جاڭالىقتار
كارىم ءماسىموۆتىڭ نە ءۇشىن بوستاندىق سۇراعانى بەلگىلى بولدى
ۆەدومستۆو ءماسىموۆ قاسىم-جومارت توقاەۆتان كەشىرىم وتىنگەن ءوز ءوتىنىشىن بيىلعى ناۋرىزدا باعىتتاعانىن ناقتىلادى,-دەپ حابارلايدى Qandastar.kz
ۇقك قازىرگى ۋاقىتتا سوتتالعان ماسىموۆكە قاتىستى قىلمىستىق كودەكستىڭ 366-بابى بويىنشا «اسا ءىرى كولەمدە پارا الدى» جانە 218-بابى بويىنشا «قىلمىستىق جولمەن الىنعان اقشانى, وزگە م ۇلىكتى زاڭداستىردى, جىلىستاتتى» دەگەن قوسىمشا ايىپ تاعىلعانىن جانە سوتقا دەيىنگى تەرگەۋ جالعاسىپ جاتقانىن حابارلادى.
سوتقا دەيىنگى جاڭا تەرگەۋدىڭ باستالۋىنا بايلانىستى كارىم ءماسىموۆ, سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگىنىڭ قاۋلىسى نەگىزىندە كولونيادان ەلورداداعى ۇقك تەرگەۋ يزولياتورىنا اۋىستىرىلدى.
توقاەۆتان كەشىرىم جاساۋدى سۇراعان حاتىن دا يزولياتوردان جىبەرگەنى بەلگىلى بولدى.
بۇل رەتتە 366-شى باپ سوتتالعاننىڭ مۇلكىن تاركىلەپ, 15 جىلعا دەيىنگى مەرزىمگە باس بوستاندىعىنان ايىرۋ جازاسىن قاراستىرادى. 218-ءشى باپتىڭ ەڭ جوعارعى جازاسى – ون جىل اباقتىعا جابۋ.
زاڭگەر ەرجان اسىل ماسىموۆقا كەشىرىم جاساۋ-جاساماۋ – تەك پرەزيدەنتتىڭ قۇزىرىنداعى ماسەلە ەكەنىن ءتۇسىندىردى.
«ەگەر ءماسىموۆ كەشىرىم جاساۋدى سۇراسا, وندا وزىنە سوتپەن تاعىلعان ايىپتى مويىنداعانى. كەشىرىم جاساۋدى سوتتالعاننىڭ ءوتىنىشحاتى نەگىزىندە قازاقستان پرەزيدەنتى جۇزەگە اسىرادى. ءماسىموۆ ءوتىنىشحاتىن بۇدان ءۇش ايداي بۇرىن, ناۋرىزدا جولداعانى مالىمدەلدى. بىراق ءوتىنىشتى قاراۋدا مەملەكەت باسشىسىن ەشكىم اسىقتىرا المايدى. پرەزيدەنت ابدەن ويلاستىرىپ, جەتى رەت ولشەپ, ءبىر رەت كەسىپ, سارابدال شەشىم قابىلداۋعا ءتيىس. «توقاەۆ بۇل ءوتىنىشتى قۇپ السا, ءماسىموۆ بىردەن بوستاندىققا شىعادى» دەگەن ءسوز جوق. كەشىرىم جازا مەرزىمىن قىسقارتۋ, جازانىڭ نەعۇرلىم جەڭىل تۇرىمەن الماستىرۋ نەمەسە قوسىمشا جازا تۇرىنەن بوساتۋ تۇرىندە دە بولۋى مۇمكىن», – دەدى ول.
ءراسىم بويىنشا مەملەكەت باسشىسىنىڭ الدىنا ءتيىستى شەشىم جوباسىن قويماس بۇرىن, پرەزيدەنت جانىنداعى كەشiرiم جاساۋ ماسەلەلەرi جونiندەگi كوميسسيا ءتيىستى ماتەريالداردى ەگجەي-تەگجەيلى قارايدى.
كوميسسيانىڭ شەشiمi ونىڭ وتىرىسىنا قاتىسقان مۇشەلەرiنiڭ كوپشiلiك داۋىسىمەن قابىلدانادى. سوتتالعان ادام ءۇشiن نەعۇرلىم قولايلى ماسەلە داۋىسقا بiرiنشi بولىپ قويىلادى. كوميسسيا مۇشەلەرiنiڭ داۋىستارى تەڭ بولiنگەن جاعدايدا توراعالىق ەتۋشiنiڭ داۋىسى شەشۋشi بولىپ تابىلادى. كوميسسيانىڭ شەشiمi حاتتامامەن رەسiمدەلiپ, وعان وتىرىسقا قاتىسقان بارلىق مۇشەلەرi قول قويادى.
ايتپاقشى, ساراپشىنىڭ ايتۋىنشا, كارىم ءماسىموۆ الدىن الا قۇزىرلى ورگانداردىڭ «اق باتاسىن» الۋى كەرەك: كوميسسياعا جوعارعى سوت توراعاسى, باس پروكۋرور جانە ىشكى ىستەر ءمينيسترى وعان كەشىرىم جاساۋدىڭ ورىندىلىعى نە ورىنسىزدىعى تۋرالى قورىتىندىلارىن ءبىر ايدان كەشىكتىرمەي بەرۋى شارت.
بۇل شەشىمدى قاراي كەلە, ق.توقاەۆ كەشىرۋدەن باس تارتۋعا دا قۇقىلى.
«جالپى, بيلىك ماسىموۆكە ونسىز دا راقىمشىلىق تانىتتى. بىرىنشىدەن, وعان بىلتىر تاعىلعان قىلمىستىق كودەكستىڭ ءۇش بابى بويىنشا جالپى سانى 39 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرۋ قاراستىرىلعان ەدى. سودان جيىنتىعىندا 18 جىلعا سوتتالدى. ەكىنشىدەن, 2023 جىلعى ماۋسىمدا استانانىڭ قىلمىستىق ىستەر بويىنشا اپەللياتسيالىق سوتى ءماسىموۆ پەن ونىڭ بۇرىنعى قوس ورىنباسارىنا ۇكىمدى جۇمسارتىپ, جازالارىن قاۋىپسىزدىگى بارىنشا جوعارى مەكەمەدەن ورتاشا قاۋىپسىز مەكەمەدە وتەۋگە اۋىستىردى», – دەپ ەسكە سالدى ساراپشى.
ياعني, زاڭگەردىڭ ايتۋىنشا, ءماسىموۆ پەن ونىڭ ەكس-ورىنباسارلارى قاتاڭ رەجيمدەگى كولونيادان جالپى رەجيمدەگى كولونياعا كوشىرىلۋ ارقىلى ءبىرشاما جەڭىلدىككە قول جەتكىزدى. ويتكەنى قىلمىستىق-اتقارۋ كودەكسىنە سايكەس, ورتاشا قاۋىپسىز مەكەمەلەردە «دارەجەسى ءبىرىنشى وڭ مىنەز-ق ۇلىقتى» سوتتالعاندار جازا مەرزىمىنىڭ كەمىندە التى ايىن وتەگەن سوڭ, جۇكتەلگەن ەڭبەككە ادال قاراسا, جازانى وتەۋدىڭ «داعدىلى جاعدايلارىنان» «جەڭiلدەتiلگەنىنە» اۋىستىرىلادى.
بۇل جەردە جازاسىن داعدىلى جاعدايلاردا وتەپ جۇرگەن سوتتالعاندار جاتاقحانالاردا نەمەسە كامەرالاردا تۇرادى. ولار:
- اي سايىن تاماق ونىمدەرىن, بiرiنشi كەزەكتە قاجەتتi زاتتاردى ساتىپ الۋعا باقىلاۋ شوتتارىنداعى قاراجاتتى 6 اەك-كە (2024 جىلى 22 152 تەڭگە) دەيiنگi مولشەردە جۇمساۋعا;
- ءبىر جىل iشiندە سىرتتان 6 ساۋقات-سالەمدەمە, 6 باندەرول الۋعا;
- 1 جىل ىشىندە قالاعان ادامىمەن, جۇبايىمەن 6 قىسقا مەرزىمدى جانە 2 ۇزاق مەرزىمدى كەزدەسۋگە قۇقىلى.
جازاسىن جەڭiلدەتiلگەن جاعدايلاردا وتەپ جۇرگەن سوتتالعاندار:
- اي سايىن تاماق ونىمدەرىن, بiرiنشi كەزەكتە قاجەتتi زاتتاردى ساتىپ الۋعا باقىلاۋ شوتتارىنداعى قاراجاتتى 12 اەك-كە (44 304 تەڭگەگە) دەيiنگi مولشەردە جۇمساۋعا;
- 1 جىل ىشىندە سىرتتان 12 ساۋقات نەمەسە سالەمدەمە جانە 12 باندەرول الۋعا;
- 1 جىل iشiندە 6 قىسقا مەرزiمدi, 6 ۇزاق مەرزىمدى كەزدەسۋ الۋعا قۇقىلى.
جازاسىن جەڭiلدiكتi جاعدايلاردا وتەپ جۇرگەن سوتتالعاندار ءتىپتى تۇرمەدەن سىرتقا شىعا الادى: مەكەمە باستىعىنىڭ قاۋلىسى بويىنشا ولارعا تاۋلىك بويى باقىلاۋدا جانە قاداعالاۋدا بولىپ, كۇزەتىلەتىن پەريمەتردىڭ شەگىنەن تىس جەردە, بىراق مەكەمەگە ىرگەلەس جاتقان اۋماقتىڭ شەكاراسى شەگىندە تۇرۋعا جانە ەركiن ءجۇرiپ-تۇرۋعا رۇقسات ەتىلەدى.
«اپەللياتسيالىق ساتى ك.ماسىموۆكە, ءا.سادىقۇلوۆقا جانە د.ەرعوجينگە قاتىستى ءبىرىنشى ساتىداعى سوتتىڭ ۇكىمىن جازانى قاۋىپسىزدىگى بارىنشا جوعارى مەكەمەدەن ورتاشا قاۋىپسىز مەكەمەدە وتەۋ بولىگىندە وزگەرتتى. قك-ءنىڭ 6-بابىنا سايكەس, سوتتالعانداردىڭ جاعدايىن جاقسارتاتىن زاڭ كەرى كۇشكە يە جانە سوتتار ونى قولدانۋعا مىندەتتى. پارلامەنت قابىلداعان, 2023 جىلعى 21 مامىردا كۇشىنە ەنگەن زاڭنامالىق وزگەرىستەرگە سايكەس, بۇرىن باس بوستاندىعىنان ايرىلماعان, قاساقانا قىلمىس جاساعانى ءۇشىن 2 جىلدان كوپ مەرزىمگە باس بوستاندىعىنان ايىرۋعا سوتتالعان ادامدارعا, جاساعان قىلمىسىنىڭ اۋىرلىعىنا قاراماستان, جازاسىن ورتاشا قاۋىپسىز مەكەمەدە وتەۋ تاعايىندالادى», – دەپ ءتۇسىندىردى بۇل جەڭىلدىكتىڭ ءمانىسىن استانا قالالىق سوتى.
بۇدان بۇرىن, 2023 جىلعى ساۋىردە سوت كارىم ءماسىموۆتى قىلمىستىق كودەكستىڭ 175-بابىنىڭ 1-ءبولىمى بويىنشا مەملەكەتكە وپاسىزدىق جاسادى, سونداي-اق بيلىكتى كۇشتەپ باسىپ الۋعا تالپىندى, بيلiكتi نەمەسە لاۋازىمدىق وكiلەتتiكتەردى اسىرا پايدالاندى (362-باپ) دەپ تانىدى. تيىسىنشە, كارىم ءماسىموۆ 18 جىلعا سوتتالدى.
بۇعان قوسا, سوت ونىڭ دۇنيە-مۇلكىن تاركىلەۋگە ۇكىم شىعاردى جانە مەملەكەتتىك قىزمەتكە تۇرۋعا ءومىر-باقيعا تىيىم سالدى.
56 جاسار كارىم ءماسىموۆ ۇقك-نى 2016 جىلعى 8 قىركۇيەكتەن بەرى باسقارعان بولاتىن. ونىڭ الدىندا 2007–2012 جانە 2014–2016 جىلدار ارالىعىندا پرەمەر-مينيستر بولدى. سونىڭ ارالىعىندا پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ باسشىسى, مەملەكەتتىك حاتشى قىزمەتتەرىن اتقاردى. 2022 جىلعى 5 قاڭتاردا لاۋازىمىنان, ەرتەسىنە – باس بوستاندىعىنان ايرىلدى.
قاندى قاڭتار وقيعالارىنىڭ ءبىر جىلدىعىندا باس پروكۋرور بەرىك اسىلوۆ مالىمدەمە جاساپ, 2022 جىلعى 5 قاڭتاردا ۇقك باسشىسى رەتىندە كارىم ءماسىموۆ پەن ونىڭ ورىنباسارلارى «الماتىدا, قىزىلوردادا, الماتى وبلىسىندا ۇقك دەپارتامەنتتەرىنىڭ عيماراتتارىن تاستاپ شىعۋ تۋرالى بۇيرىق بەرگەنىن» جاريا ەتتى. سونىمەن قاتار «الماتى جانە جامبىل وبلىستارى پوليتسياسىنىڭ عيماراتتارىن دا تاستاپ كەتكەن». سالدارىنان, باس پروكۋروردىڭ دەرەگىنشە, «ولاردان شامامەن ءۇش مىڭ بىرلىك قارۋ ۇرلانعان, ونىڭ ۇلكەن بولىگى ءالى كۇنگە تابىلمادى».
ۇقك قىزمەتكەرلەرى كارىم ءماسىموۆتى 6 قاڭتاردا تۇتقىندادى. ىزىنشە ونىڭ بۇرىنعى ەكى ورىنباسارى ءانۋار سادىقۇلوۆ پەن داۋلەت ەرعوجيننىڭ قولدارىنا كىسەن سالىندى.
حالىقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ جازۋىنشا, كارىم ءماسىموۆتى تۇرمەدەن بوساتۋدى بۇدان بۇرىن بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنداعىلار سۇراعان ەكەن. بۇۇ-نىڭ جوسىقسىز تۇتقىنداۋلار جونىندەگى جۇمىس توبى قازاقستان ۇكىمەتىن «ك.ءماسىموۆتى دەرەۋ جانە شارتسىز بوساتۋدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن شارالار قابىلداۋعا» ۇندەگەن كورىنەدى.
جالپى, كەشىرۋ-كەشىرمەۋ تۋرالى شەشىم قابىلداۋدا پرەزيدەنت زاڭ جۇزىندە مەرزىم بويىنشا شەكتەلمەگەن. كوميسسيانىڭ ۇسىنىستارىن قاراۋ ناتيجەلەرى بويىنشا ق.توقاەۆ كەشىرىم جاساۋ تۋرالى جارلىق شىعارادى, ونىسى ەشبىر تاراپتان شاعىمدانۋعا جاتپايدى.
ەگەر توقاەۆ كەشىرىم جاساۋ تۋرالى ءوتىنىشحاتتى قابىلداماسا, كوميسسيانىڭ جۇمىس ورگانى, ياعني پرەزيدەنت اكiمشiلiگiنiڭ مەملەكەتتىك قۇقىق ءبولىمى ونىڭ شەشىمى تۋرالى ك.ءماسىموۆتى حاباردار ەتۋ ءۇشىن مەكەمەگە, جازانى ورىندايتىن ورگاندارعا, ىشكى ىستەر ورگاندارىنا جازباشا حابارلايدى.
