشىن تۋىسى قازاقستاندا تۇرۋى كەرەك. مۇنداي سۇرانىستى شەتەل مەملەكەتى العا تارتپايدى, بىراق قازاقستان دەيدى دەپۋتاتتار.

ماسەلەنىڭ ىشكى جاعى دا بار. ەگەر قانداستار اكىمدىكتەن مال جايۋعا جەر سۇراسا, ودان باس تارتادى, ويتكەنى جەر ءبولۋ ءۇشىن مال كەرەك. ەگەر كانداس بانككە نەسيە الۋ ءۇشىن مال ساتىپ الۋعا بارسا, ودان باس تارتىلادى, ويتكەنى ونىڭ كەپىلگە قوياتىن ەشتەڭەسى جوق, ونىڭ جەرى دە, مالى دا جوق.

سوندا كوك بايراعىمىزدى كورۋ ءۇشىن كوزىنە جاس الىپ وتانىنا قونىس اۋدارعان قانداستار قالاي ءومىر ءسۇرۋى كەرەك? بالكىم, الدىمەن ول نەسيە بەرۋى كەرەك, سودان كەيىن ول جەر مەن مالدى كەپىلگە قويا الادى ما? – دەپ جازادى دەپۋتاتتار.
كەلەسى ماسەلە: قازاقستان ەتنيكالىق قازاقتاردىڭ شەتەلدە العان ديپلومدارىن مويىندامايدى, دەپ اتاپ ءوتتى ماجىلىسمەندەر.

ولاردىڭ پىكىرىنشە, قازاقستاننىڭ شەتەلدىك قازاقتارعا مۇقتاج بولۋىنىڭ ەكى نەگىزگى سەبەبى بار. بىرىنشىدەن, حالىق سانى كوبەيەدى, ەكىنشىدەن, كەيبىر شەت ەلدەردە ولار ءوز انا ءتىلىن بىلمەيدى, قونىس اۋدارۋ ولاردى انا ءتىلى مەن ۇلتتىق ادەت-عۇرىپتارىن جوعالتۋدان, سونداي-اق ساياسي قىسىمنان قۇتقارادى.
وسىعان بايلانىستى دەپۋتاتتار كەلەسى شارالاردى ۇسىنادى:

1. ۇمىتكەرلەرگە كۆوتانى جىلىنا 20 مىڭ وتباسىنا دەيىن ارتتىرۋ;

2. ايماقتاردا بەيىمدەلۋ جانە ينتەگراتسيا ورتالىقتارىن قۇرۋ;

3. «وتانداستار» قورىنىڭ شەتەلدەگى قانداستاردى قولداۋ جوبالارىن قارجىلاندىرۋدى ارتتىرۋ;

4. كوميسسيا وتىرىستارىنا كونسۋلدىق وكىلدەردىڭ جانە رەزيدەنتتىك ەلدەن ءوتىنىش بەرۋشىنىڭ ءوزىنىڭ ونلاين رەجيمىندە قاتىسۋىن قامتاماسىز ەتۋ;

5. شارۋاشىلىق جۇرگىزۋ ءۇشىن پايىزسىز نەسيە جانە 5 جىلعا دەيىنگى سالىقتىق جەڭىلدىكتەر بەرۋ. اۋىلشارۋاشىلىق تەحنيكالارىن ليزينگكە الۋعا جەڭىلدىكتەر بەرۋ;

6. تۇرعىن ءۇي سالۋ جانە ءۇي شارۋاشىلىعىن جۇرگىزۋ ءۇشىن جەر ۋچاسكەلەرىن بەرۋ.

ۆيتسە-پرەمەر دەپۋتاتتىڭ ساۋالىنا قىسقاشا جاۋاپ بەردى.

قازىرگى ۋاقىتتا وتىنىشتە كوتەرىلگەن ماسەلەلەر مەملەكەت ءۇشىن قىزىعۋشىلىق تۋدىرادى جانە ولاردى ورگاندار ازىرلەپ جاتىر. جاۋاپ كەيىنىرەك بەرىلەتىنىن حابارلايمىز, – دەپ جازدى ەرالى توعجانوۆ.

«باقىلاۋعا الىندى» – دەپ جازىلعان ۆيتسە-پرەمەردىڭ جاۋابىندا.